ژنان لە سەردەمی مەشرووتە تا سەردەمی كۆماری ئیسلامی -

Friday, 09/10/2009, 12:00

4398 بینراوە

لە رۆژ‌هە‌لاتی كوردستان و لە ئیران بە تایبەتی لە زەمانی مەشرووتەوەحەرەكەتی ژنان ئاوا بوو بۆ ئالوگۆر لە بواری باروودۆخی كۆمەڵگا و ژنان. لە دوای شكستی ئیران لەشەر لەگەل رووسیەدا زەمینەیەك ئاوا بوو كە ئێرانیەكان هاتووچۆی دەرەوەی وڵاتیان دەكرد بە تایبەت بۆ ئۆرووپا و هاتنی ئۆرووپیاكان بۆ ئیران توانی كە چاوی گەل بكرێتەوە.
ئەو كات ژنان تیدەكۆشان بۆ ئەوەی داواكاریەكانیان لە دەسپیكی شۆرشی مەشرووتەدا لە نیو دەستوردا بچەسپێنن. بەلام ئەو كات بە هۆكاری گەرماو گەرمی شۆرشەكەو درووست بوونی كەش و هەوای نەتەوەگەرایی سەرەتایی نەیان توانی ئامانجەكانیان بپێكن. فكریەتی نەتەوەگەرایی لە میشكی ژنانی ئەو كاتیش دا پەرەی سەندەبوو هەر بۆیە لە جیاتی بۆ وەدەست هینانی مافەكانی خۆیان تیبكۆشن ئەوانیش كەوتنە بەر داوای فكریەتی نەتەوەپەرستی.
لەو سەر دەمەدا مەشرووتە خوازی ژنان ژوومارەیان زۆر كەم بوو. بەلام لە راستی دا كاری زۆر گەورەیان دەكرد. ژنانی مەشروتە خواز 2 هەدەفی سەرەكیان هەبوو
1- وەدەست هێنانی مافی سەرەتایەكانی ژنان لە ئیران دا
2- خەبات كردن لە هەمبەر فكریەتی كۆنەپەرستی .
لە دست پێكی سەدەی 19 دەیەم دا رۆژنامە نیگاری رۆلی بەر چاوی دەبینی لە ئیراندا رۆژنامەكانی وەكوو ئەختەر ،قانون ،حبل للمەتین،.. ئەم رۆژنامانە تەنیا وابەستە بە پیاوان نەبەوو و ژنان رۆلێكی بەرچاویان دەگێرا، و تەحلیلی كۆمەڵگایان دەكرد ئەمەش بووە هۆی بە زانا كردنی ژنان لە كۆمەڵگادا. هەروەها لەو سەردەمەدا گرینگیەكی زۆر دەدرا بە زانستی فەن و تێدەكۆشان بۆ بەرفراوان كردنەوەی رۆژنامەنیگاری لە سەرانسەری ئیراندا.
لە ساڵەكانی 1911 دوای ئاڵوگۆری بواری سیاسی ناوچەكە و هیور بونەوەی سەرهەلدانەكان لە مەجلیسی شۆرای میلی دوای دارشتنی دەستوری نوێ تەنانەت دێریكیش لەم دەستورەدا باسی لە مافی ژنان نەدەكرد و بە پێچەوانەی چاوەروانیەكانی چێلاكڤانانی مافی ژنان، ژنان لە دەستووری نوی دا تەنانەت مافی دەنگدانیان پێ نەدرا.
ئەمەش بووە هۆكاریك كە‌ ژنان بە شێوەیەكی چالاكتر بێنە نێو مەیدانی خەباتەوە، بۆ وەدەست هێنانی مافی خۆیان، هەر بۆیەش جالاكڤانان بواری ژن ریخراوەیەكیان پیك هێنا بە پێشەنگایەتی خانمی سەدیقەی دەولەت ئابادی. بەم شێوەیە خەباتی ژنان لە سەردەمی مەشروتەدا دەستی پێ كرد.
چالاكڤانان لەو باوەرەدا بوون كە ،ئەگەر ژنان زۆرتر بێنە نێو كاری دەرەوە ، و بە كاری بازرگانی سەرقاڵ بن دەتوانن رۆڵی بەرچاو بگێرن بۆ گۆرانكاری لە كۆمەڵگادا.
بەلام ئەم هەڵویستە لە لایەن پیاوانی سەردەمەوە پەسەند نەدەكرا.
تەنانەت رووبەرووی نارەزایەتی لە لایەن ژنانی چینی بورژوا خوازیس ئەم خواستەیە دژبەرایەتی كرا. لە بەر ئەری لە لای هێندێك ژنانی چینی بورژوا ، تەنانەت كار كردن لە نێو ماڵێش دا بە عەیبیان دەزانی(ئەوەمان لە بیر نەچێت كە ئەم گرووپە تەنیا لە نێو ژنانئ فارس دا هەبوون).
بەڵام ئەم خواستەیە لە لایەن ژنان بە گشتی لە چێنی كریكاران و هەروەها رۆشن بیران پیشوازیەكی زۆرێ لی كرا.
لە بواری هونەریدا ژنان زۆر بە كەمی خۆیان تێدا دەدیتەوە و بە شیوەیك كەم رەنگ بوو تەنانەت راوەستانی ژنان لە بەرامبەر بە پیاوان بەشێوازیك نا پەسەند بوو لە لایەن پیاوە ئیقتدار تەلەبەكان و كۆنە فكرەكاندا. لە پیش سالێ 1910 هونەری شانۆ بەشێوەیەك وابەستە بە پێاوان بوو.
ژنان نەك نەیان دەتوانی وەكوو هونەرمەند لە شانۆدا دا بن بەڵكو نەشیان دەتوانی تەماشای شانۆكە بكەن لە نێو سالۆنی شانۆگەریەكەدا.
لە دوای كارو خەباتێكی زۆر بۆ یەكەمین جار لە رۆژی یەكشەمەی 2 ژانووە ساڵی 1910 بۆ یەكەمین جار ژن هاتە سەر سەحنەی شانۆ دا .
ئەم كردەوەیەس بە زۆری لە لایەن ژنە ئەرمەنیەكان و مەسیحیەكان دەستی پێ كرد و ریگای بۆ ژنانی موسولمانیش كردەوە كە بتوانن بەشداری سانۆ ببن و خۆیانی تێدا ببینەوە.
لە دەوای سەڵتەنەتی مەحەمەد عەلی شاە ، رێگا كراوە بۆ درووست بوونی حیزب .ئەوەش كار ئاسانی دەكرد تا داواكاریەكانی كۆمەڵگا بێنێتە سەر زمان. و هاوكات رێگا كرایەوە بۆ ئەوەی ژنانیس بە شیئوەیەكی فەرمی بتوانن لە نیو حیزبەكاندا بەشداری لە رەوشی سیاسی سەردەم دا بكەن.لە سالەكانی 1909 بە دواوە دەتوانین بلێین كە ژنان بە شێوەیەكی رێخسنی و چالاكانە هاتنە نێو مەیدانەوە.و ئەم رێخستنەش لە تارانەوە سەرچاوەی گرت و لە شارەكانی دیكەی ئێران بڵاو بووە.
ئامانجی سەرەكی ئەم ریخراوە
1- كردنەوەی مەكتەب بۆ ژنان و هاندانی ژنان بۆ خویندن
2- تێكۆشان لە هەمبەر فكریەتی كۆنەپەرستی و داكۆكی كردن لە مافی ژنان.
‌بەڵام بە داخەوە كردنەوەی مەدرەسە لە ناوچەی كورد نشیندا رووبەروی نارەزایەتیەكی زۆری پیاوان و كۆنە فكران سونەتگەرای كوردی سەردەم بۆوە.
تا ساڵەكانی 1940 یش ژنانی كورد نەیانتوانی‌ ‌ بچنە مەكتەب و بخوێنن، ژنانی خویندكاری كورد هەتا سالەكانی 1940 ئەوەند ەكەم بووە كە ناتوانین ئاماژەی پی بكەین. ئەوانەی كە دەسیانتوانی بنوسن یا بخوینەوە یان لە بنەمالەی ئاغاكان یان خانەكان بوون كە لە لایەن مەلای مزكەوتەكانەوە فێری قو‌رئان خویندنەوە ببون.
لە سەردەمی مەشرووتەوە ژنان بە شیوەیەكی بەر چاو خۆیان لە نووسینی بابەت لە رۆژنامەكاندا دەدیتەوە بەلام زۆرینەی ئەو ژنانە بە نێوی پیاوان یان بە نێوی نهێنی نووسینەكانیان دەنووسی.
دوای محەمەد عەلی شاە رۆژنامەی ژنان بە فەرمی لە ئیراندا كرایەوە بە نێوی (شكوفە دانیش،زبان زنان). شكوفە زانست و زمانی ژنان.
و لە رۆژنامەكاندا بە شێوەیەكی زۆر ئاكتیڤ مەقالاتیان دەنووسی و جەماوەرێكی زۆر لایەنگریان پێدا كردەبوو.ئەو زەمان لە ئامار ژووماریەكانی دوای تاج گوزاری رەزا شاە 10_12 میلیۆن نەفەر بووە كە 90% ئەوانە گوندنیشینان بوون. بۆیەشە دەتوانین زۆر بە راستینە بڵین كە تەنیا ژنە ئەشرافزادەكان لە بواری مافی ژن داكۆكیان كردووە.
بە هاتنە سەر كاری رەزا شاە و شەری جیهانی دووەم ژنان حیزبی رەسمی خۆیان ئاواكرد لە بن نێوی شۆرای ژنان.
و دوا بەدوا لە بن سەختی شەری جیهانی دووەم شۆرای ژنان بوو بە سازمانی حقوقی مرۆڤ.
چی ئاماژەیە كە لە زەمانی محەمەد عەلی شاە بە زۆری حجابیان لە سەری ژنان لا دەبرد ئەوەش بووە هۆی ئەوەی كە زۆرینەی ژنان لە ماڵی خانەنشین بن و مافی چونە دەرەوەیان لە لایەن بنەماڵەكانیان ڵێ سەندراوە. بە هۆكاری سونەتی بوونی كۆمەلگا و هەروەها فكریەتی دینی تووندرەو كۆمەلگا لە قاڵبێكی وشك دا مابۆوە، هەر بۆیەش محەمەد عەلی شاە خوازیاری گۆرانكاری لە سیستەمی كۆمەلگای ئەو كاتدا بوو بەلام بە هۆكاری بە كار هینانی زەخت لە سەر گەل رووبەرووی نارەزایتیەكی زۆر بۆوە لە لایەن تووندرەوە ئیسلامیەكانەوە و ئەمەش كردەوەیەكی نێگاتیڤی هەبوو لە سەر پێشكەوتنی ژنان لە بوارە جیاوازەكاندا.
بەلام لە زەمانی كۆری مەحەمەد عەلی شا ئەم باروودۆخە ‌هێور بووە و ئازادی هەڵبژاردن درا بە ژنەكان كە بە حیجابەوە بگەرێن یا بێ حجاب.
بەڵام لە شوێنە فەرمیەكان حئجاب بۆ ژنان قەدەخە كرابوو بە تایبەت لە مەكتەبەكاندا ئەوەش لەگۆر فكری ئەو سەردەمە نەدەگونجا، یەوەس وای كردەبوو كە كۆمەڵگا زۆرتر بەرەو دین پەنایان دەبرد. ئەوەش وای كردەبوو كە ژنان لە لایەن بنەمالەكەیانەوە زۆرتر بچەوسینەوە و دەسەلاتی باوك وبرا لە سەریان زۆرتر ببیت و لە سەر نیوی ناموس كوشتنی ژنان رووی لە زیاد بوون كردبوو.
زۆرینەی ژنان بۆ ئەوەی كە بە بێ حجاب نەیان دەویست لە مەدرەسەكاندا بخوینن بۆیە نە دەچونەوە بۆ خویندن و لە ماڵ دا دەمانەوە.
لە دەورەی دووەمی سەڵتەنەتی رەزا شاە گوشارەكان لە هەمبەر فكریەتی دینی تووندرەو و نارەزایەكانی هەمبەر سیستم ئەوەندەی دیكە سەركوب دەكردن،ئەوەش بووە هۆی شۆرش و سەرهەڵدانی گەل و حاكم بوونی سیستمیكی ئیسلامی تووند رەو لە ئیراندا. شۆرشی ساڵی 1979 بووە هۆی رووخانی دەسەلاتی سەلتەنەت تەلەبەكان و شای ئیران و تیكچوونی سیستەمی چینایەتی حاكم بە سەر كۆمەڵگادا.
زۆرینە ژنان پێستیوانیان لە سەرهەلدانی 1979 دەكرد، بەو هیوایەی كە ژنان بە بی جیاوازی تەبەقاتی مەئامەلەیان لە گەل بكردریت . بەم هۆیەشەوە ژنان لە شۆرشی گەلی ساڵی 1979 ئێران دا رۆڵێكی پێشەنگیان هەبوو و لە هەمانكاتدا ریخستنێكی باشیان درووست كردبوو. بەڵام دوای هاتنە سەر كاری رژیمی كۆماری ئیسلامی بە پێشەنگایەتی خومەینی ژنان دوای هێور بوونەوەی سەرهەڵدانەكان بەرەو مالەكان كشانەوە پاشەوە.
لەو كاتەدا بە دەستووری خۆی خومەینی دەستوری ئێران لە سەر بنەمایەكی دینی شێعەی تووندرەو نوسراوە. لە دەستورنامەكەدا ژنان تەنیا مافی دەنگدانیان پێ بەخشراو لە هەموو مافە سەرەتاییە مرۆڤانەكانی دیكە بێ بەری كران. و بە پێ دەستووری دینی مەئامەلە لەگەل ژنان دەكرا.
وەكوو لە قانوونی رژیمی كۆماری ئیسلامیدا
1- ژنان حجابی بە زۆریان بە سەردا سەپا.
2- تەمەنی هاوسەرگیری بۆ ژنان هاتە سەر 9 ساڵ بە خواستی دایك و باوك
3- هەر دوو ژن بە یەك پیاو حیساب دەكریت لە كاتی شاهیدی لە دادگادا
4- سەنگسار بۆ ژن لە سەر ناموس ئازاد كرا
5- ژن بە بێ ئیزنی باوك، برا، میرد یا پیاوانی بنەماڵەكەی مافی هێچ چەسنە كارێكی پێ نادریت.
6- پیاوان دەتوانن بە مەیلی خۆیان هەر چەند ژنیك دەتوانن بە خیو بكەن مافی هاوسەرگیریان هەیە.
7- هاوسەرگیری بە شێوازی سیغە كردن ئازاد كرا
8- مافی جودابوونەوە تەنیا بە پیاو درا و ژنان مافی ئەوەیان نیە كە داوای تەلاق لە هاوسەرەكانیان بكەن.
9- لە كاتی جودا بوونەوەدا مندال بە باوكی دەبەخشرێت و ژن هێچ مافێكی بە سەریانەوە نیە.
10- ژنان مافی لە بار بردنی مندال یان نیە بە بی ئیزنی هاوسەرەكانیان
11- ژنان مافی خۆ پاڵاوتنیان بۆ پۆستی سەرۆك كۆماری نیە.
هەر وەك لەم خاڵانەی سەرەوەدا بینیتان ژنان دیسان كەوتنە بەر هێرشی چەوساندنەوە و تەنانەت لە مافە سەرەتایەكانیشیان بی بەری كران.
سەرەرای هەموو ئاستەنگیەكان ژنان دیسان لە نێو سیستەمی ئسلامیدا هەستان بە خۆ رێكخستن كردن لە دژی سیستەمی پیاو سالاری و دین سالاری، كۆماری ئیسلامی لە ئیران.
لە نیوو كورداندا و لە رۆژهەڵاتی كوردستان لە دەستپێكی دەورەی دووەمی رەزاشاە ژنانی كورد بە شێوەیەكی زۆر ئاكتیڤ لە هەمبەر هیزە چەوسینەرەكانی هەر دوو سەردەمی دەسە‌ڵات داری سەلتەنەتی و كۆماری ئیسلامی لە بەرخۆدانیكی بێ وینەدا بوون.
ژنان لە هەردوو سەردەمەكاندا بە پێشەنگایەتی خۆیان گوریان بە خەباتی ریخستنی و چەكداری بە بەشدار بوونیان لە حیزبە كوردیەكاندا. جێ ئاماژەیە كە حیزبە كوردیەكان بە گستی لە سەر بنەمایەكی نەتەوەیی لە هەمبەر دەسەلاتی چەوسینەر لە خەبات وتیكۆشاندا بوون و داكۆكی كردن لە مافی ژنان زۆر بە بنەما نەگیرابوو. سەرەرای ئەمەش ژنان بە شیوەیەكی چالاك بەشداریان لە خەباتی نەتەوەیی گەلی كورددا دەكرد.
خەباتی رێخستنی ژنان بۆ داكۆكی كردن لە مافەكانیان بە داخەوە لە نێو رۆژهەڵاتی كوردستان بە سێوەیەكی زۆر لاواز بوو. جێ ئاماژەیە كە لە شاری سنە ریخراوێك لە سەر نێوی ریخراوی فەمەنیستی دامەزرا كە زۆرتر فكریەتی فمەنیستی تووندرەوی لە خۆ دەگرت كە لە گۆر سیستەم و كۆمەڵگای كوردی یەكی نەدەگرتەوە و دوای مافەیەكی كورد ئەم ریخراوەیە بە گوسار لە لایەن سیستەمەوە هەڵوەشایەوە.
لە هەمان كاتدا لە رۆژهەڵاتی كوردستان كەمپینێك لە سەر نیوی كەمپینی یەك میلیۆن ئیمزا دەستی لە سالی 2006 دەستی پی كرد كە ئەم كەمپینە لە سەراسەری ئێرانی لە خۆ گرت و ژنان بە شێوەیكی باش پێشوازیان لێ كرد و تەنانەت سرنجی رێخراوەكاننی بەیانیان بۆ خۆیان راكێشا، بەڵام دوای ماوەیەكی كوردت ئەندامانی كەمپینەكە زیندانی كران و بە گرانترین سزا، سزا دران.
دووبارە سەرهەڵدان 2009
نارەزایەتی لە هەڵبژارنەكانی سەرۆك كۆماری 2009 تا ئیستا لە مێژووی رژیمی كۆماری ئیسلامی ئێراندا بێ وێنە بووە، تەنانەت گەیشتە‌ ئاستی ساڵەكانی 1979 ،دەستپێكی دامەزراندی كۆماری ئیسلامی. بەڵام ئەمجارەیان رادەی بەشداربوونی ژنان لە سەرهەڵدانەكان بە شیوەیەكی زۆر ئاكتیڤ تێدا بەدی دەكرا كە تەنانەت لە نێو ئەواندا ژنە خویندكار وچالاكڤانی كورد وەكو شلێر خدری بەشیوەیەكی زۆر بێرەحمانە لە لایەن گۆپاڵ بەدەستەكانی رژیم شەهید كرا. لە هەمان كاتدا لە تاران بە كوشتنی نەدا ئاغا سوڵتانی رقو كینەی ژنانی ئازادی خواز و خوێندكارانی لە خۆ گرت،
هەر وەكو نەوت بە ئاگری سەرهەلدانەكاندا كرا.
هەموو دنیا چاوی بریبوە هەڵبژاردنەكانی ئێران و دەرەنجامەكانی. هەڵبژاردنەكانی ئێران لە كاتێكدا بەرێوە چوو كە نێوەی كۆمەلگای ئێران كە ژن پێكی دێنێت مافی خۆ پاڵاوتنیان بۆ پۆستی سەرۆك كۆماری نەبوو، ئەو كەسانی كە خۆیان پاڵاوت وەكوو خانمی ئەعزەمی تاڵەقانی بە هۆكاری فشار و تەهدیدەكانی كە لە سەری بوو خۆی پاشەوە كشاند.
نەتەوەكانی وەكو كورد ئەرمەنی، ئەرەب ، بە هۆكاری نەتەوەیی و مەزهەبیی مافی خۆ پاڵاوتن یان نەبوو بۆ پۆستی سەرۆك كۆماری. تەنیا بەشێكی كەم لە شێعە مەسحەبەكان و فارس زمانەكان توانیان خۆ بپاڵێون ئەوێش دواتر لە فیلتەری نیزام تەنیا 4 كاندیدی پیاو توانیان دەربازیان بێت. ئەو كەسانەی كە توانیان ببنە كاندید هەموویان میژوویەكی دریژیان لە دارشتنی پەیكەری نیزام دا هەبووە. و لە لایەن شۆرای نیگەهبان خاوەن پشتیوانی بوون. لە هەمان كاتدا جێ باوەری رژیم بوون بۆ پاراستنی گەندەڵیەكانی ناوخۆ، بەڵام شتێكی كە بۆ هەموو كەس سرنج راكێش بوو ، بەرژەوەندی شەخسی و مەسلەحەتی كەوتە پێش بەرژەوەندی نیزام.
بێگومان بەشداری رادەی زۆری ژنان لە زانستگاكاندا مەترسیەكی زۆری خستبووە نێو دڵی دەسەڵاتداران، ژنان بوونە یەكەم ئامرازێك كە دەسەڵات بەكاری بهێنێت بۆ بەرژەوەندیەكانی خۆی. ئەوەش بە بەسیج كرندی خویندكارە ژنەكان بگرە هەتا دانانی ئەرتەشی ژنان، و بەكار هێنانی لە كاروو باری ئیتلاعاتیدا وەكوو ئامرازێكی سەركوبگەر.
كارناسانی بوواری باروودۆخی ژنان رایان گەیاندووە كە لەم 4 ساڵەی دەوڵەتی 9 یەمدا بە سەرۆكایەتی ئەحمەدی نیژاد باروودۆخی ژنان بە رادەیەكی زۆر بەرەو خراپی رۆێوە لە بەرامبەر بە ساڵەكانی پێشووتر دا. خاڵێكی دیكەی هەرە بەرچاو لە دەورانی دەوڵەتی 9 یەمدا سەنگسار كردنی ژنان بوو. سەنگسار كردنی ژنان لەم ساڵانەی رابردوودا بەشێوەیەكی بەردەوام و لە بەر بەرچاو بەرێوە براوە، كە زۆر جارێش نارەزایەتی چاڵاكڤانانی مافی مرۆڤی لێ كەوتۆتەوە.
لە نیو سیستەمی كۆماری ئیسلامیدا هێچ ئاسانكاریەك بۆ داكۆكی لە مافی ژنان نەكراوە تەنانەت بە تووندترین شێواز ژنان كەوتوونەتە بەر هێرش.
ئەم كردارانەش بە واتای ترسی رژیم دێت لە بەرامبەر بە زانا بوونی ژنانی ئێرانی و ژنانی كورد بە تایبەتی. لە بەر ئەم هۆكارەشە بە تووند ترین شیواز ئەشكەنجەو ئازار لە سەر ژنان بەردەوام دەكات. دەوڵەتی كۆماری ئیسلامی بە باشی دەزانێت كە زانا بوون و ئاستی تیگەیشتنی ژنان ،گەر بچێتە سەرەوە بە واتای كۆتایی دەسەڵاتی رژیم دێت. لەم ترسەدایە كە چالاكڤانی سیاسی ژنی كورد زێنەب جەلالیزادە بە سێدارە سزا دەدات.
بە رێخستن بوونی ژنان لەم كاتەدا پیویستیەكی سەرەكیە، بۆ ژنانی كورد بەتایبەتی و ژنای ئیرانی بە گشتی. هەبوونی ژنان لە مەیدانی نارەزایەتیەكاندا ترس و دڵەراوكە دەخاتە نێو دڵی رژیم و بە لەرزەی دەهێنێت . بەرز بوونەوەی ئاستی تێگەیشتنی ژنان بە واتای كۆتایی فكریەتی چەوسینەر دێت.
لە هەمان كاتدا زۆر لە چالاكڤانانی بواری پرسی ژن لەو باوەرەدان كە بەشداری ژنان لە مەجلیس و وەرگرتنی بەرپرسیارەتی لە كۆماری ئیسلامی ئێران بە واتای چارەسەری پرسی ژنان دێت لەو‌ وڵاتەدا. بەڵام بە پێچەوانەوە بەسیكی زۆر لە چالاكڤانانی بواری پرسی ژن لە ئێران لەو بروایەدان بە بەشداری چەند ژنێك كە دەست پەروەردەی خۆی رژیمن، لە مەجلیس و وەرگرتنی چەند پۆستێك ناتوانن وەڵامدەرەوەی پرسی جنسیەتی بن لە نێو كۆماری ئیسلامی ئێراندا .
بەشداری ئەو ژنانە لەو پۆستانەدا تەنانەت پرسی جنسیەتی لە نێو ئێراندا دەئالۆزێنن، و هیچ چارەسەریەكی بە ئامانج ناگرن. لە هەمان كاتدا دەستووری دینی كۆماری ئیسلامی هەبوونی ژن و توانای بەرێوەبردنی لە پۆستەباڵاكاندا بە گومانەوە چاو لێ دەكات.
لە سەرهەلدانەكانی دوای هەڵبژاردن لە 2009 دا رۆڵ و بەشداربوونی ژنان و پێشەنگایەتیان لە ئاستێكی زۆر بەرچاودا بەدی دەكرا. ئەوە و و هەبوونی ژنان لە گۆرەپانە سیاسیەكاندا و گرتن و سزای سێدارە بەسەریاندا دەبێتە فاكتۆرێكی سەرەكی بۆ گوشار خستنە سەر رژیم و واداركردنیان بۆ بەشدار كردنی ژنان لە نێو حكومەتەكەیاندا.
. ماكێتەكانی بە نێو ژن له سیستمی پێكەاتەی كۆماری ئیسلامیدا هیچ هەبوونێكی جنسیەتیان نیە و بە مێشكی پیاو سالارانە و دین سالارانەی ساختەی ئێران‌ خزمەت بە بەرژەوەندیەكانی رژیم دەكەن.