بابەتێک بۆ گفتوگۆ: چەپ بەرەوکوێ؟

Sunday, 29/07/2012, 12:00

1845 بینراوە

لەناو هاوکێشە سیاسیەکانی ئێستای عێراق و کوردستان و ناوچەکە (چەپ) وەک هێزێکی گۆشەگیرو پەراوێزکەوتو دەردەکەویت، کە هیچ کاریگەریەکی ڕیشەی بەسەر ڕوداوەکاندا نیە، بە مەعنایەک (چەپ) نەدارێژەری پیلان و هەنگاوەکانە، نە پرۆژە و بەرنامەی ئەو لە کۆمەڵگادا بەڕێوە دەچێت.

بۆ ئەوەی ئەم بابەتە زیاتر چڕوپڕ بێتەوە و (٢٠) ساڵێک وەک فرسەتێک بەم بزوتنەوەیە ببەخشرێت، دەکرێت کوردستان وەک نمونەیەک بەدەستەوە بگیرێت و بکرێتە پێوەرێکی واقیعی و بەرجەستەی جێگاوڕێگای سیاسی و کۆمەڵایەتی (چەپ) بەتایبەت لە دوای ڕاپەڕێنی ئازاری ١٩٩١وە.

ئاشکرایە کە (چەپ) لە کوردستاندا ڕیشەی مێژووی خۆی هەیە، هەروەها خاوەنی توێشویەکی گەورەیە لە ململانێی سیاسی و کۆمەڵایەتی لە قۆناغە جیاوازەکاندا، هەمانکات (چەپ) کاریگەری کەم تازۆری بەسەر زۆرێک لە بوارەکانی ژیانی سیاسی و فەرهەنگی و کۆمەڵایەتی خەڵکەوە هەبووە، لە ژێر هەر هۆکارێک و هەلومەرجێکی ناوچەی و جیهانیدا بووبێت بیروباوەڕی (سۆشیالیستی و چەپ) بەسەر شێواز و تەبلیغی سەرسەخترین نەیارەکانیەوە دیار بووە، بەبێ بەکارهێنانی فۆرمی تەبلیغات و شێوە زمانی (چەپ) خۆی، زۆر زەحمەت بووە دەست ببرێت بۆ دژایەتی کردنی ئەم بزوتنەوەیە.

ئامانجی ئەم بابەتە شیکردنەوەی هۆکارە جیهانیەکان و لۆکاڵی کردنەوەی کێشەکانی (چەپ) نیە، هەر وەک ئەوەی ئامانجی پۆڵین کردنی (چەپ) نیە بەسەر چەند جۆر و شێوازێکدا، بەڵکو ئەم بابەتە هەوڵێکە بۆ کردنەوەی دەرگا بۆ گفتوگۆ و پلیمێکی سیاسی بۆ ئەکیتڤ کردنەوەی ڕۆڵی (چەپ) لەسەر گۆڕەپانی سیاسی کوردستان، ئەم بابەتە هەنگاوێکە بۆ پڕکردنەوەی ئەو بۆشایانەی کە هۆکارە زاتیەکانی هەر بزوتنەوەیەکی سیاسی و شیلگیر دەتوانێت دەستی بۆ بەرێت، بۆ ئەوەی وەڵام بداتەوە بە بەشێک لە تێکچوونی بڵانسی سیاسی و کۆمەڵایەتی بزوتنەوەکەی، لە پاشدا هاوکار بێت بۆ ئەوەی وەک هێزێکی سیاسی و کۆمەڵایەتی خاوەن قسە و کردار لە کۆمەڵگادا دەربکەوێت.

کوردستان بە هەستیارترین قۆناغ و ژیانی سیاسی خۆیدا گوزەر دەکات، ململانێی سیاسی و ڕوبەڕوبونەوەی کۆمەڵایەتی، شەڕی ئەڵتەرناتیڤە هاوشێوە لە ناوەڕۆک و جیاواز لە فۆرم و ڕاگەیاندندا، دەرگای کردۆتەوە بۆ ئەوەی سەرجەم لایەنە (ناسیۆنالیست و ئیسلامیەکان) وەک کارئەکتەری ئەم مەیدانە دەربکەون، ئەو هێزەی لە هەناوی ئەم بەرکەوتنە سیاسی و کۆمەڵایەتیانەدا دیار نیە بزوتنەوەی (چەپە)، دەرکەوتنی (چەپ) وەک بزوتنەوەیەکی خاوەن نفوس و سیاسەتی دروست و ڕۆشن، دەتوانێت چەقبەستنی ململانێی سیاسی ئێستای کۆمەڵگای کوردستان پێناسە بکاتەوە، لە نێوان دوو جەمسەری (ناسیۆنالیزم بە ڕازی و ناڕازیەوە لەگەڵ ئیسلامی سیاسی) لە لایەک و، دوو جەمسەر سەرەکی کۆمەڵگا کە بریتیە لە خەڵکی کرێکار و زەحمەتکێش و دەسەڵاتێکی چینایەتی لە لایەکی ترەوە.

ئەگەر (چەپ) لە قۆناغێکدا وەک هۆکاری گوشار لەسەر دەسەڵاتدارانی کوردستان دەرکەوتبێت، ئەوا لە ئێستادا ئەو هۆکارەشی لە دەستدا نەماوە، ئێستا (چەپ) لەچاوەڕوانی ڕوداوکاندایە وەک لافاوێک بێت و ئەوانیش لەگەڵ تەوژمی لافاوەکەدا ڕێگا ببڕن، کەی لافاو وەستاو تەوژمی نەما ئەوانیش دەوەستن، ئێستا (چەپ) وەک بزوتنەوەیەک بەهۆی لێکترازان و وازهێنان و پرش و بڵاوی مەتریالەکەی وەک ئاردی ناو دڕکی لێهاتوە، سەرجەم حیزب و ڕێکخراوە (چەپەکان) ڕوبەڕوی شکستێکی گەورەن و ئەو شانسەیان لە دەستداوە ببن بە هێز و لەناو کایە سیاسیەکاندا وەک یاریزانی سەرەکی دەربکەون.

زۆر جار قسە لەسەر ئەوە دەکرێت کە کاری هاوبەشی نێوان (حیزب و ڕێکخراوە چەپەکان) دەتوانێت گیانێک بکاتەوە بە بەری (چەپ)داو هەناسەیەک هەڵبکێشێتەوە، بەبڕوای من کاری هاوبەش لەم قۆناغە و لەم پاشەکشە بەردەوامەی کە (حیزب و ڕێکخراوە چەپەکان) دەرگیرن لەگەڵی ناتوانێت هیچ بەرئەنجامێکی کۆمەڵایەتی و سیاسی هەبێت، چونکە کاری هاوبەش کاتێک دەبێتە عەقدێکی سیاسی بەرجەستە کە حیزب و ڕێکخراوەکان بۆ جێخستنی پرۆژەیەک یان ئەڵتەرناتیڤێکی سیاسی و کۆمەڵایەتی مۆری بکەن.

کاری هاوبەش ئەگەر نەتوانێت (چەپ) وەک هێزێکی کۆمەڵایەتی لەدەوری پرۆژەیەک کۆبکاتەوە ناتوانێت لەباری کرداریەوە هەنگاوی کاریگەر هەڵبهێنێت، ئەگەر ئێستا هەر چاودێرێک سەیری (حیزب و ڕێکخراوە چەپەکان) بکات زۆر ئاسان بۆی دەردەکەوێت کە ئەم بەرپرسیاریەتە بەوان هەڵناگیرێت.

لە ئێستادا (چەپەکان) لەهەر کاتێکی تر زیاتر بەرپرسیاریەتیان لەسەر شانە کە بیر لە چارەنوسی کۆمەڵگا و ئەم بزوتنەوەیە بکەنەوە، هەلومەرجی سیاسی کوردستان و عێراق و ناوچەکە بەجۆرێکە کە کاری تاکگەرای و ملدان بە هەڵسوڕانی مەحفەلی و ڕازی بوون بە ئیدارەدانی ماڵپەڕ و تەنها بڵاوکردنەوەی ڕاگەیاندن و نوسینی وتار و دەرکەوتن و ونبونەوە، ناتوانێت وەڵامێکی تەواو بەم واقیعە بداتەوەو (چەپ) بکاتە ژمارەی ناو هاوکێشەکان.

بەبڕوای من (چەپ) لە ئێستادا وەک بزوتنەوەیەک خاوەنی پێگەو نفوس و مەتریالی ئینسانی خۆیەتی، بەڵام کارەساتی گەورەی ئەم بزوتنەوەیە پرش و بڵاویەکی کەمەر شکێنە، هێز و مەتریالی پرش و بڵاوی (چەپ) لە دەرەوەی ئۆرگان و حیزب و ڕێکخراوەکان چەندین جار لەڕووی ژمارەو چەندین بواری تردا زیاترە، هێزی ناڕێکخراوی (چەپ) چەندین جار لە هێزی ڕێکخراوی (چەپ) لەناو حیزب و ڕێکخراوەکاندا فراوانترە، دەست و نەخشی ژمارەیەکی بەرچاو لە هەڵسوڕاوانی (چەپ) لە دەرەوەی هەیکەلە حیزبیەکان بە زۆر مەیدانەوە دیارە، بۆیە هەنگاوێکی گرنگە کە ئەم هێزە لە پرش و بڵاوی و کاری تاکگەرای ڕزگار بکرێت، هەوڵبدرێت هەیکەل و نەخشەیەکی کارساز و گونجاو بۆ کارەکانی دیاری بکرێت.

کەواتە چی بکەین و ئەم چەپە بەرەو کوێ ئاڕاستە بکەین؟
بەسود وەرگرتن لە پێشڕەوی و پاشەکشیەکانی (چەپ) لە ٢٠ ساڵی ڕابوردودا، دەکرێت هەڵسەنگاندنێک و شیکاریەکی واقیعیانە بۆ پەیوەندی و کار و هەڵسوڕانی ئەم بزوتنەوەیە بکرێت و بەرنامەی کاری داهاتووی بۆ دابڕێژرێت لەم بوارانەدا، (پەیوەندی دیبلۆماسی، حیزبی، ڕێکخراوەی جەماوەری، دەزگا فەرمیەکان، بەشداری کردنی هەڵبژاردنەکان)هتد.. گرنگە پیلان و بەرنامەی دروست بۆ ئەم مەیدانانە مسۆگەر بکرێت.

دەکرێت لە ڕێگای بیروڕا گۆڕینەوە و دەرهاوێشتنی لێکۆڵینەوەی واقیعی و پەیوەندیدار بە ژیان و ئاوات و داخوازییەکانی خەڵکەوە، چۆنیەتی هەڵسوکەوت و بەریەکەوتن لەگەڵ (دەسەڵات، ناسیۆنالیزم، مەزهەب، ئیسلامی سیاسی، ناوچە دابڕاوەکان، چارەنوسی سیاسی کوردستان) هیتد... بکرێت.

بەبڕوای من لە ئێستادا پێکهێنانی (فیدراسیۆنێک بۆ چەپەکان) و دیاری کردنی چەند سەرخەتێک وەک خاڵی هاوبەش و گشتی کاری ئەم (فیدراسیۆنە)، دەتوانێت هەنگاوی سەرەتای و کارسازبێت بۆ هێنانەوەی (چەپ) بۆ ناو هاوکێشە سیاسی و کۆمەڵاتیەکان، ئەم (فیدراسیۆنە) دەتوانێت سەرجەم ڕێکخراو، حیزب، هەڵسوڕاوانی سیاسی چەپ، مەحفەل و گروپ، دەزگای ڕاگەیاندنی چەپ و ڕادیکاڵ لە دەوەری پرۆژەیەکی گشتی کۆ بکاتەوە، ئەگەر ئەم پرۆژەیە توانی لەڕوی هەنگاوی بەکردەوە بچێتە پێشەوە ئەوا دواتر دەتوانرێت لەڕووی هەیکەلی ڕێکخراویەوە بچێتە ئاستێکی باڵاترەوە، ئەم نمونەیە چۆن بۆ کوردستان پێشنیارێکە دەکرێت بۆ عێراق و ئێرانیش هەمان هەنگاو هەڵبگیرێت بەو پێیەی (چەپ) لەم دوو وڵاتە کاریگەری و دەرگیریەکانیان لەگەڵ کێشەکان لەیەکەوە نزیکە.

ئەو خاڵە هاوبەش و هێڵە گشتیانەی کە لە ئێستادا وەک پێشنیارێک دەکرێت (فیدراسیۆنی چەپەکان) لەسەری ڕێبکەون و بیکەنە سەرەتای کارەکانیان بەبڕوای من دەکرێت لەم چەند خاڵەدا کۆبکرێتەوە:

یەکەم: جیایی دین لە دەوڵەت و سستەمی پەروەردە و فێرکردن.

دووەم: یەکسانی هەمەلایەنەی ژن و پیاو، وەستانەوە لە دژی کوشتنی ژنان.

سێیەم: ئازادی بیروڕاو ڕێکخستنی خۆپیشاندان و مانگرتن.
چوارەم: ئازادی ڕێکخراوبوون و پێکهێنانی نەقابە و سەندیکای کرێکاران.

پێنجەم: هەڵوەشاندنەوەی سزای لەسێدارەدان.

شەشەم: کار کردن لەسەر چارەنوسی سیاسی کوردستان.

حەوتەم: پشتیوانی و ئاوێتەبوون لەگەڵ نارەزایەتی و خۆپیشاندانەکانی خەڵکی کوردستان، هەوڵدان بۆ مسۆگەرکردنی ڕابەرایەتیەکی سەقامگیر و خاوەن دیدێکی فراوان و کۆمەڵایەتی بۆ ئەو نارەزایەتیانە.

هەشتەم: بەستنی کۆنفراس و کۆبونەوە لە کاتی گونجاودا بۆ سەروسامان دانەوە بەم بزوتنەوەیە

نۆیەم: کارکردن لەسەر دۆسیەی ئەنفال و کیمیاباران و چەندین دۆسیەی هاوشێوە.

دەییەم: کارکردن بۆ یاسا کارێکی گونجاو بۆ پاراستنی ماف و سەلامەتی ژیانی کرێکاران.

یانزدەهەم: هەڵوێست بەرانبەر دەسەڵاتدارانی کوردستان و ئۆپۆزسیۆن.

سیازدەهەم: کارکردن بۆ فروانکردنەوەی مەودا ئینسانیەکان و جێخستنی پڕنسیبیەکانی.

هاورێیان ئەم نوسینەی من تەنها زەنگێکی سەرەتاییە بۆ کارێکی گەورە و بەرپرسایریەتیەکی مێژووی، هیوادارم کە بتوانین هەموومان لەمبارەوە قسەی خۆمان بکەین و لەسەر پرۆژەیەکی گونجاو وەڵامدەرەوە بە مەوقیعیەتی (چەپ) بگەینە جێگایەکی شیاو دڵخوازی خۆمان.

هیدایەت مەلا عەلی