کۆمەڵایەتی و زانیاری: کۆمەڵگای ئاواڵاو ئازاد چۆنە؟

Thursday, 30/10/2014, 12:00

3901 بینراوە

سیستمی کۆمەڵکای ئاواڵا یەکەمجار لە لایان،،،هانری برگسون وپاشانیش لە لایەن کارڵ پووپر،،، فەیلە یسوفی ئۆتریشی وئینگلیزی،،،باس کراوە. لە کۆمەڵگای ئاواڵادا دەوڵەت یا دەسەڵات بەرپرسە، هەروەها ئەو دەسەڵاتە خاوەنی ،،میکانیزم یا بەڕێوەبەری،، سیاسی روون وئاشکرایە بە دوور لە دەمارگرژی.لایەنگرانی ئەو باوەڕە دەڵێن:ئەو کۆمەڵگایە بە پێچەوانەی کۆمەڵگای بەستەو وشکە.دەسەڵات یا دەوڵەت لە کۆمەڵگای ئاواڵاو ئازاددا هیچ نەهێنییەک لە خۆی ولە خەڵک ناشارێتەوە،دژی دیکتاتۆڕییە، زانیاری وئازادی سیاسی ومافی مرۆڤ بنچینەی هەرە سەرکی کۆمەڵگای ئاواڵایە.(و: وەک دەسەڵاتی باشوور!؟ کە بە پێچەوانەی کۆمەڵگای ئاواڵا کار دەکا).
کۆمەڵگای بەستە(دوگم) چییە؟:
کۆمەڵگای بەستە بە پێچەوانەی کۆمەڵگای ئازادە. کۆمەڵگای ئاواڵا لە لایەن/ کارڵ پووپر/ تاریف کراوە.کۆمەڵگای بەستە لە دەوروبەری ئیدئۆلۆژیەکی رەسمی (وشک) کە راستیەکان بەرەو کۆتایی ودوور لە سرنجدانو شیکردنەوە رادەکێشێ. بە پێچەوانە لە کۆمەڵگای ئاواڵادا دەسەڵات بەپرسی سیستمێکی شەففاف وروون وئاشکرایە یانی: دیکتاتۆڕی نییە، ئازادی سیاسی هەیەو مافی مرۆڤ پارێزراوەو،،،،،،،.
سرنجی وەرگێڕ:
سەددامیان بۆ لابردین،عێڕاق تووشی ئەو بارودۆخە بووە کە لەبەر چاوانە.کورد لە رێگای بارزانی وتاڵەبانی / کرایە / دەسەڵات. ئەوە نزیک ٢٥ ساڵە لە باشور ئەو خاکە سوتاوە بە چەنگ دەسەڵاتی بێ پڕۆژە خەڵک وەک سندانی لێهاتووە کە بە کوتکی ئەو گەنەدەڵانە وبە فیتی داگیرکار سەری پان دەکرێتەوە! ئەرێ بەراستی لەو بەشە لە وڵات کۆمەڵگای ئاواڵاو ئازاد دروست بووە؟ با مامۆستای زانکۆ وپسپۆڕی ئەم بوارە جواب بدەنەوە. ئەرێ پەیوەندی دەرەکی ئەو دەسەڵاتە لەسەر قازانجی نەتەوەیی داڕێژراوە یا قازانجی عەشیرەیی وبنە ماڵەکی؟ با کۆمەڵناسی کورد جواب بداتەوە. ژێرخانی ئابوری ئەو خاکە چی لێ بەسەردێ؟ سەرەخانی ئابوری ئەو خەڵکە بەرەو کوێ هەنگاو دەنێ؟ با شارەزایانی پەروەردە جواب بدەنەوە. سەتا لە چەندی ئەو دەسەڵاتە راستگۆیە؟ سەتا لە چەندی درۆزنە؟ با سیاسیکارو رۆژنامەوانی بوێر جواب بداتەوە.ئایا ئەو دەسەڵاتە سیاسەتی نەهێنی زیاترە یا سیاسەتی ئاشکرا؟ دەبێ کۆمەڵگا جواب بداتەوە.دوارۆژی فەرهەنگی وسیاسی وپەروەردەیی وئابوری ئەو بەشە لە خاکی کورد بە چەنگ بنە ماڵەی بارزانی وتاڵەبانی بەرەو کوێ دەڕوا ؟ بائامریکاو دۆستەکانی ئەو دەسەڵاتە جواب بدەنەوە. هەموومان دەزانین کە حیزبەکانی رۆژهەڵاتی وڵات چۆن بونە یەخسیری ناو کەمپەکان، کێ ئەو پەندەی بەسەر جوڵانەوەی کورد لە رۆژهەڵات هێنا؟بارزانی وتاڵەبانی دەبێ جواب بدەنەوە. لە سای ئەو جووتە گزیرە داهاتووی رۆژهەڵای کوردستان بەرەو ئاقارێکی گەلێک دژوار دەڕوا.بەداخەوە حیزبەکانی رۆژهەڵاتیش ئەوە نەبون کە دەیانگوت! لە دەسەڵاتی باشوور درۆزنتر هەر ئەوان بون. کورد لە باشوورو رۆژهەڵات چی لێ بەسەر دێ؟
"هەست یا کاردانەوەی سۆزداری"
لە رەوانشناسیدا بەو هەستو سۆزانە دەڵێن کە کاردانەوەی/ عاتیفیان هەبێ /.
هەر هەستێک لە ٣ بەشی ناسیاوو بنەڕەتی پێک هاتووە.
یەک: پێناسەی فکرو باوەڕ وچاوەڕوانی کە جۆرێک لە تووندووتیژیەوجوابێکە کە هەستووسۆزەکان دیاری دەکەن.بەو واتایە،ئەوەی کە بۆ کەسێک زۆر دڵخۆشکەرە، لەوانیە بۆ کەسێکی دیکە ئازار هێنەر بێ.
دوو: پێناسەی فیزیکی، کە ئاڵوگۆڕەکانی فیزیکی وجەستەیی لە خۆ دەگرێ بۆ نمونە: کاتێک کە لەش بۆ هۆی هەڵچون(هەیەجان) یا تووڕەیی دەگۆڕدرێ، لێدانی دڵ زیاتر دەبێ، بیلبیلەی چاو گەورەتر دەبێ، رادەی هەناسە کێشان زیاد دەبێ، زۆرینەی هەیەجانەکان رووداوێکی گشتین وتایبەتن بە دەزگاکانی عەسەبی مرۆڤ.
سێ: پێناسەی رەفتاری، ئەو پێناسەیە ئاماژە دەکا بە جۆرەکانی هەیەجان(هەڵچوون)، شێوەی ئاڵۆگۆڕەکانی دەموچاو، حاڵەتەکانی جەستەیی وحاڵەتەکانی خۆ نیشێندان، چۆنیەتی ئاڵوگۆڕی دەنگ تێکەڵاو بون بەتووڕەیی، خۆشی ،ناخۆشی، خەم،ترس ونیشانەکانی دیکە.
روخسارودەمووچاو گرینگترین حاڵەتی جۆراوجۆری/ هەڵچوونن /. تاقمێک لە حاڵەتەکانی روخسار / زاتین / ولە هەموو دونیادا دەناسرێن.هەكچوونەکانی تایبەتی دووجۆرەن:لەنەزەر خەڵکەوە،، هەیەجان،،هەر ئەو هەستەیە کە لە شەخسێکیدا روودەدا.دوو: هەیەجان رەفتارێکە نەوەکو ئەزموونێکی تایبەت، رووداوێکە کە لە درێژە پێدانی ،،جۆرێک،، زاووزوو کە رۆڵی راستەقینەی هەیە.
" ئێسترێس یا دڵهورە یاپەرێشانی یا لەرزین ،،،، چییە؟ "
ئێسترێس هۆیەکە بۆ هەستێکی بڵاوبۆوە لە لەش.ئەو هەستە ناروون وناخۆشە دەبێتە هێنای دڵنیگەرانی کە سەرچاوەیەکی نییە بۆ پێناسەکردن.(نەناسراوە) و مرۆڤ تووشی دەبێ. هۆیەکانیشی دەبنە ئەوەی کە شەخس لە ،، بێچارەییدا،، گیر بکا وسەری سووڕ بمێنێ.ئەو روداوانەی کە لە رابوردوودا بونە هۆی ئێسترێس ودووپات بونەوە(ئێسترێس هێنەر) بون دەبنە ئەوەی کە دڵهورە دروست ببێ. هەموو مرۆوەکان لە ژیانی خۆیاندا تووشی ئێسترێس دەبن. بەڵام ئێسترێسی دژوار وداییمی ونانۆڕماڵ مرۆڤ تووشی ژیانێکی زۆر دەکا. لێکۆڵینەوەکان نیشانیانداوە کە ئێسترێس لە/ ژناندا /، لەکەسانی میانساڵ،کەسانی هەژاروکەمدەرامەد، کەسانی پیر زیاتر دەردەکەون.
" هۆیەکانی ئێسترێس چن؟ "
ژینگە ناسی وجەستەیی، دەوروبەروکۆمەڵگا،هۆی ژنێتیکی وئیرسی، خواردنی نادروست، کەڵک وەرگرتن لە ماددە هۆشبەرەکان، کەڵک وەرگرتن لە دەرمانەکانی رەوانگەردان،چەند هۆیەکی خەسارەکانی مێشک.
" رێگاکانی پێشگرتن لە ئێسترێس"
خواردنی بە قازانج وقەوی،وەرزش، وەرزشی یوگا، باوەڕبەخۆبون، دووربون لە تەنیایی یا گۆشەگیری، تێکەڵاو بون بە خەڵک،چاوەدێریی کۆمەڵگایی، فکرکردنەوە لە زەمانی حاڵ(لەبیر کردنی رووداوەکانی ناخۆشی رابوردوو)، پێکەنین، دەربڕینی هەست وسۆزلەرێگای نوسین لەسەر کاغەز، وەرگرتنی زانیاری لەسەر بارودۆخی ئێسترێس.
وەرگیراو لە: زانستنامەی ئازاد.
چێوراندن بۆ هەنگوین زمانی کوردی: جەعفەر کەریمی.
٢٨/١٠/٢٠١٤