بیرەوەریەکانم زرار سلێمان بەگ دەرگەڵەیى 1943ــ 1977 (بــەشـى چوارەم)

Monday, 05/03/2012, 12:00

4569 بینراوە

بەشی سێیەم ئەم باسانەی خوارەوەی تێدا هاتووە:
بەشداربوونم لە کۆماری مهاباد
لەنەغەدە ڕۆیشتم بۆ سابڵاغ (مهاباد)
مامەندو گەڕانەوەى مەلامستەفا بۆ بارزان ساڵى (1943)
بەیەك گەیشتنەوە لەگەڵ محمد قودسى
باسێكى دڵتەزێن:
تێكچونى كۆمارى كوردستان
ڕێك نەكەوتن لەنێوان ئێران و شێخ ئەحمەدى بارزانى

---------------- بیرەوەریەکانم ----------------------

سەرەتاى ڕێ ڕۆیشتنە دوورو درێژەكەمان بەرەو سۆڤیەت
لە دواى تێكچونى كۆمارى مهاباد لە ڕۆژهەڵاتى كوردستاندا لە شكرى بارزانیەكان خۆیان نەدایە دەستى سوپاى هێرش هێنەر بۆ سەر كوردستان، ووتووێژى نێوان حكومەتى ئێرانو شێخەكانى بارزانى سەرى نەگرت، نزیكەى دوومانگ شەڕ بوو لەگەڵ ئێران لە ئەنجامدا بارزانیەكان گەڕانەوە عێراق، بەشێكى زۆرى چەكدارەكان لەگەڵ (مەلامستەفا) مانەوەو چەكیان دانەنا ڕویان كردە كێوەكان، بۆ ماوەیەك گەڕانەوە كوردستانى عێراق، نزیكەى مانگ و نیوێك لە گوندەكانى(مزورى) ماینەوە، بەرەبەیانى(21/4/1947) لە سێ كوچكەى سنورە دەستكردەكانى نێوان هەرسێ داگیركەرى كوردستان (توركیا و ئێران ، عێراق) ئەوانەى زۆر لە مێژە دەسەڵاتدارن بەسەر كوردستاندا، هەر كاتێك بزاڤو شۆڕشێك سەرى هەڵدابێت لە هەر پارچەیەك هەرسێكیان یەك دەگرن بۆ دامركاندنەوەى.

ئەو كەسانەى چەكیان دانەناو نەڕۆیشتنەوە ژێر دەسەڵاتى دارودەستەى (مەلیك) لە بەرزایى چیاكانى سەر سنوور بەرەو دۆڵى (خواكورك) دابەزین، ئەو شوێنەى ئێمەى پێدا تێپەڕ دەبوین دەبوایە بەناو هۆزى (برادۆست)دا بڕۆین، هۆزى ناوبراویش لەژێر دەسەڵاتى بەگزادەكانیدا بوو، ئەو كاتیش لە نێوان برادۆستو بارزانیەكانیش هەندێ ناكۆكى عەشایەرى هەبوو.
بەڵێ گەروە بەفراویەكەمان بەجێ هێشتو كەوتینە دۆڵاییەكو شۆڕ بووینەوە ناو دۆڵێكى پڕ لە داروبار، لەشكر كۆمەڵ كۆمەڵ بە دواى یەكتردا دەرۆیشتنە خوار لە پێچو گردۆڵكەكان دەرباز دەبوین، كشومات بەبێ دەنگى پێش ئەوەى تاریك دابكەوێت لە شوێنێك وەستاین چاوەڕوانى شارەزا بووین،كاتێك شارەزا هات دیار بوو یەكێك بوو لە كوڕە خاڵەكانى سلێمان بەگ كە ناوى (محمد شریف مجیدخان) بوو ناوبراو پیاوێكى ڕێكوپێكو لێهاتوو بوو، دوو چەكداریشى لەگەڵ دابون ماوەیەكى تەواو لاى باوكم دانیشت، ناوبراو لەلایەن بنەماڵەكەیانەوە ناردرابوو بۆ شارەزایى لەگەڵ ئێمە بێت تا لە هۆزەكەى ئەوان دەرباز دەبین، (محمدشریف) هەر لەسەر سنورى هۆزەكەیانەوە كەوتە پێشمان تا دوا گوندیان(دەریا سۆر) كارى ناوبراو هەر شارەزایى نەبوو، بەڵكو لە پێش لەشكر دەڕۆیشت ئاگادارى گوندەكانى دەكرد خۆراكو ئەو پێویستیانەى كە پێویستمان بوو دابین بكەن.
ئێوارەى ڕۆژى(22/4/1947)گەیشتینە گوندى() ئەگەرچى گوندى ناوبراو چەند ماڵێك بوون ئێمەش(500) چەكدار زیاتر بووین لەگەڵ ئەوەشدا پێشوازیەكى زۆر مەردانەیان لێكردین، ئەوەش ئەوە دەگەیێنێ كەوا پیاوەكانى(محمد شریف)دەپێشدا دەرۆیشتن گوندەكانیان ئاگادار دەكردەوە بۆ خۆئامادە كردنیان كەوا لە شكر بەڕێوەیەو بە گوندەكەتان تێپەڕ دەبێت، بۆیە دەبێ خواردنیان بۆ ڕێك بخەن بەپێى تواناتان ئەگەر دووسێ ماڵیش بوون، بەڵام توانیان نانى(500)چەكدار زیاتر ئامادە بكەنو بە ڕەزامەندى بەڕێمان بكەن، ڕۆژى(23/4/1947) لەوێ كەوتینە ڕێ ئەو شوێنەى پێیدا تێپەڕ بووین شوێنێكى زۆر دڵگیرو خۆش بوو بەناو دارستانێكى چڕدا دەرۆیشتین، كۆمەڵێك باسكو دۆڵوگەرومان بڕى بۆ ئێوارە گەیشتینە گوندى(بەنــى) گوندى ناوبراویش ئەوەى لە توانایدا هەبوو بۆیان كردین ئەو ڕۆژە لەو گوندە ماینەوە لەبەرئەوەى دەبوایە بەشەو بڕۆین ئەو ڕێگایەى كە دەبوایە پێیدا بڕۆین بەتەنیشت (كانیە ڕەش)دا تێپەڕ دەبوو، گوندى كانیە ڕەشیش مەخفەرى پۆلیسى لێ بوو، ئێوارەى ڕۆژى (24/4/1947) لە گوندى(ئارموش)ە دەركەوتین شەو درەنگ گەیشتینە نزیك ئەو چۆمەى كە لە خوار كانیە ڕەش دایە، ئاگادار كراین لەو شوێنە زۆر بەنهێنىو ماتى بڕۆین نەدەبوایە بشكۆخین،كاتێك گەیشتینە چۆمەكە دیار بوو پڕبوو لە دار چنارو دارى ترێ ئاوى، تا بڵێى تاریك بوو چڕى دارەكانیش تاریكترى كردبوو، بەڕیز بە دواى یەكتردا دەڕۆیشتین لەبەر تاریكى زۆر خۆمان بە یەكتردا دەداو یەكترمان نەدەدى تا لەو چۆمە دەرباز بووین زۆر ئەزیەتمان دیت، بەرەبەیانى(25/4/1947)گەیشتینە گوندى (دەریا سۆر) گوندى ناوبراو دەكەوێتە سەر لێوارى ڕووبار ئەو ڕۆژە تا ئێوارە درەنگ لە دەریا سۆر ماینەوە، ئەو بەرى ڕووبارەكە سنورى كوردستانى باكوور بوو (توركیا) ئەو ڕۆژە زۆر باش حەساینەوە خزمەت گوزارى خەڵكى گوندیش جێگاى ڕەزامەندى وحەسانەوەى زیاترمان بوو.
ئێوارە درەنگ لە ڕوبار پەڕینەوە بەرى توركیا ئەو شەوە بە درێژایى شەو ڕۆیشتین شەوێكى تاریكو ڕێگایەكى هەورازو ناخۆش، لەگەڵ تاریكو ڕۆنى بەیانى لەسەر سنورى عێراق لە گەرووى زیتى لەگەڵ پۆلیسەكانى مەخفەر بوو بە شەڕ لە ماوەیەكى زۆر كورتدا مەخفەرەكە گیرا، لەو شەڕەدا یەكێك لە چەكدارەكانى ئێمە بریندار بوو كە ناوى(تیلۆ كەریم) كەلێتى بوو، ناوبراو بابو برایەكى لەگەڵمان بوون، گوللەیەك بە بەردەستى كەوتبوو بە هیچ جۆرێك خوێنى نەدەوەستا هەرچەندە(میرحاج) هەوڵێكى زۆرى دا خوێنەكە نەوەستا هەوڵدانەكەى میرحاجیش بێ سوود بوو لەگوندى ئەرگۆش تەواو بوو. هەر لەو شوێنەى مەخفەرەكەى لێگیرا لەشكر دابەشى سەر گوندەكانى ناوچەى مزورى سەر بە بارزان كرا،ئەوەى شایانى باسە گوندەكان نیمچە چۆل بوون خەڵكێكى زۆر كەمیان تێدا مابوون، ئەوەى ماش بوو ساڵى (1945) لەلایەن جاشەكان تاڵان كرابوون، ئەوكاتە بەشى زۆرى ماڵەكان ڕۆیشتبونە كوردستانى ئازادكراو لە دیوى ئێران ئەو ماڵانەشى كە مابوونەوە بەروبومێكى وایان نەبوو بەشى ژیانیان بكات، ئەوان لەو پەڕى بێدادىو پەرێشانیدا بوون،ئێمەشیان لێ پەیدا بووین باریان گرانتر بوو. لە پاش گرتنى مەخفەرى (زیتى) ئەو ڕۆژە تا دواى نیوەرۆ لەناو لێڕەوارى نزیك گوندى (زیتى) ڕامان بوارد لەبەر ئەوەى شەو زۆر هیلاك ببوین لەڕێگا، باش نوستین دوایى چوینە سەر كانیاوێك لە بنارى چیاى(گەوەندى) ماوەیەكى خۆشیش لەوێ ماینەوە نزیك ڕۆژئاوا ڕۆیشتینە(ئەرگۆش) بە درەنگەوە گەیشتینە گوندى ناوبراو، ئێمە تەنها بەشێك بووین گەیشتینە ئەرگۆش، ئەوەى زاندرا بەشەكانى ترى لەشكر ڕۆیشتبونە گوندەكانى(سێلكەو مێرۆزو پێندرۆو سەرشنگیلوشیڤێ)و گوندەكانى ترى مزورى بەتێكرایى لەبەر ئەوەى بەشى زۆرى چەكدارەكان خەڵكى شوێنەكە بوون زۆریان كەسو كاریان لە گوندەكان مابوون پێ ڕانەگەیشتبون بڕۆنە ئێران. ئەوەى شایانى باسە بە تێكراى ئەو ماڵو منداڵەى لە ژێر سێبەرى حكومەتى كوردستان دەژیان ناچار لە سەر ڕوبارى(گادەر)ڕۆیشتنەوە ژێر دەستەڵاتى حكومەتى عێراق چاوەڕوانى ئەوەبون بەڵكو لێبوردنێك دەر بكرێت، ئێمەش بەو نیازە گەڕاینەوە سەر كێوەكانى سەر سنوور. هەرلە(26/4/1947)تا كۆتایى مانگى(5/1947) لەو شوێنانەى لە سەرەوە ناویان هاتووە ماینەوە چاوەڕوانى لێبوردنمان دەكرد، كەچى حكومەت هێزێكى زۆرى سوپاو جاشەكانى بەڕێ كردە دەوروبەرى ئەو شوێنانەى ئێمەى تێدا بووین بۆ لێدانمان.

مـانـەوەى لـەشـكر لـە دەڤـەرا مـزورى
وەك لە سەرەوە دیارى كراوە ئێوارەى ڕۆژى(26/4/1947) لەشكر دابەشى سەر گوندەكانى دەڤەرى مزورى كراو ئێمە ڕۆیشتینە گوندى(ئەرگۆش)، گوندى ناوبراو گوندێكى گەورە بوو دەكەوێتە بنارى كێوى (گۆڤەند) لەوێ دابەشى سەر ماڵەكانى گوند كراین بە گوێرەى لێوەشانەوەى ماڵەكان(منو حمدامینو رەحمان) لە ماڵێك داندراین خاوەنى ماڵەكە ناوى(ئیسماعیل) بوو ماڵى ناوبراو لەو پەڕى پەرێشانى دابوون لە ڕوى ئابورىو ژیاندا لە نانى (ئاردەخۆژەو بەڕوو كرۆسك) زیاتر هیچیان نەبوو، پێخۆریش دۆیان هەبوو ئەویش دراوسێكانیان پێیان دەدان، دەتوانم بڵێم ئەوەى لەپێش ئێمەدا، داندرا خواردن نەبوو زۆر بە شەرمەوە دەمان خوارد بۆمان نە دەگونجا ئەگینا نەمان دەخوارد، ڕۆژێ سێ ئەستوركى بچوك لە ئاردى (كرۆسكو بەوڕوو خۆژە) یان پێ دەداین لەوە زیاتریان نەبوو لەگەڵ ئەوەشدا زۆر دڵ فراوانو خزمەت گوزار بوون.

دەنگێكى دڵ تەزێن:
لە ئەرگۆش دەنگێكى بەپەرۆش ڕاگەینرا زۆر دڵ تەزێن بوو ئەویش ئەوەبوو دوو ڕۆڵەى ئازاو گیان بەخت كەرى لێ هاتووى بە دەست وبرد كوژران (عەریف عبدالرحمنو عزیز)، ئەوانە دەڵێن خەڵكى دەوروبەرى هەولێر بوون، ئەودوو كەسە دڵ سۆزە لە شەڕێكى خۆبەخۆیى كوژران، ئەوانە خۆیان دابووە دەست حكومەت لەو كاتەى گەیشتبونە ناو تێل دڕ لە دیانا دەبینن وا ئەو خەڵكەى كراونەتە ناو سیم دەیان گرن كە ئەمە دەبینن چەند كەسێك ڕادەكەنو بەرەو ناوچەى مزورى دێن شەو بەسەر سەنگەرەكانى ئێمەدا هەڵ دەبن یەكتر ناناسنو لە یەكتر دەدەن لە ئەنجامى ئەو لێكدانەدا ئەو دوو كەسە كوژران كە جێگاى پەرۆشى هەموولایەكمان بوو.
ئەو ماوەیەى لە ئەرگۆش بووین حكومەت ڕاسپاردەى ناردە لاى(مەلامستەفا) داوایان دەكرد خۆمان بدەین بە دەستەوەو بەبێ مەرج چەك دابنێین، بەڵام داواكەیان پەسند نەكراو ئەوە بوو حكومەت لە ژێرەوە سوپاو جاشى بەڕێ دەكردە ناوچەى مزورى لە ڕێگاى(مێرگەسۆر ـ شێروان مەزنو ئاكرێ)بۆ لێدانى هێزەكانى ئێمە، ئەو گەمارۆدانەى ئەو شوێنەى كە لەشكرى ئێمەى تێدا بوو لە ڕێگاى (ئاكرێ)وە سوپاو جاشەكانى(ڕێكانىو سورچى) بوون لە ڕێگاى شێروان مەزنیشەوە سوپا و (برادۆست) ئامادە كرابوون.
(على حیجازى)، دووجار مفەوەز(على بەگى قەمچى ڕەش)ى بەڕێ كردە لاى مەلامستەفا ڕاى سپاردبوو كە بە مەلامستەفا بڵێ، ئەگەر لەسەر بەختى حكومەت دێن تسلیم دەبنەوە وەرن وە ئەگەر بە هیواى لێ بوردنیش بن چاوەڕێ مەبن. هاتنى(على بەگ) بۆ ئەرگۆش لەگەڵ ئەو پۆلیسانەى لەگەڵى بوون دەنگوباسى بە سودمان پێ گەیشت دەربارەى ئەو ماڵو منداڵەى گەڕابوونەوەو لە دیانا، كە ئاخۆ چیان بە سەر هاتووەو كێ گیراوە، (حسن شێروانى) ئەوەى لەگەڵ (على بەگ) بوو هاتبوو ڕونكردنەوەیەكى تەواوى لە بارەى ئەوانەى ڕۆیشتبونە دیانا پێ ڕاگەیاندین، (على بەگ)یش زۆر بە مەردانە بە باوكمى گوت:(سلێمان بەگ ئاگادارى خۆتان بن حكومەت نیازى زۆر خراپە دەربارەى ئێوە، بەڵكو هەوڵ بدەن زوو چارەیەك لە خۆتان بكەن). ئەو ئاگاداركردنەوەى(على بەگ) پێویستى بە لێكۆڵینەوە هەبوو لەبەر ئەوە هەر ئەوكات ڕۆیشتمە لاى(میرحاج)، شتەكەم پێ ڕاگەیاند ناوبراو گوتى: (ئێستا دەڕۆمە لاى مەلامستەفا پێى ڕادەگەیێنم نامەیەكیشمان لە ڕێكخراوەكانى ناو شارەوە بۆ هاتووە ئەوانیش داوایان كردووە كە خۆمان زوو ڕزگار بكەین، چونكە حكومەت خەریكى پیلانى لە ناو بردنتانە.
دوو ڕۆژ دواى ئەو ڕاگەیاندنە ڕۆژى(17/5/1947) بەفەرمانى(بارزانى)،(مامند مەسیح شێروانى) لەگەڵ چەكدارەكانى بەڕێ كرانە سەر ڕوبار بۆ چاك كردنەوەى پردى نێوان (ئەرگۆش ـ درى)، پردى ناوبراو جاشەكانى(حسێن ئاغاى هەركى) خەرابیان كردبوو بۆ ئەوەى ئێمە دەربازى بەرى(درى) نەبین حەرەسیشى لەسەر داندرابوون، ئەو كاتەش ڕوبار یەكجار زۆر بوو، پردەكەش لەو پردانەى سەردەمى پاشاى گەورەى ڕواندز بوو دیار بوو پڕیێزەكانى وەك خۆى مابوون وەك باسم كرد جاشەكان پردەكەیان تێك دابوو بۆ ئەوەى كەس نەپەڕێتەوە بەرى(درى)، لەسەر بەرزایى پشتى پردەكەش سەنگەرێكیان دانابوو نۆبەتدارى لە ناو دابوون بۆ ئەوەى ڕێگا نەدەن پردەكە چاك بكرێتەوە.(مامەند) پێش ئەوەى بڕواتە سەر پردەكە ئەو پێویستیانەى كە پێویست بوون ڕێكی خستنو ئامادەى كردن، بەو شەوە ڕۆیشتنە سەر ڕوبارو كەلوپەلەكانیشى لەگەڵ خۆى بردن، لە سەرەتاوە دوو كەسى ئامادەكردن بۆ ئەوەى لە ڕوبار بپەڕنەوە بە نهێنى، ئەو كەسە یەكێكیان برازاى خۆى بوو بە ناوى(میران میرخان) ئەویتریان یەكێكى شانەدەرى بوو، ئەو دوانە بەڕووتى لە ڕوبار پەڕینەوە لەوێ سەرى گوریسیان قایم كردو بەو گوریسە چەند چەكدارێك پەڕینەوە بەنهێنى ڕۆیشتنە سەرسەنگەرەكەو جاشەكانیان ڕاونان ئەوكاتە دەستكرا بە چاككردنەوەى پردەكە، كاتێك پرد تەواو بوو واى لێهات پیادە بەسەرى تێبپەڕێت مامەند بە منى گوت: (نامەیەك بۆ فقێ حسن بنووسە با بە مەلامستەفا ڕابگەیێنێ كە پردەكە تەواو بووە، ئینجا گوتى بەخۆت بڕۆ ئەوەى دیتت پێى ڕابگەیەنە پێى بڵێ كەوا پردەكە سازو ئامادەیە). لەسەر داواى مامەند گەڕامەوە ئەرگۆشو ڕۆیشتمە لاى مەلامستەفاو پێم ڕاگەیاند كەوا پردەكە تەواو بووە، مامەند چاوەڕێى ئەوەیە خەبەرى بۆ بنێرن بڕواتە(درى). مەلامستەفا ڕووى كردە سلێمان بەگو شێخ سلێمان گوتى: (بەڕاستى مامەند مرۆڤێكى بە دەسەڵاتە ئەگەر حەز بكات لە فیل بە تواناترەو جێگاى باوەڕە).
دوابەدواى ئەو ڕاگەیاندنە خەبەردرا مامەند بڕواتە (درى) و پیاوەكانى(مرادئاغاى بیرى) بڕۆنەوە (ستونێ)و گوندەكانى خۆیان، ڕۆژى(19/5/1947) مەلامستەفاو یاوەرەكانى گەیشتنە گوندى درى لە ماڵى حسێن ئاغاى ڕاكردوو دابەزى(ملا محمەد) پیرە پیاوێك بە خۆىو چەند كەسێكەوە لە پێشوازى وەستا بوون مەلا محمد خزمى حوسێن ئاغا بوو، دیاربوو مەلامستەفاى دەناسى، هەر ئەو ڕۆژەش (19/5/1947) لە ڕێگاى ئاكرێوە پیاوێك بە سوارى ووڵاخ گەیشتە درى بۆ دیدەنى(مەلامستەفا) شەو لاى مایەوە، ئەگەر بە هەڵە نەچووبم ناوى(سەیفەدین) بوو، ئەو شەوە بە درێژایى شەو دووبەدوو لەگەڵ ئەو كەسە دانیشتن قسەیان دەكرد، وا دیار بوو ئەو كەسە ڕاسپاردراو بێت، بەڵام ڕوون نەبوەوە لەلایەن كێوە بەڕێ كراوە، بەیانى رۆژى(20/5)گەڕایەوە، مەلامستەفا ماوەیەكى لەگەڵ ڕۆیشت تا بەڕێى كرد.
كاتێك ئێمە گەیشتینە گوندى(درى) لە دابەش كردن منو ڕەحمان لە ماڵى جولەكەیەك داندراین ئەوەندەى بڵێى ماڵێكى خزمەتگوزار بوون ئەگەر ژەمێك نەچووباین دەهاتنە دوامان.
ڕۆژى(20/5)مەلامستەفا ئەو میوانەى هەیبوو بەڕێى كردو گەڕایەوە گوند، فقێ حسن داواى كرد ئەو پیاوانە بڕۆنە لاى مەلامستەفا(میرحاجو عبدالرحمانو محمەد نجیب) ئەوانى تریش (شێخ سلێمان و سلێمان بەگو على محمد ێدیق) لاى خۆى بوون، لە دەورى كاتژمێر دە مەلامستەفاو شێخ سلێمانو سلێمان بەگ بە سەركەوتنە پشتى گوندى(درى) لە ژێردارەبەنە گەورەكان چاوەڕوانى ئەوانى تریان دەكرد،كەچى ئەوان ئێوارە درەنگ گەیشتنە درى، ڕۆژى(21/5/1947) هەر لەو شوێنەى دیاریكراو(مەلامستەفا) داواى كرد ئەوانەى ناویان لە سەرەوە هاتووە ئامادە بن بۆ ئەوەى لەگەڵیان دابنیشێ، بۆ ئەم مەبەستە ڕۆیشتنە ژێر قەزوانەكانى پشتى گوند، بەشداربوەكانى ئەم دانیشتنە بریتى بوون لە (شێخ سلێمان بارزانى، میرحاج ئەحمەد ئاكرەیى، سلێمان بەگ دەرگەڵەیى، على محمد ێدیق بارزانى، عبدالرحمان مفتى ئامێدى، محمد نجیب بەروارى) دانیشتنەكە لەكاتژمێر دەى سەر لە بەیانى دەستى پێكرد، ئەوەى دیار بوو لەكۆبوونەوەكە چەند خاڵێكى زۆر گرنگ خرابوونە بەر باسو لێكۆڵینەوە.
1. دۆزینەوەى ڕێگایەك بۆ دەربازبونمان بۆ لایەك، لەبەرئەوەى حكومەتى عێراق لەگەڵ توركیاو ئێران ڕێككەوتبوون بۆ لێدانو لە ناو بردنى ئێمە، ئەوەش لە نامەى ڕێكخراوەكانى ناو شاریش دیار كرابوو كە نوسیبویان خۆتان دەرباز بكەن پێش ئەوەى لێتان بدرێت، چونكە دوژمن بەنیازى لە ناو بردنتانن.
2. ڕێكخستنى چەكدارەكان لە شێوەى(سریە)، لەشكر بە گشتى لە (500) چەكدار زیاتر بوو هەر (100) چەكدار بكرێن بە یەك (سریە) فەرماندەیان بۆ دیارى بكرێت، ئەوانەى كرانە فەرماندە(مامەند مەسیح شێروانى، سعید وەلى بەگ شێروانى، حمدامین میرخان مێرگەسۆرى، ئەسعەد خۆشەوى مزورى، مستۆ مێرۆزى).
3. دیارى كردنى ئەو شوێنەى بۆى دەچین.

(بارزانى) ڕاى وابوو بڕۆینە سوریاو لە ڕێگاى خۆشمان دەستێك لە ڕێكانیەكان بوەشیندرێت، كەچى ئەوانى تر یەك دەنگ بیرو ڕایان وابوو بەرەو سۆڤیەت بڕۆین لە بەر ئەوەى هەر ووڵاتێكى بۆى بچوباین لەوانە بوو بماندەنەوە دەستى عێراق، هەر چەندە گەیشتنە سۆڤیەت زۆریش زەحمەت بـوو، بەڵام تاكە ڕێگا بوو كە پەناى بۆ ببەین، لە دواى گفتوگۆیەكى زۆر(مەلامستەفا)ش ڕازى بوو بڕۆینە سۆڤیەت لە بەرئەوەى لەوێ بەولاوە هیچ چارەى تر نەدۆزراوە. بێگومان ئەوانەى لە كۆبونەوەكە لەگەڵ (مەلامستەفا) بەشدار بوون وەك ئەنجومەنێك سەیریان دەكرا، (شێخ سلێمان) یارمەتى دەربوو(میرحاج) بەرپرسى ڕێ ڕۆیشتن بوو ئەوانى تریش لەگەڵ (مەلامستەفا) دابوون، دواى كۆبونەوەكە ئاگادارى هەموو چەكدارەكان كرایەوە كە بێنە گوندى درى.
سەر لەبەیانى ڕۆژى(22/5/1947) سەعید وەلى بەگ خۆىو چەكدارەكانى گەیشتە درى بەخۆى نەخۆش بوو لەداوێنى گوند لەناو خانویەكدا بوو چەكدارەكانى تازە گەیشتبوونە گوند هەندێكان لە سەر كانیاوەكەى خوار گوندى بوون، لەوكاتەدا شەش فرۆكەى بۆمبا هاوێژى عێراقى گەیشتنە سەر گوندى درى، شوێنەكانى دەورو بەرى گوندى درێیان دایە بەر بۆمباى سوتێنەرو بۆمباى گەورە، دوو لە فرۆكەكان زۆر هەوڵیاندا پردەكە خراپ بكەن ئەوانى تریش لەو شوێنانەیان دەدا كە بۆیان دەست نیشان كرابوو، ئەوەى پێیان بوو هەڵیان ڕشت لە ئەنجامى ئەو بۆمبابارانەیان لەدرى دوو چەكدارى(سەعید وەلى بەگ) شەهید بوون كە ناویان(تەمەر مستەفا بناوى، تەها عزیز سپیندارى) بوون. هەر ئەو ئێوارەیە لە وێمان شاردنەوە، دوو بریندارى پەك كەوتوشمان هەبوون لەگەڵ خۆمان بردن تا گوندى(بێداو) ئەوەى دەكەوێتە خاكى كوردستانى باكوور.

دەركەوتنمان لە باشورى كوردستان بۆ ناو باكوورى كوردستان
دواى ئەوەى بە دیاركەوت كە سوپاى عێراقى خەریكى خۆ ئامادەكردنە بۆ هێڕش هێنانە سەر ئەو شوێنانەى ئێمەى لێ بووین، پێش ئەوەى دوژمن دەست بە هێرش بكات لە شكرى ئێمە شوێنەكانى جێ هێشت، ئەوە بوو ڕۆژى (23/5/1947) لەشكر بە تێكڕایى لە گوندى(ستونى) نزیك سنورى باكوورى كوردستان كۆبوەوەو ئامادە بوو، ئەو ڕۆژە تا ئێوارە لە بن دارگوێزە گەورەكان ڕۆژمان بە سەر برد، ڕۆژئاوایەكى درەنگ(مامەند) لە گوند دەركەوتو لە سنور ئاودیوو بوو لە دواى ئەو(حمدامین میرخان) ڕۆیشت، پێش ئەوەى تاریك دابێت گشتمان لە گەروەكە بەسەر كەوتین لەوێ دابەزینە خوار بەرەو گوندى (بێداو) گوندى ناوبراو كەوتۆتە دۆڵێكى زۆر قوڵ لە باكوورى كوردستان، ڕوبار گوندەكەى كردۆتە دوو بەش بەشێكى سەر بە توركیایەو بەشەكەى ترى سەر بە عێراقە، شەو لەوگوندە ماینەوە، ئێوارەى ڕۆژى (24/5)گەیشتینە بێداو كاتێ تاریك داكەوتن بەرە بەیانى ڕۆژى(25/5/1947) لەگەڵ تاریكو ڕۆنى بەیانى مامند دەركەوت تەورو بێڵیان لەگەڵ خۆبردن، لەگەڵ شارەزا زۆر لەگوند بەدوور نەكەوتن دەستیان كرد بە دروست كردنى پێپیلكە لە سەر بەفر تاسەر لوتكەى كێوە بەرزەكەى بێداو، ئەو هەموو لەشكرە بەو پێپیلكە دروست كراوانەدا سەركەوتن لەقەد پاڵى بەرزایى كێوى بێداو دوو بریندارەكانمان گێڕایەوە بۆ بێداو(ساڵح حوسێن گووزىو حمۆ هۆزانى) بوون، ئەو دوو بریندارە هى ئەوە نەبوون بەشان لەو چیایە سەر بخرێن لەبەر ئەوە لە بێداو بەجێمان هێشتن. هەر لە بەرەبەیانى(25/5/1947) ئەو لەشكرە لە ڕێ ڕۆیشتن دابوو بەو پێپیلكە دروست كراوانەدا سەر دەكەوتن تا نزیك ڕۆژ ئاوا، لەگەڵ داكەوتنى تاریكى گەیشتینە گوندى(باى) لە دیوەكەى ترى كێوى بێداو ئەگەرچى (باى) گوندێكى بچوك بوو لەگەڵ ئەوەشدا پێشوازیەكى زۆر باشیان لێ كردینو نانى ڕۆژى دواییشیان بۆ ئامادەكردین، چونكە دەیان زانى ڕۆژى دوایى ناگەینە ئاوایى بۆیە نانى ڕۆژى دواییشیان بۆ ئامادە كردین. پێش ئەوەى ببێت بە ڕووناك لەگوند دەركەوتینو شارەزا بە پێشمان كەوت، هەركە بوو بە ڕوناك لەشوێنێك ناو دارو تەڕاشى زۆر چڕ خۆمان بووارد، بە درێژایى ڕۆژى (26/5) لە ناو ئەو دارو تەراشانە زۆر بە نهێنى خۆمان حەشاردا لە بەر ئەوەى بیستبومان سوپاى تورك بەڕێ كراوە بۆ ئەوشوێنانەى شكیان لێ دەكرد كە ئێمەى پێدا تێپەردەبین، لەبەر ئەوە دەبوایە بە وەستایىو ووریایى بڕۆین بۆ ئەوەى لەگەڵیان توشى شەڕ نەبین، ئێوارەى ئەو ڕۆژە پێش ئەوەى تاریك دابێت خۆمان پێچایەوەو ئامادە بووین بۆ ڕۆیشتن(مستۆ مێرۆزى)لەگەڵ كۆمەڵێك چەكدار دەستە دەستە كەوتنە ڕێ ئینجا هەموو لەشكر كەوتە ڕێ ئەو شوێنەى پێیدا دەڕۆیشتین ئەوەندە خۆشو دڵگیر دەهاتە بەرچاو هەر ئارەزوت دەكرد پێیدا تێپەڕ ببیت، شەو مانگە شەوێكى زۆر خۆش بوو لە شوێنێك لەشكر زۆر لەسەر خۆو بێ دەنگ دەرۆیشت ئەوانەى كەوتبونە دۆڵى پێچاوپێچ چەكدارەكان بەدواى یەكتردا دەڕۆیشتن وێنەیەكى ئەوەندە جوان بوو دڵى مرۆڤى شاد دەكرد، وێنەكە وات دەزانى خۆراكى خواستى دڵمەو لێى تێر نەدەبووم، هەر ئەوەشە كە قەت لە یادم ناچێتو بەبەردەوامى ئاخى بۆ دەكێشمو هەموو كاتێك یادى دەكەمەوە.

درەنگى شەو گەیشتینە شوێنێكى زەلكاوى پڕ لە قامیشەڵان، دەبوایە بەناویدا تێپەڕ ببین، بەناو ئەو زەلكاوەدا ڕۆیشتین تا دەرباز بووین، تەواو هیلاك بووین، لەبەر ئەوەى ماوەیەكى زۆر لەناو ئاودا ڕۆیشتین، ئەوەندە تەڕ ببوین شوێنێكى وشكمان نەمابوو تەڕ نەبوبێت، كاتێك دەرباز بووین گەیشتینە بنارى چیایەك پشوێكماندا لەبەر ئەوەى زۆر هیلاك ببوین هەریەكەمان كە دادەنیشت لە جێگاى خۆى خەوى لێ دەكەوت، ماوەى دە پانزە دەقیقەیەك، دوایى زۆر بە نهێنى هەریەكەى ئەوەى تەنیشتى خۆى ووشیار دەكردەوە، دواتر كەوتیینە ڕێ، پاش باران بوو گیا تەڕ بوبوو بەقەدپاڵى كێوەكەدا دەڕۆیشتین، بەڵام چ ڕۆیشتنێك هەر هەنگاوێك جارێك دەكەوتین ! مەگەر هەر خۆمان بزانین هەریەكەمان چەند جاركەوتین!
بەیانى ڕۆژى(27/5/1947) بەشى زۆرى لەشكر بەسەركەوتە سەر گەروەكە، بەڵام ئەوەندە سەرما بوو باوو كڕێوەیەك بووكەس خۆى پێ ڕانەدەگیرا، هەركەسەو هەوڵى دەدا هەنوانێك بۆ خۆى پەیدا بكات لە بن تاشە بەردێكى شاخەكە، دواى ئەوەى بەسەركەوتین ئەوكاتە بەدرەنگەوە توركەكان دیتیان ئێمە لە چیا بەسەركەوتوین هەرئەوەندەیان بۆ كرا لە دوورەوە تەقەمان لێ بكەن، لە دواى تەقەى ئەوان دوو فڕۆكە هاتن بەسەر سنوردا سوڕانەوە، ئەوكاتە زۆربەى زۆرى لەشكر ئاودیوى كوردستانى ئێران ببون، لە دواى ماوەیەك ئێمە گەیشتینە كوێستانى كۆچەریەكان، خواردنمان ڕێواسو ئەوگیایانە بوون كە دەخوران، ئەوانەى لە پێشەوە دەڕۆیشتن گەیشتبونە گوندى(جیرمێ) لە دیوى ڕۆژهەڵاتى كوردستان، ئێمە ئەوانەى لە دواوە بووین ئەو شەوە نەگەیشتینە گوندى ناوبراو لە چیا لە هەوارگەى ڕەوەندەكان ماینەوە لە ڕۆژى (28/5/1947) گشتمان لە گوندى(جیرمێ) بەیەك گەیشتینەوە.

لە 28/5/1947 جارێكى تر پێمان نایەوە ڕۆژهەڵاتى كوردستان
بەڵێ پێش نوێژى نیوەڕۆى ڕۆژى(28/5) هەمومان لەگوندى جیرمێ لە سەر سنوور بەیەك گەیشتینەوە، گوندى ناوبراو دەكەوێتە سەرسنوور، ئەوەى بەدیاركەوت ئەو نۆبەتدارانەى لە بەرزاییەكانى گوند داندرابوون نەیان دەهێشت نەكەس بێت نە كەسیش بڕوات. دواى نیوەڕۆى هەمان ڕۆژ لەسەر داواى (میرحاج) كۆبونەوەیەكى بەرپرسەكان بەسترا لەو ماڵەى(مەلامستەفا)ى لێ میوان بوو بەشداربووەكان بریتى بوون لە(شێخ سلێمان، میرحاج، سلێمان بەگ، على محمدێدیق، محمدنجیب، عبدالرحمان مفتى، ئەسعەدخۆشەوى، مامەندمەسیح، مستۆمێرۆزى، سەعید وەلى بەگ، حمدامین میرخان)، لە كۆبونەوەكەدا (مەلامستەفا) گوتبوى: (دەڕۆینە سەر سنورى سۆڤیەت لەوێ لەناو هۆزى جەلالى دەمێنینەوە و پەیوەندى بە سۆڤیاتەكانەوە دەكەین، ئەگەر یارمەتیمان بدەن لەوێ دەمێنینو لەگەڵ ئێران شەڕ دەكەین). دیارە میرحاج بەووردى باسى ڕێگاى كردبوو كە چۆن دەتوانن لەو رێ ڕۆیشتنە سەركەوتووبن، ڕێگاكە دوورەو سەختیشە بێگومان كۆسپو تەگەرەى نالەبارو جەنگ دەبینن لەگەڵ ئەوەشدا باوەڕیم بەتینە كە بەسەركەوتویى دەگەینە سنوورى سۆڤیەت بەو مەرجەى فەرماندەكانى لەشكر لەگەڵ یەكتر پەیوەندی دار بن و وشیار بن، زۆر شتى تریشى گوتبوو، لەو كۆبونەوەیەدا میرحاج كرابووە فەرماندەى ڕێ ڕۆیشتن وەك ڕێ نیشاندەر.

(هۆزى جەلالى) دەكەوێتە سەر سنورى سێ دەوڵەت(سۆڤیەت، توركیا، ئێران)كێوە بەرزەكەى (ئارارات) لەسەر سێ كوچكەى ئەو سێ دەوڵەتەیە. ڕۆژى (29/5/1947) سەر لەبەیانى مامەند لە جێرمێ دەركەوت بەرەو بەرزایەكانى ڕێگاى پێیدا دەڕوات بۆ گوندەكانى بەگزادەكانى(هەركى) لە دەوەرا مەرگەوەرێ، لە كاتێكا بە سەركەوتینە سەر بەرزاییەكان پێشڕەوەكانى پێشەوە دیتیان دووكەس بەچەكەوە لە دیوى لاى تر بەسەر دەكەوتن پێش بگەنە لاى پێشرەوەكانى ئێمە چاویان بە نۆبەتدارەكان دەكەوێت یەكسەر دەگەڕێنەوە دواوە زۆر بە گورجى شۆڕ دەبنەوە نۆبەتدارەكان هەوڵ دەدەن بیانگرن، بەڵام ناگیرێن، ئەو دوو كەسە دەڕۆن بە گوندەكان ڕادەگەیەنن كەوا لەشكرى(بارزانی) ئەوا دێت بەرەو گوندەكان، كاتێ ئاغاكان ئەم هەواڵە دەبیستن هەڵدێنو بەرەو(ورمێ) دەڕۆن، لەبەرئەوەى خۆیان بە تاوانبار دەزانى، چونكە لەگەڵ سوپاى شا شەڕى بارزانیەكانیان كردبوو، دوو مانگ پێش ئەوە لەو شەڕانەى لەوێ كرابوون (هوودكۆ) كوژرابوو، ناوبراو لەو ئاغایانە بوو بەپێش سوپاى ئێرانى كەوتبوو لە دژى بارزانیەكان، ئەوە بووە هۆى ئەوەى كەوا ئەوانیش ڕا بكەن.
بۆ ئێوارەى هەمان ڕۆژ دابەزینە ناو گوندەكان(مەلامستەفا)و ئەوانەى لەگەڵى بوون ڕۆیشتنەگوندى(ئەمبى) لە ماڵى (نورى بەگ) دابەزین، نورى بەگ ڕاى كردبوو چوبوە ورمێ، لەشكر دابەشى سەر گوندەكان بوو، ئێمە كۆمەڵێك چوینە گوندى(هووركۆ) بیست چەكدارم لەگەڵ بوون، ئەوەى شایانى باسە پێشوازیەكى زۆرباشیان لێ كردین، ئەوەیان پێوە دیار نەبوو ڕقو قینیان هەبێت، میوانداریێكى زیادلە پێویستیان كردین، پیرەژنێك هاتە لامان بەخێرهاتنى لێ كردین، دەرچوو دایكى هووركۆ بوو.
ڕۆژى(31/5/1947) سەرلەبەیانى كاتێك ئێمە گەیشتینە گوندى(ئەمبى) دیار بوو نۆبەتدارەكانى مەلامستەفاش وەستابوون چاوەرانى ناوبراو بوون دەربكەوێت، ئەوەى بەلامەوە زۆر سەیر بوو یەكێك لە نۆبەتدارەكان بەبەرگى ئەفسەرى كوردستان وەستابوو، كاتێك لێى نزیك كەوتمەوە دەبینم(فەرزى بارزانى)یە بەرگى (نورى بەگ)ى دۆزیوەتەوە، ئەو بەرگەى لە سەردەمى كۆمارى كوردستان بە نورى بەگ درابوو نیشانەكانیشى هەر پێوە بوون، لە ڕێگا ئەو خەڵكەى فەرزى بارزانى دەدیت وایان دەزانى لێپرسراوى لەشكرە.
لە ئەمبى دەركەوتین بەرەو چۆمى(بیلە جووك) كەوتینە ڕێ ئەو شوێنەى پێیدا دەڕۆیشتین خۆشترین شوێنى ژیان بوو ئەویش بەوە بەدیار دەكەوت كاتى سەیرى گوندەكانم دەكرد یەك لەوى تریان جوانتر دەكەوتە بەرچاو، گوندەكان بە تێكڕایى داپۆشراوى دارستانى دەست كردبوون دیار بوو زەوى و زارەكانیشى بەشى زۆرى بەراو بوون. ئەو ڕۆژە بەدرێژایى ڕۆژ لە دەشتاییەك ڕۆیشتین بە شەویش هەر بەردەوام بووین لە ڕۆیشتن بۆ بەیانى ڕۆژى(1/6/1947) گەیشتینە گوندى(سێلوێ) لەوێ میوانى ئاغاى ڕاكردوو (حسن تیلو) بووین ناوبراو پیرە پیاوێكى پیر بوو كاتێ زانیبوى ئێمە لە ڕێگاینو بە وێدا دەڕۆین هەڵاتبوە ورمێ، ئەوەى زاندرا ئەو پیاوە پیرە، پیاوێكى هیلاك بوو كەچى ژنێكى گەنجى لاوى هەبوو، ئەو ئافرەتە وەك مرۆڤێكى بەدەستەڵات پێشوازى ئەو هەموو لەشكرەى كردو داواى لە میرحاج كرد نابێ ئەو لەشكرەى ئێوە دابەشى سەر ماڵەكان بكرێ، دەبێ خواردنى هەموو چەكدارەكان لە ماڵى ئەو ئامادە بكرێت، بەڵێ خواردنى هەموو لەشكر لەماڵى ئەو ئافرەتە دابەش كرا، بێگومان نۆبەتدارانى دەرەوەش خواردنیان بۆ بەڕێ كرا ئەو شوێنانەى لێى نۆبەتدار بوون. تا ئێوارە درەنگ لەوگوندە ماینەوە پێش تاریك دابكەوێت لە سێلوێ دەركەوتین بەرەو سنورى هۆزى (شكاك) كەوتینەڕێ، شەو تا بەیانى ڕۆیشتین ئەوە بوو بەیانى ڕۆژى (2/6/ 1947) پێشڕەوەكانى پێشەوەى لەشكر ڕووبەڕووى جاشەكانى(عومەرئاغا)ى شكاك بوون، ناوبراو بە ڕاسپاردەى حكومەتى شاى ئێران بەڕێ كرابوون بۆ ئەوەى ڕێگا لە لەشكر بگرێتو نەهێڵێت تێپەڕ بین، بەڵام پێشڕەوانى پێشەوە (مامەندومستۆ مێرۆزى) كەوتنە دەستو برد هەر زوو ڕاویان نان نەمان زانى پیاوانى شاو عومەرخان بۆ كام لا ڕایان كردو پەرتوو بڵاو بوون.
(عومەرخان) یەكێك بوو لەئاغاكانى تیرەكانى هۆزى شكاك، بەڵام ناوبراو ناسراو بوو بەشا پەرست كەچى لەسەردەمى كۆمارى كوردستان لە مهاباد سوێندى خواردبوو بۆكۆمار و قازى لەسەر ئەوە پلەى بەرزى سووپایى كۆمارى پێدرابوو، ئەوجا ئەو سوێندخۆرە پێش ئەوەى كۆمارى كوردستان تێك بچێت ڕۆیشتەوە بەردەرگاى خزمەت كردنى شاو دارو دەستەكەى بۆ نۆكەرایەتى. دوا گوندى سەربەتیرەى عومەرخان گوندى (بالەكان) بوو پێیدا تێپەڕ دەبووین خەڵكى گوندەكە پێشوازیەكى زۆر گەرمیان لێ كردین ئەو لەشكرە دەستە دەستە دەگەیشتە ئەو گوندەو یەكسەر خواردنیان پێ دەدراو دەڕۆیشتن، تەواویش هەست دەكرا خەڵكەكە لە عومەرئاغا ناڕازى بوون.
ڕۆژى(3/6/1947) گەیشتینە گوندەكانى سەر بە تیرەى سمایل ئاغا (سمكۆ) گوندەكانى (دێڵزەو دوستانو حاجى جەفاو كۆزە ڕەش)، ئەم گوندانە لەیەك نزیك بوون، لەوێ بەسەر ئەو گوندانەدا دابەش بووین، گوندەكان لە ژێر دەستەڵاتى(تاهیرخان) دا بوون ناوبراو خۆى ڕاى كردبوو لە دەسەڵاتى شاى خوێنڕێژ، لە گوندى دۆستان پیرە پیاوێك لە خزمەكانى(سمكۆ) عەبدۆ ناوێك ئەوەندە بە سۆز پێشوازى لێ كردین بەتایبەتى لە (مەلامستەفا)و ئەوانەى لەگەڵى بوون باس ناكرێتو ناتواندرێت هەموى بنوسرێت، ئەو پیرە پیاوە تەمەن درێژە بە چاوى پڕ لە فرمێسك وەستابوو بەخێرهاتنى لە چەكدارەكان دەكردو دەى گوت: (خوا پشتیوانتان بێت خوا بتان پارێزێ لە دوژمنانى كورد). ئەو پیاوە دڵسۆزە لەسەر بانێكى پانو بەرین لە ناومان وەستابوو قسەى بۆ دەكردین زۆرجارى دوبارەى دەكردەوەو دەى گوت: ئاگادارى خۆتان بن باوەڕ بە دوژمن مەكەنو ووریا بن بەدڕۆى دوژمن فریوو ندرێن باوەڕ بە خۆفرۆشان نەكەن، ئەو كوردە خۆفرۆشانە دوژمنى ڕاستەقینەى كوردن، ئەوانەن بونەتە كۆسپ لەڕێگاى كۆششو خەباتى كورد. ئەوەى گوێى لە قسەكانى ئەو پیرە پیاوە بووبێ بۆى بە دیار دەكەوت كە چەند بە پەرۆش بوو بۆ خەباتو تێكۆشانى نەتەوەكەى.
دەبێ ئەوە بڵێین ئەو گوندانەى سەر بەتیرەى(سمایل ئاغا) بوون زۆر بە سۆزەوە بە پیرمانەوە دەهاتنو پێشوازیان لێ دەكردین، لە زۆر شوێن دەهاتنە سەر ڕێگا كەلوپەلى پێویستیان بۆ دەهێناین وەك گۆرەوىو پێڵاوو تووتنو پەڕە جگەرە، زۆر دیمەنێكى سەرنج ڕاكێش بوو كاتێ دەمدیت زۆر لە پیاوە پیرەكان كە ئێمەیان دەدیت دەگریانو دەپاڕانەوە لە خوا دەستیان بەرز دەكردنەوە دەستەو دوعا دەوەستان. ڕۆژى (4/6)یش لەو گوندانەى ناویان هاتووە ماینەوە ئەوەى شایانى باسە ئەو ناوچانە زۆر دڵگیروخۆش بوون، بەڵام ئێمە خۆشیمان لێ نەدى لەبەر ئەوەى ئەوەندە ماندوو هیلاك بووین هەرجێگایەكى لێى بوەستاباین ئەگەر بۆ دە دەقیقەش بوایە دەنوستین.
ڕۆژى(5/6/1947) لەگوندى(حاجى جەفا) لەشكر كرا بە دووبەش بەشێك زووتر ڕۆیشتە پێشەوە لەبەرئەوەى مەترسى ئەوە هەبوو نەوەك ڕێگاكە بگیرێت، چونكە زانیبومان حكومەت ئاغاكانى بانگ كردبوون چووبونە ورمێ لەوێ بەڵێنیان بە شا دابوو كە ڕێگا لە لەشكرى (مەلامستەفا) دەگرنو نایەڵن تێپەڕببن بۆ سەر(ئاراس)، لەبەر ئەوە مامەندو مستۆ ماوەیەك لە پێش لەشكردا ڕۆیشتن بۆ ئەوەى ڕێگا ڕۆن بكەنەوە ئەگەر چى لە سەر ڕێگا هەبێت بزاندرێت بۆ ڕووبەڕوو بونەوەیان، ڕێكەوتى(6/6/1947) لە ڕێ ڕۆیشتن گوندى(هەولەران) كەوتە سەر رێگامان، ئەوەى گەیشتە گوندى ناوبراو پشوى دەكێشاو خواردنى پێ دەدراو دەڕۆیشت، بەڵام ئەوەى جێگاى لە بیر نەكردنە گوندى ناوبراو تێكرا ووردو درشت هاتبوونە پێشوازیمان، ئەوەى لە گوند دەردەكەوت میرحاج لە سەر ڕێگا وەستابوو پێى دەگوتن بڕۆن زۆر بە وشیارى ئاگادارى یەكتر بن لە فلانە شوێن دەوەستن، فلانە گوندتان لەپێشە. ئەو ڕۆژەش بە درێژایى ڕۆژ لەو شوێنە خۆشانە دەرۆیشتین، مرۆڤ لە دیدەنى ئەو دیمەنانەى دەكەوتنە بەرچاو تێر نەدەبوو، ئەوەندەى لەسەر خۆشىو دڵگیرى ئەوشوێنە بنوسرێت هەركەمە.
ئێوارەى ڕۆژى(7/6) هەموو لەشكر لە گوندى(بەردەڕەش) كەناودارە بە(بڕوش نەخۆر) لەوێ كۆبووینەوە ئێوارە درەنگ هەموو لەشكر لە گوندى بەردەڕەش ئامادە بوو، دەبوایە شەو بڕۆین، كاتى داكەوتنى تاریكى دوو فڕۆكەى ئێرانى گەیشتنە سەرگوند، لەوكاتە هەموومان لەناو گونددا بووین، فرۆكەكان زۆر بە نزمى بەسەر گونددا دەسوڕانەوە، بەڵام ئێمە خۆمان ئاڵۆز نەكرد،خەڵكى گوند وایان دەزانى فرۆكەكان هى ئێمەن، ئەوەى ڕاستیە فڕۆكەكان ئەوەندە نزم بوون هەرخۆیان لە دارەكان نەدەداو بەس، هەندێ لە چەكدارەكان بەخەڵكى گوندیان گوتبوو، ئەو فرۆكانە پارێزەرى ئێمەن خەڵكەكەش باوەڕیان كردبوو، ئەوە باش بوو فرۆكەكان تەقەیان نەكرد. لەگەڵ داكەوتنى تاریكى لەشكر دەستە دەستە لە گوند دەركەوت ئەو شەوە دەبوایە بە شەو بڕۆین لەبەر ئەوەى بە شوێنێكى مەترسیداردا تێپەڕ دەبووین، شەو ڕۆیشتین بەدرەنگەوە لە گەروێك سەركەوتین، دیار بوو دیوەكەى ترى گەڵیەكى زۆر قووڵو فراوان بوو دەنگى باى ئەوبەرو ئەوبەرى چیاو هاژەى ئاوى ناو گەڵى ببوە ئاوازێكى زۆرخۆش هەركاتێك كە بەیادم دێتەوە لە گوێم ئەزرینگێتەوە. لەوێ سەرەو ژێر شۆڕ بووینەوە بەناو شوێنى هەوارگەى كۆچەرەكاندا دەڕۆیشتین ئەو شوێنەى لە وەرزى هاویناندا ڕەشماڵیان لێ هەڵ دەدان، كاتێك گەیشتینە شوێنێكى گونجاو(مەلامستەفا)و ئەوانەى لەگەڵى بوون دانیشتبوون لەگۆڕەپانبێك لە قەدپاڵى چیا گوتیان ئێرە شوێنى هاوینەهەوارى(سمكۆى شكاك)بووە، بەڕاستى ئەگەر شەویش بوو باسى خۆشى ئەو ناوچەیە ناكرێت ئەوەندە خۆش دەكەوتە بەرچاو تا دڵ حەز بكات، ئەو شارەزایەى لەگەڵمان بوو گوتى: ئێرە گەڵى (كۆتۆلى)یە سمكۆى شكاك لەوەرزى هاوینان دەهاتە ئەو كوێستانە لەو كاتەى شەڕیشیان لەگەڵ ئێران دەكرد ئەو گەڵیە شوێنى پاراستنى ماڵ و منداڵیان بووە. لەوێ ڕۆیشتینە خوار بۆ سەر ڕوبار لەگەڵ گزنگى هەتاو گەیشتینە سەر ڕوبارى ناوگەلى، مامەندو مستۆ ڕۆیشتبون بە ناو گەڵیدا بۆ سەرەوە ئێمەش لە ڕوبار پەڕینەوە دەربازى لاى ترى ڕوبار بووین، لە ناو گەڵیدا بەرەو سەرەوە ڕۆیشتین ڕۆژى (8/6/1947) پێش نیوەڕۆ گەیشتینە دوو گوندى لەیەك نزیك لە سەرەوەى گەلى بەناوى(كەلێتەى سەروو كەلێتەى خواروو) دیار بوو مستۆ لەگوندى سەروو بوو مامەندیش لە گوندى خواروو بوو، مامەند لەو گوندەى لێى بوو دوو پۆلیسى ئێرانى گرتبوون، شەو كۆمەڵێك ڕیش سپى گوندەكە ڕۆیشتبوونە لاى(مەلامستەفا) داوایان لێ كردبوو كە ئەو پۆلیسانە بەر بدەنو هیچیان لێ نەكرێت، گوتبویان ئەگەر ئەو پۆلیسانە هیچیان لێ بكرێت دەوڵەت گوندەكانیان تێك دەدات. لەسەر داواى خەڵكى گوند پۆلیسەكان بەردران بەمەرجێك نابێ بڕۆن تا ئێمە لەو گوندانە دەرباز دەبین، بەو بڕیارە خەڵكى گوند زۆر شاد بوون. بەڕاستى شوێنى ئەو دوو گوندە زۆر لەباربوو بۆ مانەوەمان بۆ ئەوەى بتوانین كەل و پەلەكانمان بشۆین و پشووێك بدەین.
سەرلەبەیانى ڕۆژى(9/6/1947)پێش ئەوەى لەو دووگوندە دەربكەوین چەكدارەكانى (مامەندو ئەسعەد خۆشەوى) بەگژیەكدا چوون (لاوكۆ)ى كورى مامەند تەقەى لە چەكدارێكى ئەسعەد كرد ناوى (حاجى هۆرەكارى) بوو، بە بڕیارى مەلامستەفا، لاوكۆ بۆ ماوەى چەند ڕۆژێك چەك كرا. ئەوەى هەست دەكرا پێش بەگژیەكداچوونى چەكدارەكانى مامەندو ئەسعەد ساردیەك لە نێوانیاندا ڕەچاو دەكرا لە نێوان ئەسعەدو مامەند، بێگومان ئەسعەد یاوەرى مەلامستەفا بوو پرسوڕاى بە ئەو دەكردن ئەویش مەترسى هەبوو لەو ڕێ ڕۆیشتنە مامەندو مستۆ شوێنى ئەو بگرنو مەلامستەفا زیاتر ڕوو لەوان بكاتو قسەیا لەهى ئەو باشتر بڕوات!.
لە ڕێكەوتى(10/6/1947) سەرلەبەیانى مامەندو مستۆ لەگەڵ چەكدارەكانیان لە گوند دەركەوتن لەبەرزاییەكانى(زارگەڵى) سەركەوتن، چەكدارەكان پێچاوپێچ بەسەر دەكەوتن لە خوارەوە دەبیندران وێنەیەكى جوانى ڕێ ڕۆیشتنى دەخستە بەرچاو، لە كۆتایى گەلى بەسەركەوتینە سەرەوە، لەوێش بەناو دۆڵاییەكدا ڕۆیشتین هەموو گردۆڵكەى زورگاوى بوون لەناو دۆڵەكە دوو فڕۆكە بەسەرماندا دەسوڕانەوەو شوێنەكەیان بەجێ نەهێشت، گوندێكمان لە پێش بوو نەچوینە گوندەكە، بەڵام تەنها پێشڕەوەكانمان چووبونە ناوگوند بۆ ئەوەى نانى ئێوارە ئامادە بكەن، چونكە دەبوایە بەشەوە بڕۆین، گوندەكە ناوى(ئەلەند)بوو، لە شوێنێكى زۆر خۆش بوو زۆریش گەورە بوو كاتێ كە شەو داهات بۆ وەرگرتنى خواردن چوینە ناو گوند، ئەوەى خواردنى پێ دەدرا دەڕۆیشت، ئەو ڕۆژە زیاد لە ڕۆژەكانى پێشوو فرۆكەكان تا تەواو تاریك دانەهات ئەو ناوەیان جێ نەهێشتو بەسەر گوندەكەدا دەسوڕانەوە، وەك بڵێیت دەیانزانى لە گوندەكەین، بەڵام تەقەیان نەكرد، گوندى(ئەلەند)زۆر گەورە بوو خەڵكى گوند میوانداریەكى باشیان كردین، شەو لەو گوندە دەركەوتین، ئەو شەوە بەدرێژایى شەو ڕۆیشتین بەیانى ڕۆژى (11/6) گەیشتینە دوو گوندى لەیەك نزیك كەناویان(بەلە سۆرو بەلە ڕەش) بوو لەوێ لەشكر بوو بە دوو بەش، بەشێك لەبەلە ڕەش مانەوە، بەشەكەى تریش ڕۆیشتە بەلە سۆر، بەڕۆژ لەو گوندانە ماینەوە، چونكە دەبوایە بەشەو بڕۆین، شەو كەوتینە ڕێ نیوەى شەو لە بەرزایەك سەركەوتین بەناو كوێستانێكى زۆر خۆشدا دەڕۆیشتین، ئەگەر شەویش بوو زۆریش ماندوو بووین، بەڵام دیار بوو شوێنەكە كوێستانە، بەیانى ڕۆژى(12/6) زانیمان كوێستانەكە ناوى كوێستانى(حاجى بەگ)ە كاتێ بوو بەڕۆژ سەیرى هەرلایەكت دەكرد وەك وێنەى مافوورى ڕەنگاوڕەنگ دەهاتە بەر چاو هەرجۆرە گوڵێك كەهەبێت لەو كوێستانە دەكەوتە بەرچاو، ئەو ڕۆژە تا ئێوارە لە ناو مێرگو گوڵزار دەڕۆیشتین، ئێوارەى ئەو ڕۆژە گەیشتینە دووگوند كەناوى یەكێكیان(عەمبار)بوو ئەوى تریان ناوم نەنوسى بوو گوندەكان لەیەك نزیك بوون لە گوندى(عەمبار) شارەزایەكمان لەگەڵ هات ئەو پیاوە ناوى(میرزا) بوو تەمەنى دەگەیشتە شەست ساڵو بەسەرەوە تریش، دەركەوت پیاوێكى پاكو دڵسۆز بوو، بەڵگەش ئەوەیە ئەو ڕێگایەى دیار كرابوو ئێمەى پێدا بڕۆین ئەو ڕازى نەبوو بەو ڕێگایەدا بڕۆین، بەهەمان شێوەش كاتى ڕۆیشتنیشى گۆڕى، (میرزا عەبدى)، لەگەڵ میرحاج ڕێك كەوتن بەو ڕێگایەدا بڕۆن، ئەوەى میرزا دەستنیشانى كردو كاتیشى گۆرى بۆ تێپەڕبوون لەو شوێنەى مەترسى لێ دەكرا لەنزیك سنوورى توركیا، ئەگەر لەو شوێنە ئاشكرا بووباین لەدوو لاوە لێمان دەدرا ئەو ڕێگایەى(میرزا) دیارى كردبوو دوورتر بوو، بەڵام سەلامەت تر بوو لەبەر ئەوە داواى شارەزا پەسەندكراو شەو لەگوندەكەى(میرزا) دەركەوتینو لە شوێنە مەترسى دارەكە بە سەلامەتى دەرباز بووین، بەیانى(13/6) گەیشتینە ناو ڕەشماڵەكانى(مستەفا بەگ) شوێنەكە كوێستان بوو هۆبە هۆبە ڕەشماڵ هەڵدرابوون، لەشكر بەسەر ڕەشماڵەكان دابەش بوونو سەرەك هۆزەكە مستەفا بەگ، ڕاى كردبووە ناو حكومەت، زانیمان چووبوو چەك وەربگرێت بۆئەوەى شەڕى ئێمەى پێ بكات، كەچى خەڵكەكە زیاد لەپێویست ڕێزیان گرتینو میوانداریان كردین، دواى نیوەڕۆ لەشكر سەرەو ژێر ڕۆیشتە خوار بۆ گوندەكانى دەشتێ ئەو گوندانەى دەكەوتنە پێشمان بەشى زۆرى ئازربیجانى بوونو زاوایان توركى بوون، پێش ئەوەى بگەینە گوندەكان لە بنارى بەرزاییەكان گەیشتینە عەتارێكى عەجەم كەلو پەلیان لێ كریبوو پارەیان پێ نەدابوو عەتارەكە ڕۆیشتبووە(لاى مەلامستەفا) شكایەتى كردبوو جەنابى مەلامستەفاش داواى كرد هەموو لەشكر بوەستێ، لە شوێنێك لەسەر داواى مەلامستەفا لەشكر هەمووى وەستا ئینجا گوتى: (پێم بڵێن كێ ئەو عەتارەى ڕووت كردۆتەوە)؟ عەتارەكە چاوى بەحكیم پێندڕۆیى كەوتو گوتى: (ئەوەیان لەگەڵ بوو، ئەویش شتى برد پارەى نەدا)، مەلامستەفا گۆپاڵى سەروە بن كردوو دووسێ گۆپاڵى بە شانو ملى ناوبراودادا، دیار بوو (شێخ ئۆمەرى شانەدەرى) پێى گوتبوو: (ئەزبەنى من گوێ بیست بووم ئەو كاتەى عەتارەكە ڕوت دەكەنەوە زرار لەوێ بووە)، یەكسەر بانگى كردمو گوتى: (ڕاست بلێ كێ بوو شتەكانى عەتارى برد؟) منیش گوتم: (كاتێك من گەیشتمە لایان پیاوەكانى حەكیمو بابكەییەكان دەورەى عەتاریان دابوو ئەویش داواى پارەى دەكرد پێى دەگوتن شتەكانتان بردووە پارەكەم بدەنێ، بەڵێ شتەكەیان بردوو پارەیان نەدایێ، زۆریشم پێ گوتن شەرمە پارەكەى بدەنێ كەس گوێى نەدامێ بۆیە من ڕۆیشتم). لەوكاتەدا شێخ سلێمان برازاى خۆى گوتى: (مام من زانى دواى ئەوەى گورگۆى بابكەیى تێر خورماى عەتارى خواردوە ئەوجا دەستى بە حەیوحۆ كردووە گوایە حاڵى هاتۆتێ).
(گورگۆ) پیاوێكى چوارشانەى بەهەیكل بوو، هاتە پێش مەلامستەفا وەستا، ناوبراو گوتى: (تۆش شتى عەتارت خواردو حاڵیشت گرت؟) هەر ئەوەندەى گوت دایە بەر گۆپاڵو لێى دا، بەڵام سلێمان بەگ گرتى نەى هێشت زیاترى لێ بدات، بێگومان كەس نەى دەتوانى بیگرێت لە سلێمان بەگ زیاتر، هەر ئەوكاتە سلێمان بەگ بە فقێ حەسەنى گوت: (عەتارەكە ڕازى بكەو با بڕوات). لە دواى ئەو ڕووداوە لەشكر كەوتە ڕێ لەو دەشتە بەرەو گوندەكانى(ئاغاداشو كلێسە) دیار بوو پێش بگەینە ناو گوندەكان خەڵكەكە لە گوند دەردەكەوتنو ڕایان دەكرد، كاتێك گەیشتینە ناو گوند ماڵەكان دەرگاكانیان بەكراوەیى بەجێ هێشتبوون ئاژەڵەكانیشیان هەروا بەجێ هێشتبوو، ئەو گوندانە كەسیان تێدا نەمابوو تەنها ئەوانە نەبێت كە پیرو پەككەوتە بوون، میرحاج هەر زوو ئاگادارى لەشكرى كرد بۆ ئەوەى دەست لە هیچ نەدرێت تەنیا خواردەمەنى نەبێت، تەنانەت كوشتنەوەى مریشكێكیش قەدەغەیە. شەو بەشێكى زۆرى ئەو لەشكرە لەو گوندانە ماینەوە، بەڵام(مامەندو مستۆ) ڕۆبشتبوونە پێشەوە لە نزیك ئەو گەروەى ئێمەى پێدا تێپەڕ دەبووین بۆ دیوى دۆڵى ماكۆ، گوندێك لەوێ هەبوو بەناوى(ئاوە جاغ) چووبونە گوندى ناوبراو، شەو بەدرەنگەوە هەندێ لە ڕاكردوەكان گەڕانەوە ئەوانەى گەڕابونەوە، دەیان گوت:(ئێمە لەبەر ئەوە ڕامان كرد، چەند ڕۆژێك بەرلە ئێستا كارمەندانى دەوڵەت ئاگاداریان كردین كەوا هەندێ كوردى پیاو كوژو خوێن ڕێژ پەیدا بووینە مرۆڤ دەخۆن لەبەر ئەوە داواتان لێ دەكەین خۆتان مەدەنە دەستیان هەركاتێ ئەوانە پەیدا بوون زوو پێمان ڕابگەیەنن با لێیان بدەین لەبەر ئەوە ئێمەش ترساین).

شەڕە دژوارەكەى شازدە كاتژمێرى لە دۆڵى ماكۆ
شەوى(13 لەسەر 14/6/1947) هەست بەئاڵۆزیەك دەكرا نیوەى شەو دوو سوار گیران نەیان دەزانى ئێمە لە گوندەكانین لەو دوو گیراوە زاندرا كەوا لەشكرێكى زۆر لە هۆزەكانى كوردو ئازربیجانى چەكدار كراونو ئەوان هاتوون بۆ لێدانى ئێمە، بەڵام پێش ئەوە ئەوان دەست بوەشێنن بەرەبەیانى رۆژى (14/6/1947) لەگەڵ ئاسۆى بەیانى لە هەر چوار دەورى ئەو گوندانەى ئێمەى لێ بووین چـــــوار دەورمان گیرابوو بە هۆزى چەكدار كراوى كوردو ئازربیجانى، كاتێك هێرشیان بۆ هێناین بەو نیازە بوون بەدەست بمانگرن، بەڵام قارەمانانى ڕێ ڕۆیشتن ڕوبەڕویان بوونەوەو هەر زوو ڕاویان نان بە ماوەیەكى زۆر كورت پەرت و بڵاو بوون بەشكاوى هەر هەندێك بۆ لایەك هەڵاتن، لەگەڵ ڕووناكى ڕۆژ دوو فرۆكەى جەنگى گەیشتنە سەر شوێنى شەڕ بە بۆمباو شێستیر تەقەیان دەكرد لەو شوێنانەى دەیانزانى ئێمەى لێین، ئێمەش بە دوایانەوە بووین ڕاومان دەنان، لە گەرمەى ڕاونانى جاشەكان لەوكاتەدا ڕاسپێردراوى (مستۆو مامەند) بەڕێ كرابووە لاى مەلامستەفا بۆ ئەوەى بەپەلە بڕۆین بگەینە گەروەكە لەبەر ئەوەى هێزێكى زۆرى سوپاى دوژمن بەڕێوەیە بەرەو گەروەكە دەڕۆن خەریكن بەسەر دەكەون وا ئێمە دەڕۆینە پێشیان.

لە دواى ئەوەى ئەم هەواڵەمان بۆ هات ڕاسپێردراوى مەلامستەفا (میرحاج) داواى لە (حمدامین) كرد بەپەلە بڕوات بۆ سەر گەروەكە بۆ یارمەتى دانى مامەندو مستۆ، بۆ ئەوەى ئەو هێزەى دوژمن كە هاتووە بیگێڕنەوە دواوە.
لە دواى ڕۆیشتنى حمدامین، جەنابى(مەلامستەفا)و ئەوانەى لەگەڵى بوون بەرەو گەرووەكە بەڕێ كەوتن، سریەكانى(سەعیدو ئەسعەد خۆشەوى) لە شوێنەكانیان مانەوە نەوەك هێزى جاشە بەزیوەكان بگەڕێنەوەو لەدواوە هێڕش بێننەوە. پێش ئەوەى بەسەر گەروەكە بكەوین زۆر بەگەرمى دەنگى تۆپەكان دەهات بەبێ وەستان دیار بوو شەڕێكى زۆر دژوار بوو، كاتێ بەسەر گەروەكە كەوتین سەیرى ئەو دیومان كرد جێگاى سەر سوڕمان بوو ئەو دۆڵە فراوانەى نزیك پردەكە شوێنى بەتاڵى تێدا نەدەبیندرا لەبەر خیوەتى سوپا، هەر گردێك چەند تۆپێكیان لەسەر دانا بوو، سوپایەكى زۆریش لە ڕێگا دابوو بەرەو ئەو گەروەى دەهات ئەوەى ڕێگاى ئێمەى پێدا دەڕۆیشت، بەڵام (مامەندو مستۆ) هەریەكە لەلایەك بۆیان دابەزى بوون پێشیان لێ گرتبوون، لێكدانێك بوو مەگەر هەر ئێمە بزانین چى بوو، حمدامینو چەكدارەكانى گەیشتنە یارمەتیان شەڕگەرم تر بوو سوپا بەنیاز بوو پێ بچەقێنێ، ڕۆڵە دلێرەكانى ڕێ ڕۆیشتن بەورەیەكى بەرزى پیاوانەو چاو نەترس دەجەنگان لە مەیدانى جەنگدا.
مەلامستەفاو ئەوانەى لەگەڵى بوون شێخ سلێمانو علىو سلێمان بەگو عبدالرحمانو محمد نجیبو ئەوانى تریش لە قەدپاڵى چیا لە بەرزاییەك بە دوربین سەیرى ئەو شەڕەیان دەكرد، ئەوەى لە نێوان پاڵەوانانى ڕێ ڕۆیشتنو سوپاى ئێرانى جەرەیانى هەبوو لەمەیدانى شەڕدا، بێگومان بەشى زۆرى ڕۆڵە بە تواناكانى لەشكر دابەزینە ناو سەنگەرەكانى ڕوبەڕوى ئەو شەڕە خوێناویە لەبەر ئەوەى شەڕى مانو نەمان بوو، دەبوایە دەرباز ببینە بەرەكەى ترى ڕوبار ئەوانیش پردوو دەوارەكانیان گرتبوو چاریش هەر ئەوە بوو بە لولەى تفەنگ ڕێگا بكەینەوە ئەگەر نیوەشمان تێ بچین، دەبوایە ڕێگا هەر بكرێتەوە.
لە كاتى نوێژى نیوەڕۆ شەڕ ئەوەندە گەرم بوو تەقە نەمابوو تەنها دەنگى هاشە هاش دەهات، كاتێك واى لێ هات لەگەڵ سەربازەكان تێك هەڵ بووین، لە ئەنجامى لێك دانێكى خوێناویدا سوپا ناچاركرا پاشەكشە بكات بەرەو دواوە ڕابكات، ئەوەى لە مەیدانى شەڕ مابوو تانكەكان بوون لەگەڵ ئەوەشدا ئێمە نەوەستاین تانكەكانمان بەجێ هێشتن . بەدواى شكستەكەى سوپاكەوتین، شوێنەكەمان پێ چۆل كردنو ڕۆیشتنەوە مۆڵگاكانیان، لەو شەڕوپێكدادانەى ئێمەو سوپا جەنابى مەلامستەفا بە دووربین سەیرى دەكرد شەڕەكەى لێوە دیار بوو، باش دەیبینى كێ لەو شەڕە دژوارە دا بەرەو دوژمن دەڕوات گیان بەخت كەرە. زۆر جار خۆى باسى ئەو شەڕە خوێناویەى دەگێڕایەوە. بێگومان پاڵەوانیەتى(مستۆ مێرۆزىو مامەند شێروانى) هیچ كەسێك ناتواتێ بیشارێتەوە بەخۆیانو چەكدارەكانیان خۆبەختكەرانى تریش ئەوانەى شان بەشانى ئەوان لە ناو سەنگەرەكانیان بێ ترس دەجەنگان لەو شەڕە دژوارە خوێناویەى هەر لە بەیانیەوە تا ڕۆژئاوا لێك دان بوو، تا ئەو كاتەى سوپا شكاو بەرەو دواوە بە شكستى شوێنەكانیان پێ چۆل كراو گەڕانەوە زیانێكى زۆرى گیانىو ماڵیان لە دوا بەجێما، كوشتارێكى زۆر لە سوپا كرا جگە لەوەى چەكێكى زۆریش تێك شكێندراو تەرمێكى زۆریش لە مەیدانى شەڕەكەدا كەوتبوون، كەلو پەلى سەربازى لە ژمار نەدەهات كە بە جێیان هێشتبوو، ئەوەى بۆ ئێمە زۆر پێویست بوو بارهەڵگرەكان بوون وەك هێستر.
پێویستە ئەو ڕاستیە بڵێم ژمارەى كوژراوەكان نەدەزاندرا چەند بوون، لە بەر ئەوەى ڕوبەرى مەیدانى شەڕەكە زۆر فراوان بوو شەویش بەسەر داهات كەس لەو توانایەدا نەبوو لەوكاتو ساتەدا بچێت كوژراو بژمێرێت، مەگەر لەدواى ئێمە خۆیان بیانزانیبێت كوژراوو برینداریان چەندن، هەروەها ژمارەى دیلەكانیش دیار نەبوون بەتەواوى، لەبەر ئەوەى زۆریان هەر لە شوێنى خۆیان ئازاد كرابوون ئەوانەى مابوون ئەوانیش بەرەڵا كران، ئەوەش ئەوە دەگەیێنێ ئێمە زیاتر پێویستیمان بەخۆ ڕزگار كردن هەبوو.
ئێوارە درەنگ دواى شكانى سوپا، نزیك كەوتنەوە لە ڕوبار، مەلامستەفا دابەزیە خوارو لە شوێنێك وەستا مامەندو مستۆى بانگ كردن دەستێكى خستە سەر شانى مستۆو ئەوەى تریشى خستە سەر شانى مامەندو گوتى: (ئەوەى ئێوەو چەكدارەكانى ئێوە كردووتان ئەو مێرچاكیە هەر خۆم ئەو نرخە دەزانم، ئێوە بوونە نیشانەى سەربەرزى بنەماڵەى بارزانو بارزانیەكان، ئەو مێر چاكیەى ئێوە لە بیر كەس ناچێت. مەلامستەفا زیاتر دواو ناوى كۆمەڵێك لە چەكدارەكانى هێنا ئەوانەى لەو شەڕەدا ئازایەتیان دیار بوو، لە دواى تەواو بونى قسەكانى جەنابى مەلامستەفا، لەشكر تێكڕا دەستى بە ڕۆیشتن كردەوە بە پێشڕەوى ئەو شارەزایەى لەگەڵمان بوو، مامەند بەرەو دەراوى ڕوبار ڕۆیشت(مستۆ)ش لەگەڵ چەكدارەكانىو هەندێكى تریش ڕۆیشتنە سەر پردەكە، پردەكە سەنگەرى دوژمنى لێ بوو، پێش ئەوەى ئێمە بگەینە سەر ڕوبار لەسەر پردەكە بوو بە شەڕ، شەڕێك كە تەنها ئاگر باران بوو، ئێمە زۆر بەنهێنى ڕۆیشتینە سەر دەراوى ڕوبار لەبەر ئەوەى دەمانزانى سەنگەرەكانى دوژمن لە تەنیشت دەراوى ڕووبار هەن، ئەو دەراوەى ئێمە دەمان ویست پێیدا دەرباز بین، كاتێك گەیشتینە سەر دەراو هەندێك پەڕینەوەو هەندێك لە ناو ڕوبار دابوون، بووبە تەقە لە سەنگەرەكانى نزیك دەراو تەقەیان لێ دەكردین لە ئەنجامى ئەو تەقەیەدا یەكێكمان لێ شەهید بوو بەناوى(محمد مەلا محمد) مێرگەسۆرى.
ئەو شەڕەى لە بەرزاییەكانى(سووسۆز) كرا دژوارترینو درێژترین شەڕبوو هەر لە بەیانى لێكدان بوو تا نزیك ڕۆژئاوا، تەنها بۆ ماوەیەكى كورت شەڕ وەستاو دیسان دەستى پێ كردەوە تا نزیك بەیانى، ئەوەى دیار بوو لە شەڕى بەیانى تەنها سێ بریندارمان هەبوو ئەوانیش(مەلى لێرى، حاجى گوزى، سالح سپیندارى) بوون كەچى لە شەڕى شەو لە سەر ڕوبارى(زەنگى) شەهیدێكو حەوت بریندارمان هەبوون. زۆر بەپەلە لە ڕوبار دەربازبوین لە كاتێكا شەڕ لە سەر پرد گەرم بوو لەگەڵ چەكدارەكانى مستۆ، ئێمە ئەوانەى لە ڕوبار بوین پەڕینەوە كەوتینە دەشتێك زۆر نالەبار بوو هەموى پەرێزە برنج بوو، گوڵە برنجەكان پڕبوون لە ئاوى باران تا دەرباز بووین زۆر ئەزیەتمان خوارد، ئێمە پێشڕەو بوین كاتێك نزیك كەوتینەوە لە گردەكان هێشتا هەر تاریك بوو دەنگى دوو تفەنگ هات لە قەد پاڵى بەرزاییەكان هەر زوو مامەند داواى لێ كردین بەپەلە بڕۆین بگەینە گردەكان نەوەك دوژمن پێش ئێمە ئەو گردانە بگرێت، لەسەر ڕاسپاردەى مامەند دەستەیەكمان لە چالاكەكان ڕۆیشتین، لەبن گردەكان، ڕێگاى ئۆتۆمبێل هەبوو، هەندێ چەكدارمان لەوێ بەجێ هێشتن نەوەك دوژمن بێت بەنیازى ڕێگا گرتن. ئێمە سەركەوتین بۆ سەر گردەكان، كاتێ بوو بەڕوناك سەیرى پێش خۆمان كرد دیار بوو لەو گردەى ئێمەى بۆ دەچوین چەند كەسێك دیار بوون بەناچارى بە پارێز بۆیان چووین كاتێك لێیان نزیك كەوتینەوە بۆمان دەركەوت كە چەكدارەكانى مستۆن گەیشتبونە ئەوێ بەپەلە ڕۆیشتینە لایان بینیمان (مەلكۆ)ى برازاى مامەندە ئەوانەى لەگەڵ مستۆ چووبون، دیار بوو بریندارە پێش ئەوەى بۆمان بدوێت كە چۆن برینداركراوە ناوبراو داواى ئاوى لێ كردین ئاومان پێ نەبوو، ئەوجا داواى جگەرەى كرد، یەكسەر جگەرەیەكم بۆ پێچایەوەو دامە دەستى، كەمێك لایان وەستاین زۆرى بۆ پەرۆش بووم ئەوان ڕایان گەیاند كەوا كۆمەڵێك بریندارى تریشیان هەیە هەردوو برازاى مستۆ مێرۆزى علىو جادر بریندارن كە هەردووكیان برابون، ئێمە ئەوانمان بەجێهێشتو ڕۆیشتین دەبوایە سەربكەوینە سەرەوە بەرەو گوندى(هاسون) بڕۆین لەوێ ڕۆیشتین لە گردەكان سەركەوتینە سەر، لەخوار گوندى(هاسون) لەسەر كانیاوێك وەستاین پشوێك بدەین دیار بوو بەینى كانیاوەكەو گوند هەموو كرابوە گەنم وجۆبوو گوندیش لە شوێنێكى بڵند بوو، خوارەوەى گوند هەمووى باغو باخچەبوو، لە هەردوو لاى گوند دوو (قوللە) واتا قونگرە هەبوون دەست كردى دەوڵەت بوون، لە كۆنەوە لەوێ دروست كرابوون وەك سەنگەرى شەڕ. پێیەوە دیار نەبوو شتێك لە گوند هەبێت، بیریشمان نەدەكردەوە خەڵكى گوند ڕابكەن، لەدواى پشویەكى كورت هەستاین بەرەو گوند سەر كەوتین كەمێك نزیك كەوتینەوە گەیشتینە ناو گەنمەكانو دیاربوو خەڵكى گوند بەگشتى بەرەو ماكۆ دەڕۆیشتن وا پێ دەچوو ڕایان دەكرد، كاتێك لە گەنمەكان دەرچووین هەر ئەوەندەمان زانى لە قوللەكانەوە لەملاو ئەولاى گوندى (هاسون) دراینە بەر گوللە هەر ئەوەندەمان پێ كرا بڵاوە بكەینو بەپارێز بۆیان بچین، لەگەڵ (محمودى عالى یە درێژى هەودیانىو رەحمانوعزیزوكریم) توانیمان خۆمان بگەینینە ناو باخچەكان، نزیك كەوتین لە قوللەكان دواى ئەوەى زانیان زیاتر خۆیان پێ ڕاناگیرێ، ئەوانیش ڕایان كردو بەرەو ماكۆ ڕۆیشتن ئێمە گەیشتینە ناو گوند ئەو گوندەش هیچ كەسى تێدا نەمابوو دەرگاكانیان ئاوەڵا بەجێهێشتبوون، هیچیان لەگەڵ خۆیان نەبردبوو، خەڵكى ئەو گوندە گەورەیە بە زۆرى ئازەربێجانى بوون، ئەوانیش دیارە وەك گوندەكانى(ئاغە داشو كڵێسە) پێیان گوتراوە، ئەو گوندە دیارە چەكیان هەبوە، بۆیە بەو شێوەیە گەورەو بچوكیان ڕایان كردبوو گوندیان بەجێهێشت كاتێك گەیشتینە ناو گوند هەرزوو نۆبەتدارمان لە شوێنە پێویستەكان دانان لە دەورى گوند.
زوو نامەیەكم بەڕێ كرد بۆ میرحاج بۆم نووسى: (ئێمە دەستەى پێشڕەو گەیشتینە گوندى هاسون، بەڵام خەڵكى گوند ڕایان كردوە وەك گوندەكانى ئاغەداشو كڵێسا دەرگاكانیان بە ئاواڵایى بەجێهێشتوە و هیچیان نەبردوە)، نێردراوەكان لە ڕێگا لە سەر كانیاوى خوار گوندى دەگەنە مەلا مستەفاو ئەوانەى لەگەڵى بوون سلێمان بەگ دەپرسێ: (بۆ كوێ ئەچن)؟ ڕەحمان دەڵێت: (نامەیەكى زرارمان پێ یە بۆ میرحاجى دەبەین). فقێ حسن نامەكەیان لێ وەردەگرێت لە دواى خوێندنەوەى دەڵێت: (میرحاج لە دواوەیە لەگەڵ بریندارەكان دێت من وەڵامتان بۆ دەنوسم). ناو براو نوسیبوى: (برام زرار من ڕاسپێردراوەكانم گەڕاندەوە تكایە چەكدارەكان ئاگاداربكەنەوە دەست لە ئاژەڵەكانو پەلەورەكان نەدەن بە هیچ جۆرێك تەنیا خواردەمەنى دەتوانن بەكارى بێنن.
(هاسون) گوندێكى زۆر گەورەیە لە قەدپاڵى بەرزاییەكى بەرزە لەسەرەوەى گوند كانیاوێك هەڵ دەقوڵێت بەقەد ئاش گێڕێك دەبێت، لە سایەى ئەو ئاوە هەر چوار دەورى گوندەكە باغو باخچەیە دارو درەختێكى زۆریشى هەیە باسى خۆشىو هەڵكەوتنى گوندى هاسون ناكرێت ئەوەندە خۆشە. ڕۆژى (15/6/1947) ئێمە بەیانى كاتژمێر دە گەیشتینە ناو هاسون بۆ ئێوارە هەموو لەشكر گەیشتە ئەو گوندە لەو گوندە وامان دیار دەكرد لایەكمان بوە بە هى خۆمان، لەبەر ئەوەى گوندى هاسون سەرەتاى هۆزى (جەلالى) بوو، كاتێك بریندارەكان گەیشتنە ناو گوند ڕۆیشتمە لایان ئەوەى زۆر بە ئازار بوو جادرى برازاى مستۆو مەلى لێڕىو مەلكۆ زێرۆ بوون، ئەوانى تر ئەوەندە بە ئازار نەبوون.
سەر لە بەیانى ڕۆژى (16/6/1947) سێ چوار چەكدارى (عمرئاغاى جەلالى) هاتنە لاى مەلامستەفاو لەگەڵى دووانو گەڕانەوە، پێش ئەوەى لە گوند دەربكەون دووفڕۆكەى بۆمبا هاوێژ گەیشتنە سەر گوند، ئەوەى پێیان بوو هەڵیان ڕشت،لە دواییدا یەكێك لە فرۆكەكان بە شێستیر تەقەى لە گوندكرد، لە ناو كۆڵانەكەى ئەو خانووەى (مەلى لێرى) بریندارى لە ناو دابوو گوللەیەك بە مەلى دەكەوێت تەواوى دەكات، ئەو هەموو چەكدارە لەوێ بوون كەس چى پێ نەكەوت، تەنیا بەو بریندارە كەوتو تەواوى كرد. لەكاتێكدا خەریكى شاردنەوەى(مەلى) بووین (حاجى گوزی) ش تەواوبوو، ئەویشیان لەوێ شاردەوە، بێگومان شەهید بوونى(مەلى)جێگاى نیگەرانى هەموومان بوو لەبەر ئەوەى پیاوێكى ئازاى لێهاتوو بوو، یەكێك بوو لە پاڵەوانەكانى ئەو شەڕە مەزنەى دۆڵى ماكۆ.
لەدواى شاردنەوەى ئەم دوو شەهیدەى ڕێ ڕۆیشتن چوومە لاى جادر، ناوبراو دۆستێكى زۆر ئازیزم بوو دیار بوو زۆر بە ئازار بوو، لەوێ لەگەڵ مستۆ كەوتمەقسە، ناوبراو بەدرێژى باسى شەڕى سەرپردێى بۆ گێڕامەوە كە چۆن بوو چۆنیش دەرباز ببون، مستۆ گوتى: (لە سەرەتاوە لە سەنگەرەكانى سەر پردماندا شەڕێكى گەرمى ئاگرین لەسەر پردەكە كراو پردمان لێ پاك كردنەوە، دواى ئەوەى لە پردەكە پەڕینەوە دەربازى بەرەكەى تر بووین چەند چەكدارێك لەگەڵم مانەوەو پردمان بەجێ نەهێشت تا ئەوان هاتن لەوكاتەش تانكێك لێمان نزیك كەوتەوەو تەقەى لێ كردین ئەو كۆمەڵەى لێ بریندار كردین، بەڵام جادرو مەلكۆ لەسەر پردەكە بریندار بون، ئەوە باش بوو بریندارەكان هەمویان بە پێى خۆیان دەڕۆیشتن تا برینەكەیان گەرمە برین بوو، ناوبراو زیاتر لەسەرى ڕۆیشتو گوتى: (ئەو شەڕەى لە سەر پرد كرا شەڕە نێزە بوو ئەوسەربازانەى هەڵاتن بە یارمەتى تانكەكان دەربازبوون لەگەڵ ئەوەشدا ئەوەندە كوژران زۆرى نەماوە بڵێم كوژراوەكان ئەوەندەى هى ڕۆژ دەبوون ئەوانەى بەڕۆژیش كوژران خۆت لەگەڵ بووى دیتت چەند زۆر بوون. ئەوەى شایانى یادكردنەوەیە ئەو دوو ڕۆژەى لە(هاسون) ماینەوە پشوێكى زۆر باش بوو باش حەساینەوە، دیار بوو تا ئێمە نەڕۆیشتین خەڵكى گوند نەگەڕایەوە، ڕۆژى(17/6) بەیانى لە هاسون دەركەوتین پێش نیوەڕۆ گەیشتینە شوێنێك، كۆمەڵێك بنەدارى بناوى گەورە گەورەى لێ بوون ئاوەدانى لێ نەبوو، دیار بوو شوێنەكە چۆل بوو، لە ژێر ئەو دارانە حەساینەوەو نیوەڕۆمان لەو شوێنە بەسەربرد، لەو كاتوساتەى حەسانەوەماندا (سالح)ى برینداریش تەواو بوو لەوێ شاردمانەوە لەو كاتەى خەریكى شاردنەوەى (سالح) بووین دوو فڕۆكەى جەنگى بەوشوێنەدا دەسوڕانەوە، بەڵام بۆیان دیار نەبوو ئێمە لەوێین، بەڵام لە شوێنەكە بەشك بوون زۆر گەڕانو سوڕان هیچیان بۆ دیار نەكەوت ئەوجا ڕۆیشتن، دواى نیوەڕۆ لەوێ بەڕێ كەوتین لەگەڵ داكەوتنى تاریكى گەیشتینە یەكەم هۆزى جەلالى.
بەپێى بەڵێنى سەرۆك هۆزى جەلالى دەبوایە ئێمە لەناو هۆزى جەلالى بمێنینەوەو شەڕى ئێران بكەین كەچى ڕۆژى(18/6) زانیمان كەوا(عومەرئاغاى جەلالى)ڕاسپێردراوى حكومەتى ئێران بووە بۆ ئەوەى ئێمە ڕابگرێت تا سوپاكانى ئێرانو توركیا دەتوانن ڕێگاى(ئاراس) مان لێ بگرنو لەناومان بەرن تا لەئاراس، نەپەڕینەوە بۆ سۆڤیەت، ئەو ئاگاداریەش لەلایەن یەكێك لە برازایەكانى(عومەرئاغا) بەسەركردەكانى ڕێ ڕۆیشتن ڕاگەیەندرا، عومەر ئاغا هەستى كردبوو ناپاكى ئەو بەسەركردەكانى ڕێ ڕۆیشتن گەیشتووە زوو ڕاى كردو ڕۆیشتە ماكۆ، لەدواى ڕاگەیاندنى ئەو لاوە دڵسۆزەى ئەو هەواڵەى ڕاگەیاند بوو بڕیاردرا بڕۆینە سەر ڕوبارى ئاراس، لەو دەمەشدا میرحاج لە سۆڤەت گەڕایەوە ڕەزامەندى ئەوانى هێنابوو كە بپەڕینەوە بەرى سۆڤیەت لەوكاتەدا ڕۆیشتینە سەرئاوى ئاراس بۆ پەڕینەوە بۆناو خاكى سۆڤیەت.
لەوكاتەى بەتەواوى زاندرا دەپەڕینەوە لە ئاراس، یەكێك كە ناوى (عادل بەگ) بوو كەهەر لەسەرەتاى دەرچونمان لە عێراق لە ڕۆژى(23/5/1947)وە گەیشتبوە ڕیزى چەكدارەكانى بارزانى ناوبراو لەكوردەكانى توركیا بوو ئەو پیاوە ڕازى نەبوو بپەڕێتەوەو داواى گەڕانەوەى كرد، لەسەر ئاراس گەڕایەوە بەخۆىو ئەو دوو چەكدارەى لەگەڵى بوون، دیار بوو ئەو پیاوە نەدەوێرا بپەڕێتەوە بۆ بەرى سۆڤیەت وەك هەست دەكرا گومانێكى لێ دەكرا!

پەڕینەوەمان بەم شێوەیە بوو
لە شوێنێكى نزیك ڕوبار دەراوێك دۆزرایەوە، لەو دەراوە دەست كرا بەپەڕینەوە لەسەر ڕاسپاردەى مەلامستەفا بە هەموو مەلەوانەكان ڕاگەیەندرا بەشێوەیەكى تایبەتى شانەدەریەكان ئامادەبن لەسەر لێوارى ڕوبار بوەستن بۆ ئەوەى ئەگەر هاتوو یەكێك بكەوێتە ئاو، بیگرنەوە، دەبێ ئەوەش بڵێین كەوا بەشى زۆرى هێزەكەمان لەوپەڕى هیلاكى دابوون لە برسان، ئەگەر چاودێرى نەكرابان توانایان زۆر كەم بوو بپەڕنەوە. لەوكاتەى خەریكى پەڕینەوە بووین دوو فڕۆكەى ئێرانى گەیشتنە سەر ئەو شوێنەى ئێمە لێى دەپەڕینەوە تەقەیان لەوانەى ناو ئاو دەكرد، بەڵام دیار بوو سۆڤیەتیەكان زوو ڕاویان نانو ڕۆیشتن لەو كاتەشدا (حمدامین میرخان) ڕاسپاردەى ناردبوو بۆ لاى پردى (زولفا)و سوپایەكى زۆر بەرەوە لاى ئێمەدێت، شكى تێدا نیە بۆ لێدانى ئێمەیە، میرحاج گوتى: (ئەوەى لەخۆى ڕادەبینێو زۆر هیلاك نیە بڕۆن بۆ یاریدەى (حمدامین میرخان)، لەسەرداواى (میرحاج) كۆمەڵێكى زۆر لە چالاكەكان كەوتنە ڕێ بەرەو شوێنەكە ڕۆیشتن، زۆریان بەوهیوایە ڕۆیشتن بەڵكو لە جانتاى سەربازەكان نانیان بەدەست دەكەوێت، بەڵێ بەڕاستى بوو بەلێكدان، كاتێ تانكەكان هاتن خۆمان لێیان لادان، تا لێمان تێپەڕبوون، ئەوكاتە زۆر بەوەستایىو ڕێكى دەست لە سوپا وەشێندراو بە شكاوى بەرەو دواوە گەڕاوە، باش بوو خواردنى سەربازەكانمان دەست كەوت بە بەر ئەوانیش كەوت، ئەوانەى هێشتا نەپەڕیبونەوە لە ڕوبار.

ئەوەى بەدیار كەوت پێش ئەوەى بپەڕینەوە لە ئاراس، شێخ سلێمانو میرحاج هەوڵێكى زۆریان لەگەڵ (میرزا)ى شارەزا دا بۆ ئەوەى بگەڕێتەوە ناو ماڵ ومنداڵى خۆى، ناوبراو ڕازى نەبوو بگەڕێتەوە، دەى گوت: (ماڵومنداڵى منیش لە منداڵى ئەوانە هەموویان زیاتر نیە لەوانەى لە ئاراس دەپەڕنەوە).

دەربارەى ڕوبارى ئاراس
ڕوبارى ناوبراو گەورەیە، بەڵام زۆر مەندو لەسەرخۆیە واهەست دەكرێت ناڕوات، لەو شوێنەى ئێمە لێى پەڕینەوە زۆر بەرین بوو بە پێیان لە دەراو دەربازى بەرى لاى سۆڤیەت بووین، ئێمە لە نزیك كێوە بەرزەكەى(ئارارات) كە دەكەوێتە سێ كوچكەى سنورەكانى ئێران وتوركیاو سۆڤیەت پەڕینەوە لە ئاراس، هۆزى (جەلالى) دەكەوێتە سەر لێوارى ڕوبارى ئاراسو لە كێوى ئارارات تا نزیك پردى(زولفا)لە ناوەوەش تا ماكۆ دەڕوات، بەڵام شوێنێكى ئەوەندەى بڵێى سەختە، هەمووى كێلە بەردو كەندو كۆڵانى ناهەموارە، كۆمەڵێك گۆماوى گەورە لە نزیك ڕووبارى ئاراس هەن، زەوى كشتوكاڵى ئەوەندە نیە زۆركەمە، بەشى زۆرى خەڵك خەریكى بە خێوكردنى ئاژەڵن شوێنەكەیان بەڕاستى شوێنى بەخێوكردنى ئاژەڵەو شوێنێكى فراوانە.

ڕۆژى(19/6/1947) ڕۆژى پەڕینەوە بوو لە ڕووبارى ئاراس هەر لەو دەمەى دەست بەپەڕینەوە كرا دەستەى مەلەوانەكان لەسەر لێوارى ڕوبار وەستابوون، ئەو خەڵكەش كۆمەڵ كۆمەڵ دەپەڕینەوە ئەوەى دەپەڕیەوە چەكى دەدایە سەربازەكانى سۆڤیەتى ئەوەى چەكى دادەنا سەربازەكانى سۆڤیەتى دەیان بردنە شوێنێك پارچەنانێكیان پێ دەدان، لەوكاتەى گشتمان دەرباز بووین ئێوارە زۆر درەنگ بوو هەر ڕایان گرتین تا مەلامستەفا لەگەڵ مەلەوانەكان نەپەڕیەوە ئێمە بەڕێ نەكراین، كە ئەوان پەڕینەوە ئەوكات بە ئۆتۆمبێلەكانى سوپا بەڕێیان كردین بەرەو شارى (نەخچیوان) شەو بەناوشارى ناوبراودا تێپەڕبووین، بردیانین لەلاپەڕگەیەكى شارى ناوبراو لە شوێنێكیان داناین، شوێنەكە چۆم بوو دەورو بەرى باخچە بوون، با بۆ ئاگادارى ئەوەش لەبیر نەچێت ئەوكاتەى لەڕوبارى ئاراس پەڕینەوە بەرى سۆڤیەت ئەوەى پێمان بوو لەگەڵ خۆمان پەڕاندەوە، دەتوانم بڵێم كۆنە پێڵاوێكمان بەجێ نەهێشت.
ئەوەى جێگاى سەربەرزىو شانازیە سەركەوتنى ڕێ ڕۆیشتن بۆ نەیارانى كوردى بەدیار خست كەوا جەنگاوەرى كورد نەبەزیەو نابەزێ، دەتوانێ سەر بەدوژمن شۆڕ بكات، ئەو سەركەوتنەى ئێمە وەڵامى مل هوڕانە بوو بۆ ئەوانەى دەیان گوت: (ئەگەر خواش لە باوەشى خۆیان بگرێت هەر نایەڵین مەلا مستەفا و چەكدارەكانى بگەنە یەكێتى سۆڤیەت)، بەڵام بەشەرمەزارى و سەر شۆرى دیتیان لەشكرى سەربەرزى گەیشتەیەكێتى سۆڤیەت.
بێگومان سەركەوتنى ڕێ ڕۆیشتن خۆى لە سێ خاڵى گرنگدا دەنوێنێ: یەكەم گشت چەكدارەكانى ڕێ ڕۆیشتن لە ژێر فەرمانى بارزانى دا بوون هەموویان گوێ ڕایەڵى فەرمان بوون زۆر بەڕێكى.
دووەم: ئەو كەسانەى لەڕێ ڕۆیشتن بەشدار بوون یەك پارچە گیان بەختكەر بوون لە پێناوى گەیشتن بەئامانج ئەویش تەواو كردنى ڕێ ڕۆیشتن بوو.
سێیەم: لێپرسراوى ڕێ نیشاندەر میرحاج دەورێكى كاریگەرى هەبوو لە دەست نیشان كردنى ڕێگا لەگەڵ ڕێ ڕەوانى ڕێ ڕۆیشتن، بەتایبەتى مامەند شێروانىو مستۆ مێرۆزى و خۆیان و ئەو چەكدارانەى لەگەڵیاندا بوون.
ئەو ڕێگا دورەى ئێمە بڕیمان ڕێ ڕۆیشتنێكى مێژویى بوو، لە مێژووى كۆڵنەدانى نەتەوەى كورد بوو لە پێناو بەدەست هێنانى ئاواتى كورد ئەویش ئازادىو سەربەخۆیى كوردستانە.

بەشەکانی پێشووتر:
بەشی یەکەم
بەشی دووەم
بەشی سێیەم