كەمال میراودەلی پاڵێوراوی سەربەخۆ بۆ پۆستی سەرۆكایەتی هەرێم لەرێی ئەم دیمانەیەوە تیشك دەخاتە سەر پرسی هەڵبژارد

د.كەمال میراودەلی پاڵێوراوی سەربەخۆ بۆ پۆستی سەرۆكایەتی هەرێم لەرێی ئەم دیمانەیەوە تیشك دەخاتە سەر پرسی هەڵبژاردن وگرنگیی پۆستی سەرۆكایەتی هەرێم وئەو فاكتۆرانەی هانیانداوە بۆ ئەوەی بیر لەوە بكاتەوە بۆ ئەو پۆستە خۆی كاندید بكات، پاشان پڕۆژەی خۆی بۆ داهاتووی كوردستان وئەركەكانی سەرۆكی هەرێم دەخاتە روو، لەبەشێكی تری دیمانەكەدا باس لەگیروگرفتەكانی بەردەمی ونەبوونی دەرفەتی یەكسان دەكات بۆ هەموو پاڵێوراوان، هەروەك روونیدەكاتەوە گوشار هەم لەسەر خۆیەتی وهەم لەسەر ئەو هەڵسوڕاوانەی كاری بۆ دەكەن، لەبەشی كۆتاییدا تاراددەیەك گەشبینی خۆی نیشان دەدا بەوەی سەرەتای گۆڕان لەكوردستان دەستیپێكردووە. 

زۆر سەرنجی هەڵوێست وكەسێتی سەركردایەتی كوردم داوە، بەقەناعەتی خۆم یەكێك لەكەمێتییەكانی بزووتنەوەی كورد نەبوونی سەركردەیە، بەو مانایەی لەهەموو جیهاندا هەیەو كۆمەڵێك زانستیی سیاسیی وكۆمەڵایەتی وسایكۆلۆژیی هەیە بۆ سەركردەو رۆڵی سەركردە. لەلایەكی تریشەوە ئەمڕۆ مەسەلەی سەركردە ئەو چوارچێوە تەسكە ناوچەییە نییە ئێمە جاران هەمانبوو، سەركردەی كورد ناتوانێت لەبیابانێكدا بێ وتەنیا سەرۆكی خێڵەكەی یان كۆمەڵەكەی بێت، ئەمڕۆ جیهان بچووك بۆتەوە، ئەمڕۆ چەرخی تەكنۆلۆژیایە، تۆ لەمۆبایلێكدا جیهان دەبینی وجیهان تێكەڵ دەبێ لێرەدا، كەواتە ئەم تێكەڵكارییە، بۆ مەسەلەی نەتەوەكەت ئێجگار گرنگە، لەم گرنگییەشەوە سەركردەیە دەبێتە رەمزێك لەجیهاندا، یانی بەشێوەیەك هەڵسوكەوت بكەم، ئەم هەڵسوكەوتە ناشاردرێتەوە، لەبەرئەوەی تۆ ئەمڕۆ بەشێكی لەجیهانێكی زانیاریی ئازاد، ئەم زانیارییە ئازادە بۆ مەسائیلی سیاسیی بەكاردەهێنرێت، ئەمەش كاردەكاتە سەر وێنای كورد لەجیهاندا. من هەموو ئەمانەم لێكداوەتەوە، هەستدەكەم بەحوكمی ئەوەی ماوەیەكی زۆرە لەدەرەوە دەژیم وبەحوكمی ئەوەی لەمنداڵییەكی زووەوە لەگەڵ كێشەی نەتەوەكەم تێكەڵم، بەحوكمی ئەوەی بۆ خولەكێكیش لەمەسەلەی نەتەوەكەم دانەبڕوام، یان نامەیەكم ناردووە بۆ سەرۆك وەزیرێك یان پەرلەمانێك یان كتێبم نوسیوە، یان شیعرێكم نوسیوە، ماوەی سێ چوار ساڵێكیشە بەردەوام ئاگادارم لەمەسەلەی كورددا، چونكە رۆژانە تەرجومەی ئەو بابەتانە دەكەم وەك ئەوانەی بەڕێزتان لەرۆژنامەكاندا دەینووسن، بۆ بی بی سی وئەو شوێنانەی گرنگی بەو مەسەلەیە دەدەن، قەناعەتم هەیە لەرووی سەركردایەتییەوە دەتوانم نموونەیەكی نوێی سەركردایەتی بم لەرووی باوەڕ بەخۆبوون و كەسێتی و رۆشنبیرییەوە، هەستدەكەم هیچ رۆشنبیرییەكم كەمتر نییە لەسەرۆكی ئێستای هەرێم ورەنگە ئەزموونی سیاسەتی جیهانیم زیاتریش بێ، ئەمە لەلایەك ولەلایەكی تریشەوە ئێمە لەسیستمێكی دیموكراتی زۆر بەهێزداین كەبەراستیی سەقامگیرترین جۆری دیموكراسییە ئەویش دیموكراسی بەریتانییە كەسیستمە پەرلەمانییەكەیان سیستمێكی زۆر بەهێزەو كۆمەڵگەی مەدەنی كەمن ماوەیەكی زۆرە كاری تێدا دەكەم، زۆر بەهێزە، بۆ نموونە زیاتر لە600 هەزار رێكخراوی نادەوڵەتی هەیە، ئەمانە حكومەت لێیان دەترسێت نەك ئەمان لەحكومەت بترسن، من هەستدەكەم ئەم ئەزموونەشم هەیە، یانی ئەزموونێكی دیموكراتی ئەوروپی. لەلایەكی ترەوە بەشێوەیەكی رەها كەمترین خۆشەویستیم بۆ دەسەڵات نییە، كەمترین تەمایلی دەسەڵاتم نییە، من لەشیعرو ئیستاتیكاو فەلسەفەوە هاتوومەتە ناو ئەم مەسەلەوە. لای من جوانیی وگەورەیی هەموو شتێك مرۆڤ خۆیەتی، من سەیردەكەم هەموو مرۆڤی وڵاتەكەم هەموو رۆژێك دەهاڕدرێت، دەچەوسێتەوەو دەربەدەر دەكرێت ودەكوژرێ وئەنفال دەكرێ، من هەستمكرد قودسیەتی مرۆڤی كورد نەماوە، من دەمەوێت قودسیەت بۆ مرۆڤی كورد بگێڕمەوە، چوونكە مرۆڤی كورد ئیرادەیان نەماوە، چوونكە ئیرادەی كورد یەكەمجار كوشتیان بەشەڕی براكوژیی، دووەمجار كپیان كرد بەهۆی دەسەڵاتێكی ستەمگرو نادیموكراتەوە، ئێستاش ئەمڕۆ ئیرادەیەك دەیەوێ خۆی دەرببڕێ لەهەڵبژاردندا دەیكڕن، ئنجا ئەم كڕین وكپكردن وكوشتنەی ئیرادەی كورد هەمووی یەك ئەنجام دەگرێتە خۆی كە شەخسییەتی مرۆڤ دادەڕمێنێ. كەواتە میللەتێك زۆربەی تاكەكانی، رۆشنبیرەكانی خاوەنی كەسێتی نەبوون، بۆشاییەكی زۆر گەورە هەیە، لەم بۆشاییەدا هەموو هێزێكی دەرەوە دێتە ناوەوە. ئەوەتا بەلێشاو خواردنی ژەهراویی بەگەرووی خەڵكدا دەكرێ، كەسێك نییە بڵێ من دەیخۆم، بەڵام پێنج شەش ساڵی تر دەبێتە دەردی كوشندە بۆ من. قرچەی سووتانی ئافرەتی كورد گەیشتۆتە ئەوروپاو خەڵك لەوێ لێی بێزاربووە، كەچی ئەم رووناكبیرە راناچڵەكێت وبڵێت من ئەم سیستمەم قبوڵ نییە. من لەشوێنێكدا نوسیوومە كەرۆشنبیر رۆڵی نەبوو، ئەوە میللەت بێ روح و ویژدان وپاشەڕۆژە، لەبەرئەوە من فشارێكی زۆرم لەسەر بوو كە وەك رووناكبیر بەس نەنووسین وهاوار نەكەین.

ئەم دەرفەتەش كە كاك مەسعود دروستیكرد كەهەڵبژاردنێكی ئازادو لەلایەن خەڵكەوە هەبێ، من ئەم پەیامەی خۆم دەگەیەنم، ئەم گووتارەی من جیاوازە لەو گووتارەی ئەمڕۆ لەمەیدانی سیاسیی كوردییدا هەیەو ئەو سەرپشككردنە دەدەمە میللەتەكەم، ئەوكاتە شەقامی كورد با بڕیاری خۆی بدات ئەو دەرفەتە دەدا بەمن یان نا.

ئەویتر ئایا قبوڵی دۆڕان دەكرێت یان نا؟ بەراستیی ئەمە پرسیارێكی شەخسییەو پەیوەندیی بەبەڕێز كاك مەسعود بارزانییەوە هەیە، بەڕێزیان خۆیان بۆ هەر ئامانجێك بێت ئەو دەرفەتەیان دروستكردووە، بەڵام بووە بەدەرفەتێكی ئازادیی، كە خەڵكێكی تر خۆی بۆ ئەو پۆستە كاندید بكات، لەبەرئەوە من دڵنیام بۆ كەسێتی خۆی ئەوە ناكات دۆڕان قبوڵ نەكات، بەڵام لەلایەكی تریشەوە ئەم پرۆسەیە لەلایەن بەریتانیاو ئەمەریكاوە وەرگیراوەو چاودێرییەكی زۆر نزیكی دەكەن، ئەوان "بەریتانیا ئەمەریكا" حەزدەكەن دیموكراتی كوردیی لەدیموكراتی عێراقی دوا نەكەوێت، ئێمە نەبینە گوندێكی گەندەڵیی لەچاو عێراقێكدا كەوردە وردە دەبێتە دەوڵەتێكی مودێرن وخاوەن تواناو سوپای بەهێزو پەرلەمان ودیموكراتییەتێكی بەهێز. ئێمە لەساڵی 1992 نموونەیەكی باشمان هەبوو، بەڵام كۆرپەیەكی دووساڵی بوو لەخوێندا غەرقیان كرد، میللەتیان كردە سەوزو زەرد، كردیانە ناوچەگەریی وشەڕەپەڕۆ وشەڕی براكوژیی بەبێ هیچ مەبەست وقازانجێك، دوایش ئەم میللەت دڵساف ودڵپاكە دیسان هەڵیبژاردنەوەو دەرفەتی پێدانەوە، كەچی ئەمان ئەو دەرفەتەیان بەكارنەهێنا پاداشتی نەتەوەكەیانی پێبدەنەوەو لەگوناهەكانی خۆیان پەشیمان ببنەوەو داوای لێبوردن لەمیللەت بكەن، یان یاسایەك دەربكەن بۆ راستگۆیی ودادپەروەریی وەك ئەوەی لەئەفەریكای خواروو دەركرا. لەبەرئەوە بەدڵنیاییەوە دەسەڵات دەیەوێ بەهەموو شێوەیەك خۆی بمێنێتەوە، تەزویركردن وگاڵتەكردن وقبوڵ نەكردنی ئەنجام یەكێكە لەو رێگایانە، بەڵام بەرای من ناتوانن چونكە خۆیان كیانەكەیان خستۆتەوە ناو عێراق، لەیەكەم دۆڕاندندا لەماوەی 24 سەعاتدا بروسكەیان پێدەگات لەهەموو لایەكەوە كەفەرموو بكشێنە دواوە، ئەمە وەك ئەوە وایە كولەكەی رۆح هەبوو لەچیرۆكە كۆنەكاندا، كە كولەكەی رۆحی دێوەزمەیەك دەردەكرا بۆخۆی دەمرد، كولەكەی روحی ئەمانیش بودجەیە، بۆیە دوای ئەوەی بەریتانیاو ئەمەریكاو ئەو دۆستانە دەڵێن بكشێنەوە، ئەگەر نەكشانەوە، ئەوە كولەكەی روحەكەیان كەبودجەیە مالیكی دەیوەستێنێت وكۆتاییان دێ. 

من لەو چوار تەوەرەدا حەزدەكەم مونازەرە بكەین وهەریەكەشیان بەلایكەمەوە سەعاتێك بێت، وتووێژێكی رووبەڕوو بكەین ومیللەتیش خۆی سەرنج بدات وحكوم بدات، چوونكە لەسیستمی سەرۆكایەتیدا مونازەرە شتێكی زۆر جەوهەرییە، ئەوەتا لەئێران كردیان، لەئەمەریكا دەكرێ، جاری وا هەیە ئەم دوو سێ مونازەرەیەی سێ رۆژی دوایی هەموو بیروڕای خەڵك دەگۆڕێت، لەبەرئەوە مونازەرە ئێجگار گرنگە.

ناكرێت بڵێین خاڵی گەشبینیی نییە لەگۆڕاندا، لەم دوو ساڵەدا زۆر شت روویداوە، ئەو ئازایەتییەی ئەو چوار حزبە خۆی لەخۆیدا گۆڕانێكی جۆرییە، ئەگەر سەركردەكان ئیرادەیان بەهێز بێت وپاشەكشە نەكەن بۆ دواوە، بەهۆی دوو شتەوە، هەم هەڕەشەو ترساندنەوە، هەم پارەی زۆرو كڕینەوە، چوونكە ئەم حاڵەتە هەمیشە واردە لەسیاسەتی كوردییدا بەتایبەت لەرەوشت وبۆچوونی سەركردەكاندا، هەرچەندە لەگەڵ رێزمدا بۆیان ئەمە هەموویان ناگرێتەوە، بەڵام من بۆ وریاكردنەوەی ئەوان ئەمە دەڵێم، من دڵنیام لەو سەركردانەدا هەیە بەهیچ شێوەیەك ئەم سیستمە قبوڵ ناكات. دووەم دروستبوونی لیستی گۆڕان ودابڕینی بەشێكی گەورەی حزبێك لەحزبەكەی گۆڕانێكی ترە، بەتایبەت ئەو پڕۆژەیەی كاك نەوشیروان شتێكی گرنگە، من هیچ هەقم بەرابردوو نییە، چوونكە دەبێت رابردوو بۆ دووشت بیهێڵینەوە، یەكەم: بۆ مێژوو، كەسێك بێت بەبابەتی داتاو بەڵگەكان بخاتە روو، دووەم: بۆ یاساو عەدالەت ئەگەر تاوانێك كرابێت. لەبەرئەوە من باسی ئێستا دەكەم وباسی ئەو پڕۆژەیەی كاك نەوشیروان دەكەم كەتەقریبەن لەلوتكەی دەسەڵاتەوە دابەزیوە بۆ سەر ئەرزو لەوێوە بەپڕۆژەیەكی رۆشنبیریی ورۆشنگەرییەوە لەرێگەی كۆمپانیای وشەوە بانگەشەی دیموكراتی وسیستمێكی نوێ دەكات، كە توانیوێتی خەڵكێكی زۆر لەدەوری خۆی بكاتەوە، بۆیە ئەمە گۆڕانێكە. پاشان دەركەوتنی لیستی بچووكتر وەك لیستی چەپەكان، لیستی د.عەبدلمسەور بارزانی، لیستی پارێزگاران وخەڵكانی سەربەخۆ، ئەمە لەزۆر شوێنەوە ئاماژەن بۆ ئەوەی ئاوات وئامانج وخەونی گۆڕان هەیەو خەریكە دروست دەبێت، ئەمانەش لەخۆوە دروست نەبوون. لەچوارچێوەی كوردستاندا لەرێی رۆژنامەو گۆڤارەكان ونووسینەكانی وەك ئەوانەی بەڕێزتەوە كە زۆریانم خوێندۆتەوە، وتارێكی رەخنەیی سیاسیی توندی میدیایی نووسەرو رۆژنامەنووسی كورد بەردەوامە، ئەو وتارە توندە خەڵكێكی زۆری كۆكردۆتەوەو رۆژنامەنووسێكی زۆر ئازای دروستكردووە، توانیوێتی دیالۆگێكی بەدیل دروست بكات، چوونكە ئینگلیز دەڵێت گرنگ ئەوەیە لەشەڕێكدا ئارگۆمێنت ببەیتەوە، ئێستا رۆژنامەی ئازادو بەرەی گەل هەموو ئارگۆمێنتێكی بردۆتەوەو دەسەڵات هیچی نییە.

دووەم هیوای گۆڕان نموونەی عێراقە، لەعێراق لەناو ئاگرو ئاسن وشەڕێكی تائیفی وهەرێمیداو لەو وەزعەدا، توانییان پرۆسەیەكی دیموكراتی متمانەدار بهێنێتە كایەوە كەلەلایەن جیهانەوە رێزی لێبگیرێ، بۆ نموونە ئەگەر لەسایتێكدا بنووسیت "ئیراك دیموكراتی" بەدەیان نووسین، وتارو دكتۆرات دەستدەكەوێت كە لەسەری نوسراوە، بەڵام بنووسە "كوردستان دیموكراتی" لەزیڕۆ بەولاوە هیچی ترت بۆ نایەت، بۆیە ئەگەر ئەو عێراقە بێتەوە بۆ لای ئێمە وەك عێراقێكی دیموكراتیی دێتەوە، لەراستیشدا من ئەوەندەی ترسم لەسەرۆكە كوردەكەیە بچێت بۆ ئێران وتوركیا، ترسم لەنوری مالیكی نییە ئەوەندە، چوونكە دەزانم سیستمێكی دیموكراتی لەعێراق هەیە دەتوانێت لەپەرلەماندا لێپرسینەوەی لەگەڵدا بكات وبیخات، بۆیە خەتەرەكە لەوەدایە عێراق بەو دیموكراسییەتەی هەیەتی محاسەرەمان بكات، ئێمەش وەك گوندێكی دواكەوتوو وگەندەڵیی بمێنینەوە كەئێستا هیچ سۆزێكی مرۆڤی دەرەوەمان لەگەڵدا نییە، ئەم هەڵبژاردنەش دوا دەرفەتە كە داویانە پێمان تا تۆزێك هەنگاو بنێین وبەهایەك بۆ پرۆسەكەمان بگێڕینەوە، ئەوەی دوای هەژدە ساڵ پێیدەوترێت ئەزموونی ساوا. لەهەموو دنیاشدا ئەوە سەلماوە دەنگدانی ئازادو هەڵبژاردن تاكە رێگایە بۆ گۆڕان، بەڵام بەداخەوە دەسەڵاتی كوردیی رۆژ بەرۆژ بۆ دواوە دەگەڕێتەوەو دەیەوێت تۆڵە لەگەلەكەی بكاتەوە كە بیر لەئازادیی بكاتەوە، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا هەستدەكەم لەئەنجامی ئەم هەڵبژاردنەدا گۆڕانی زۆر دەبێت وهیواداریشم موفاجەئاتی سەیر رووبدات.

دیمانە: ستیڤان شەمزینانی