گۆڕانکاری بە کێ دەکرێت؟

داوابەدواى بڕینى قۆناغێكى پڕلەكێشمەكێشى ئاڵوزى فكرى سیاسى و كۆمەڵایەتى ، كۆمەڵگاى مرۆڤایەتى بەم ئاستەى ئێستاى گەیشتوە ، كەجگە لەنائاسودەیى و نائارامى و نەبوونى دادپەروەریى كۆمەڵایەتى و یەكسانى و زیادبوونى توندوتیژى و شەڕانگێزى و شەڕى هەمەلایەنەى ئایینى و خێڵەكى و بوونى گەندەڵى بەرچاو لەتەواوى ژیانى كۆمەڵگاى ئێستادا و تاك ڕەهەندى بوونەوەى پەیوەندیە كۆمەڵایەتى و ئینسانیەكان و هەڵئاوسانى بێشمارى سەرمایەدارى و دەوڵەمەندبوونى كەمینەیەك لەسەرتاسەرى جیهاندا بڵاو بوونەوەى هەژاریەكى لەڕادەبەدەر ، كە بووەتە سیمایەكى دیارى كۆمەڵگاى مرۆڤایەتى و زۆرینەى فەلسەفەو ئایدیاكان و بەشان و باڵى ئەم هەلومەرجەى مەوجود دا هەڵدەدەن و بەشایستەى ژیانى مرۆڤى دادەنێن ، وەك هەوڵە تیئوریەكانى ( فۆكۆیاما ) بەناوى كۆتایى مێژوو . هەوڵەكانى ( تافلەر ) بەناوى شەپۆلى سێ یەم و بەرەو شارستانیەتى نوێ و هەوڵە یەك لەدواى یەكەكانى بیریارانى ترى سەر بەڕەوتى سەرمایەدارى و بەجیهانى كردن . لەكاتێكدا هیچ كات بەقەدەر ئێستا كۆمەڵگاى مرۆڤایەتى لەهەژارى و نابەرابەرى و نائارامى دا ناژى و سیستمى سەرمایەدارى ، وەك مۆتەكەیەكى شەڕانگێز تەواوى خولیاو ئاوات و ئامانجە ئینسانیەكانى خستوەتە بەرمەترسى لەناوچوون . ئێستا قسەلەسەر ئەوەیە ، ئەگەر جیهان بەوهەموو كێشەیەى ئێستاوە و بەم ئاڕاستەیەوە مل بنىَ مرۆڤایەتى بەكوێ دەگات ، جگە لەماڵوێرانى و دەوڵەمەند بوونى باڵادەسەكانى خاوەنى ئایدۆلۆژیەكانى ( ئایینى و ناسیونالستى و لیبرال دیموكراتى و هاوشێوەكانى ) ، كەجیهانیان گەیاندووە بەهەژاریەكى لەڕادە بەدەر . كەم خۆراكى و بەرزبوونەوەى نرخى خۆراكى ڕۆژانە بەڕێژەیەكى بەرچاوو هەڵئاوسانى دراو لەبازاڕەكانى جیهاندا و پیسبوونى ژینگە بەهۆى بوونى دنیایەك شەریكەى جۆراو جۆر ، كەهیچیان ڕیعایەتى مەرجەكانى تەندروستى ناكەن ، تاژینگە پیس نەبێت و نەبێتە هۆكارى بڵاو بوونەوەى نەخۆشى ... بەم هەموو كێشانەوە دەبێت ئێستا كام ئایدیا بتوانێت دڕبەوگۆمى مەنگى بێ دەنگیە بدات و ئاڕاستەكان و بنەماكانى خەبات دژى هەژارى و چەوساندنەوە بژێنێتەوە و هێڵى ئەونابەرابەریە بگۆڕێ و ژیانى ئینسانى بگەڕێنێتەوە و پەیوەندیە لێك هەڵوەشاوەكان بگۆڕێ بۆ ژیانى شایستەى ئینسانەكان . دیارە لەئێستادا ، تاكە ئایدیایەك ، كەلەلەدایك بوونى یەوە هیومانى ترین فەلسەفەو ئایدیابووە . كۆى بۆچوونەكانى خۆى لەڕزگاربوونى ئینساندا چڕكردوەتەوە و ، ئینسان بووتە چەقى ئایدیاكەو هەرلەوێوە كارى لەسەر ڕزگاركردنى ئینسانەكان كردووە ، ئەوەش واى كردووە لەلەدایك بوونى یەوە تائێستا ، تاكە ئایدیایەكە باڵى ئۆپۆزیسۆنى جیهانى پێك دەهێنێت و مرۆڤە چەوساوەكان ڕزگاریان بەستوەتەوە بەوئایدیایەوە . ئەو ئایدیایەش ماركسیزمە.

دەكرێت ئێستا بپرسین ، ئایا ماركسیزم تاكەئایدیایە دەتوانێت بوونێكى جدى هەبێت ، لەئێستاى سەرگەردانى و هەژارى كۆمەڵگاى مرۆڤایەتى و بوونى خۆى جارێكى تر ، وەك سەرەتاى سەرهەڵدانى بسەلمێنێت ؟ یان ئەو تارماییەبێت ، تەواوى دنیاى پڕچەوساندنەوەى سەرمایەدارى بلەرزێنێت . وەك لە مانیفێست دا ئاماژەى پێكراوەو دەڵێت ( باچینە چەوسێنەرەكان ، بەرامبەر بەشۆڕشى كۆمۆنیستى سەرتاپایان بێتە لەرزین ، لەم شۆڕشەدا كرێكاران هیچ لەدەست نادەن ، تەنها زنجیرەكانیان نەبێت ) . ئایا ئێستا كاتى ئەوەهاتووە جارێكى تر واز لەتەفسیرى دنیا بهێنین و دەست بۆگۆڕینى دنیا بەرین ؟ . ماركس واتەنى بڵێین ( فەیلەسوفەكان تائێستا دنیایان تەفسیر كردوە ، ئێستا كاتى گۆڕینى دنیایە ) ، ئایا بەڕستى ئێستا كاتى گۆڕینى دنیایە ؟ . یاخود هێشتاش كاتى ئەوە نەهاتووە دەست بۆگۆڕینى دنیا بەرین ، چونكە تائێستاش زۆرینە سەرگەرمى وەهمى نەزانین و بەخورافەكانى دنیاى سەرمایەدارى شاگەشكەن و بەبەهەشتى درۆینە فریویان خواردووەو ، هەموو ڕۆژێك ، ژیانى ئەمڕیان دەفرۆشن بۆكڕینى نانى سبەى و ئامادەنین دەست بەردارى نەزانى خۆیان و فریوخواردنەكەیان بن و ڕووەو گۆڕانكارى هەنگاو بنێن و زنجیرەكانى دەستیان بپچڕێنن و لەنەزانى و وەهمى فكرەكان و نەزانى و خورافەكانى فكرەكانى دەسەڵات ڕزگاریان بێت و ئەو دۆخە نەخواستراوە بگۆڕن ، وەك ( ماركس ) دەڵێت ( مرۆڤەكان تاكو ئەمڕۆ بیروڕاى هەڵەیان دەربارەى خۆیان و ئەوەى كەهەن ، یاخود ئەوەى كەدەبێت ببن ، دروست كردووە ، پەیوەندیەكانیان بەپێى بیروڕاكانیان دەربارەى خوداو مرۆڤى ئاسایى ڕێك خستووە ، بەرهەمەكانى ئەقڵیان لەژێر دەستەكانیان چووەتە دەرەوە ، ئەم خوڵقێنەرانە لەبەردەم خوڵقاوەكاندا بەچوكدا هاتوون ، بائەمانە لەوەهم و فكرەكانیان و ئەو بیرو ڕاخەیاڵیانەى ، كەلەژێر زنجیریاندا دیل كراون ڕزگاربكەین . بالەدژى ئەم دەسەڵاتى فكرە یاخى ببین ) . ئایا ئێستا كاتى ئەوە نى یە لەو ووتەزایەى ( ماركس ) ەوە بڕوانینە دنیاى ئێستاى سەرمایەدارى و ئەفكارەكانیان و هەوڵى یاخى بوون بدەین و سەرتاپاى ئەو گەندەڵى نابەرابەریەى ، لەژێر ئەم دەسەڵاتى خوڵقێنەرانەدا دووچارمان هاتووە یاخى ببین و سەرەتاى هەنگاو بەرەو گۆڕانكارى و شۆڕش دەست پێبكەین ، بەڵام چۆن شۆڕشێك ؟ . ئەوشۆڕشەى ، كەبنەماى هەموو گۆڕانكاریەكان و كۆتایى هێنانە بەتەواوى نابەرابەریەكان ...ئایا ئێستا كاتى ئەو شۆڕشەیە و قانوون مەندیەكانى پێگەیوە ؟ ، یان جیهان زۆرى ماوە میلى كاتژمێرەكەى بەرەو شۆڕش وەرچەرخێنێ ، یاخود سیستمى سەرمایەدارى هێشتا ماویەتى و كارى تیئۆر داتاشینى خۆى دەكات ، بۆلەبەین بردن و هەژارى كردنى زیاترى كۆمەڵگا ... ئەو پرسیارو گریمانانەى ، كەلەم تافەدا خول دەخوات و بەشوێن خۆیى دا فكرو ئایدیاى جۆراوجۆر بەرهەم دەهێنێى و سنوورەكانى خۆى زیاتر تۆكمە دەكات ، تاڕێگا لەهەموو گۆڕانێك بگرێت و بەم ئاستەى ئێستاى خۆیى بمێنێتەوەو ، بەربە هەموو یاخى بوونەكان بگرێت ، یان تەواوى ئەو ئەفكارو ئایدیایانە چى تر هەوڵى مانەوەیان لەبەردەم گۆڕان دا بەرەو بێهودەیى بوون دەچێت و تارمایى و ( ماركس ) ، جارێكى تر خۆیى نمایش دەكات و وەڵامى تەواوى پرسیارە وونبوەكان دەداتەوە لەڕۆژگارى ئێستادا . بەبڕواى من ئێستا جیهان بەتەواویى لەشڵەژان دایەو نابەرابەریەكان لەلوتكەدا ن و ،كەمینەیەك دەستیان بەسەر جیهاندا گرتووەو داهاتى كۆمەڵگاى مرۆڤایەتى بۆخۆیان پاوان دەكەن و لەپێناوى ئارەزووەكانى خۆیاندا بەكارى دەبەن و ملیارەها ئینسان ، لەپلەى خوار هەژاریەوە ژیان دەگوزەرێنن . ئەوانیش كردویانن بەكۆیلەى بەرژەوەندیە ئابورى و سیاسیەكانیان و كەڵەكەى سامان دەكەن . سەیر نى یە سیستمى سەرمایەدارى بۆمانەوەى خۆى دەستى خستوەتە ناو تەواوى كێشەكانى كۆمەڵگاو بەئارەزووى خۆى بۆمانەوەى خۆى پاوانیان دەكات . چەندین ڕێكخراوى جۆراوجۆرى نێودەوڵەتى بەناوى خزمەتكردنى مرۆڤایەتى یەوە دامەزراندووە ، كەجگە لەزیاتر هەژاركردن و كۆیلەكردنى كۆمەڵگاى مرۆڤایەتى شتێكى  ترنین ، چەندین ڕێکخراوی جۆراواجۆریان سەربەنەتەوەیەکگرتوەکان پێکهێناوە  وەك ( ڕێكخراوى خواردەمەنى جیهانى ، ڕێكخراوى تەندروستى جیهانى ، ڕێكخراوى مافى مرۆڤى جیهانى ، ڕیكخراوى خاچى سوورى جیهانى ، ڕێكخراوى پەنابەرانى جیهانى ، ... هتد ) . ئەم ڕێكخراوە چوارچێوەیەكە بۆمانەوەو بەرزڕاگرتنى سیستمى سەرمایەدارى و شەرعیەت دان بەدەسەڵاتى زاڵمانەى سەرمایە ، ئەگەرنا ئەم ڕێكخراوە هیچ كات كارى نەكردووە لەسەر جێ بەجێ كردنى بڕیارەكانى خۆى ، ئەگەر لەبەرژەوەندى و قازانجى سەرمایەدارى نەبوویایە . یەكێك لەپەیماننامەكانى ئەم ڕێكخراوە پارێزگارى كردنە لەمافى نیشتەجێبوون و ئازادى بیروڕا و ، هەربەپێى ئەو ڕێكەوتن نامەیە مرۆڤەكان ئازادن لەكوێ دادەنشن ، بەڵام لەزەمەنى ئێستاى ئەم نیزامەدا ، نەك ڕیعایەتى ئەو مافەناكرێ ، ئەوەتا لەبەشێك لەووڵاتانى پێشكەوتوو بەوپەڕى توندیەوە بەرامبەر بەپەنابەران مامەڵە دەكەن و تائەوپەڕى توندوو تیژى بەرامبەریان بەكاردەهێنن . سەربارى ژیاندنەوەى عەقڵیەتى ناسیونال شۆڤێنى و هاندانى هاووڵاتیانى خۆیان دژى پەنابەران و ئازادیان و بەكارهێنانى توندووتیژى دژیان ، كەئەمەش یەكێكە لەخەسڵەت و تایبەت مەندیەكانى نیزامى سەرمایەدارى و هەرچى هێزى لەبن نەهاتووى خۆیەتى خستویەتەگەڕ ، بۆبەتاڵان بردنى ژێرخانى ئابوورى ووڵاتانى خۆرهەڵات و جیهانى سێ یەم و لەولاشەوە دەرگیرى كردوون بەشەڕى مەزهەبى و عەشیرەتى و خێڵەكى و ناسیونالستى ، ئەمەش تاكەكانى ناچار بەكۆچى ئیجبارى كردووە ، كەهەزاران لەپێناو گەیشتن بەوێ بوونەقوربانى دەستى بازرگانان ، لەوێش هیچ كات ئاسوودەنەبوون و دووچارى جۆرەها ئازارى دەروونى و جەستەیى بوون بەدەست دەسەڵاتە مرۆڤ دۆستەكانى سەرمایەدارى و ڕێکخراوەكانى یەوە . سەربارى ئەو ژیانە پڕئازارە ، ناوبەناویش بەهۆى عەقڵیەتى فاشیستى و نائنسانى بەشێك لەووڵاتانە ، تەواوى ئەو پەیماننامەیە و بەندەكانى پێشێل دەكەن و بەزۆر پەنابەران دەنێرنەوە . ئەمەیە سیماكانى نیزامى سەرمایەدارى . بۆیە بێ دەنگ بوون مرۆڤایەتى دووچارى فەوتان دەكات ، بەتاییبەت حاكمانى سەرمایەدارى ، لەبچوكترین دەسەڵاتیانەوە ، تاگەورەترینیان ، هەمەڕۆژە یارى بەئینسانى بوونمان دەكەن ، زیاتر لە نیو سەدەیە ووڵاتە زلهێزەكانى سەرمایە ، شەڕیان لەسەر ئەوەى چۆن جیهان پاوان بكەن ، لەم پێناوەشدا جۆرەها چەكى كۆمەڵ كوژیان بەرهەم هێناوە ، وەك ( كیمیاوى وئەتۆمى ... هتد ) ، كەدەتوانێت لەچركە ساتێكدا ملیۆنان ئینسان لەسەر نەخشەى بوون بسڕێتەوە و بیكاتە قوربانى خواستەكان . سەربارى ئەوەى شەڕى داگیركردنى هەسارەكان دەكات و لەولاشەوە بەجۆرەها بیانوو زۆرینەى سامانى ژێر زەوى پاوان كردووەو ، لەم پێناوەشدا ، چەندین جەنگى ماڵوێران كەریان هەڵگیرساندوەو ئاگرەكەى هەژاران دەكاتە قوربانى . ناكرێت چیتر هەژاران چاوەڕوانى بەڕێكردنى ڕۆژەناخۆشەكانى ژیانیان بن و ئەو نیزامەش بەئارەزووى خۆى زەمین و ئاسمان بۆخۆى پاوان بكات و هەزارو یەك نەخۆشى و دەردى كۆمەڵایەتیمان بەدیارى بۆ بهێنێت ، چیتر ناكرێ چاوەڕوانبین و دەست بۆیاخى بوون نەبەین ، هەروەك چۆن ( ماركس ) ، لەسەدەى هەژدەدا ، ئەوسەدەیەى مرۆڤایەتى نوقمى زەلكاوى هەژارى و گەندەڵى و چەوساندنەوە بوو بوو . ( ماركس ) هەستا بەڕەخنەگرتن لەونیزامەو تیئۆرى پێشڕەوى هێنایە بوون و داواى یاخى بوونى كرد ، بۆیە ماركسیزم بووە ئەوتارماییەى ، كەئەوروپاى هەژان و لەبەر ڕۆشنایی ئەو بۆچوونانەى ڕۆژەكانى شۆڕش و یاخى بوون دەستى پێكرد ، دنیاى سەرمایەدارى بەوپەڕى هێزیەوە هاتە لەرزین و چیدى بەئاسانى ئەونیزامە نەیتوانى شیلەى گیانیان بمژێت و ، لەسەر هێزوو ماندوو بوونى كۆمەڵگا كۆشك و تەلارەكانیان بگەیەننە هەورەكان . گۆڕانكارى هاتەئاراوەو فەزایەكى نیمچە ئاواڵاى سیاسى سەرى دەرهێناو ، ئیدى هەژارەكانیش ، ئەونەزانانە نەبوون ، كەگوێ لەمشتى چەوسێنەران بن . ئێستا بەدەست ئەم نیزامەوە كۆمەڵگا گەڕاوەتەوە ، بۆسەدەى هەژدە و هەژارى و بێ مافى لەوپەڕى دایەو ڕۆژانە دەست و پەنجەى لەگەڵ نەرم دەكەین ، هەر لەئەمریكاى دڵى سەرمایەوە ، تادەگاتە ئەوروپاى بەناو ئینسان دۆست ، تا پاشاگەردانى یەكەى كوردستان . ئێستا كاتى یاخى بوون و نەخێرە بەڕووى ئەم هەلومەرجەى ژیاندا ، هەرلەكوێرە دێیەكى كوردستانەوە ، تائەمریكاى دڵى سەرمایە ڕۆژى گەڕانەوەیە ، کۆتایی هێنان بە نابەرابەری و نادادیەکان  . ئەوگۆڕانکاریەی دەبێت دڵى سەرمایەدارى شەقار شەقار بكات و مافى ئینسانى بوون ، بۆئینسانەكان بگەڕێتەوە ... ئینسان بەبێ دوو دڵى حورمەتى بۆبگەڕێتەوەو ، ببێتەوە بەگەورەترین سەرمایە ، نەوەك ژیان گوزەراندن لەناو شەڕی هەمەڕۆژەوبرسێتی و بێکاری ، لەهەژارى لەڕادەبەدەروو ڕۆژكردنەوە لەسەرداب و مەنهۆڵەكان و كەلاوەكاندا. .

1- مانیفێست ن/ ماركس – ئەنگلس ، و/ ڕێبوار

2- بۆس الفلسفە ت/ كارل ماركس ، ترجمە الى عربیە / الیاس شاهین

3- ئایدۆلۆژیاى ئەڵمان ن / ماركس – ئەنگلس ، و / عەبدوڵاى موهتەدى