یەكێتى سیستمێكى واى نەبووە یارمەتى چاكسازیی بدات

یەكێتى سیستمێكى واى نەبووە یارمەتى چاكسازیی بدات بۆیە كاك نەوشیروان نەیتوانى لەناو یەكێتیدا چاكسازیی بكات.

دیمانە: ئاسۆعوسمان

پشكۆ ناكام:من پشكۆ سەعید ناكام ساڵى"1958" لەگەڕەكى مەڵكەندى لەسلێمانى لەدایكبووم، تا قۆناغى ناوەندیم خوێندووەو ماوەیەكى زۆر لەبوارى هونەرى شانۆ كارم كردووە. وەك سەرەتا لەڕیزەكانى كۆمەڵەى هونەرو وێژەى كوردیى كارم كردووە. پاشان لەساڵى"1976" پەیوەندییم كردووە بەڕێكخستەنەكانى كۆمەڵەى رەنجدەرانى كوردستان كە ئەوكاتە (كۆمەڵەى ماركسى لینینى كوردستان) بوو. لەساڵى"1978"چوومە دەرەوە، مەبەستم چوونە ریزی هێزى پێشمەرگەى ئەو كاتەیە. لەساڵى"1979"بووم بەیەكەم بێژەرى ئەوەى ئێستا پێى دەوترێت رادیۆی دەنگى گەلى كوردستان، ئەو كاتە ناوى دەنگى شۆڕشى عێراق بوو لەبەرئەوەى ئەو كاتە یەكێتى پابەندبوو بەگروپێك كە پێیان دەوت "التجمع الوگنىالعراقى"، ئەوان پێیان باش بوو بەناوى دەنگى شۆڕشى عێراقەوە بێت، واتا رادیۆی سەرتاسەرى عێراق. تاساڵى" 1982" بەردەوامبووم پاشان لەبەر كۆمەڵێك بابەتى تایبەتى كە ئەگەر ئێستاش دووبارە ببێتەوە هەمان هەڵوێستى ئەو كاتە وەردەگرم؟! ناچاربووم شۆڕش بەجێبهێڵم و روو لەئەوروپا بكەم و لەوڵاتى سوێد نیشتەجێ بووم. لەو وڵاتەش كۆمەڵێك كاروبارى هونەریمان كردووە بەتایبەت لەگەڵ هونەرمەندى دیارو بەتواناى كورد، د.فازڵ جاف، لەوانەش جێژەن، رووتبوونەوە، گەلاوێژو گورگ وكۆمەڵێك چالاكی تر. ئێستاش گەڕاومەتەوە بۆ كوردستان، وەك هەڵویستى خۆم پشتیوانیى لیستى گۆڕِان دەكەم و لەیەكەم رۆژى دابەزینى ماڵپەڕى سبەى و دەرچوونى یەكەمین ژمارەی رۆژنامەى رۆژنامەوە پشتیوانیم لێكردوون.

پشكۆ ناكام:دیارە تۆمەبەستت لەنواندنە، من لەشانۆدا كارم كردووە، دیارە دوایین ساڵەكانى شەستەكان وسەرەتاى حەفتاكان هونەرى كوردیى بەقۆناغێكى زۆر پێشكەوتوودا تێدەپەڕى، دەتوانین بڵێین ئەو پێشكەوتنە دوو هۆكارى هەبوو: یەكەمیان پابەندە بۆ بوونى دەقى كوردیى كە ئەوكاتە تازە خەریك سەریهەڵدەداو بۆئەوەی ببێتـە سەرەتایەكى باش كە ئێمەش لەپاشەڕۆژدا بتوانین خاوەنى دەقى خۆمان بین كە لەهەركوێیەكى ئەم دونیایە پێشانت بدەن بیناسیتەوەو جەماوەر بیناسێـتەوە. بۆ نموونە تۆ دەزانى دەقى فەڕەنسى چۆنە، دەقى سوێدیى چۆنە، هەریەكەو تایبەتمەندیى خۆى هەیە، دەتوانم بڵێم ئەوە لەسەر دەستى هونەرمەندەكانى تیپى پێشڕەوى شانۆى كوردیى دروستبوو لەو دەمەداو نووسینى دەقەكان لەنووسینى سمكۆ ناكام بوو.

بێگومان هەلومەرجى سیاسیش رۆڵى خۆى هەبوو لەو سەردەمەدا، بەتایبەت لەدوای بەیانى "11ئازار " نیمچە ئازادییەك هەبوو كە لەباروودۆخی پێشتر باشتر بوو، جگە لەمانەش خەڵكى وهونەرمەندەكانیش زۆر بایەخیان بەلایەنى داهاتى دارایی نەدەدا لەكارى هونەرییدا، بەباوەڕەوە ئیشیان بۆ هونەر دەكرد، بەڵام بەداخەوە لەساڵانى هەشتاكانەوە هونەرى نواندن جارێكی تر شكستى خواردو بێگومان زەبروزەنگى حزبى بەعسیش رۆڵى خۆى هەبوو. جگە لەمانەش هونەرمەندەكان پەرتەوازە بوون هەریەكەو بەلایەكدا رۆشتن وتیپەكان وەك خۆیان نەمان، پاشانیش نابێت ئەوەمان لەبیر بچێت كە بینەرى هەشتاكان بەدواى بەرهەمى بەپێزى حەفتاكاندا دەگەڕان كەئەوەشى لەهەشتاكاندا نەدەبینییەوە هێواش هێواش ئەویش تۆراو تەرە بوون و كشانەوە دواوە، كاتى خۆى خەڵك دەچوو بۆ سەیرى چەخماخە، یان بۆسەیرى رەجەب و پیاوخۆرانى، یان بۆ زۆر شانۆنامەى تر كە ئەوە لەهەشتاكاندا نەدەبینرا. جگە لەوانەى كە باسم كردن، هونەر لەم سەردەمەدا لەكوردستان تێكەڵ بەژیانى هونەرمەندەكە نەبووە، لەئەوروپا كە دەڵێن كەسێك هونەرمەندە لەهەر بوارێكدا بێت هونەرەكەى تێكەڵ بەژیانى رۆژانەى دەبێت.

پشكۆ ناكام: بەعس كەسایەتى كوردى زۆر تێكشكاندبوو، لەساڵى"1980 "سەرژمێرییەكمان كرد بۆ هێزى پێشمەرگە، بەوپێیەى كە من لەراگەیاندن بووم ئەو كارانە بەزۆرى كارى ئێمە بوون، لەكوردستاندا ئێمە نزیكەى پێنچ هەزار پێشمەرگەمان هەبوو، پێنج هەزار پێشمەرگە بەرامبەر "175" هەزار كەس لەجاشى خەفیفەو سەقیلە. لێرەوە سەیر بكە كە راپەڕین روویدا هەر ئەو خەڵكە بوو راپەڕینی كرد، هەر ئەو كەسانە بوون لەوكاتەدا قۆناغێكى گواستنەوەمان نەبوو كە بێنەوە سەر خۆمان وهیچ نەبێت بۆ بەخۆداچوونەوەو درووستكردنەوەى كەسایەتی تاكى كوردیى سەر لەنوێ.

ئەنفال وكیمیابارانكردنى هەڵەبجەو گۆڕینى بارى دیموگرافیاى كوردستان ئەمانە لەكوردستاندا روویداوە، تۆ دەتەوێت لەوڵاتێكى ئاوهادا ئۆپۆزیسیۆن دروست بكەیت، ئەوەش كارێكى ئاسان نییە، هەرچەندە لەدایكبوونى ئۆپۆزیسیۆن بەژمارەیەكى زۆر نەبووە بەڵام من بەش بەحاڵى خۆم چاوەڕوانى لەوە كەمترم دەكرد، بەڵام ئەمە هەنگاوێكى باش و گرنگ بوو بۆ ئۆپۆزسیۆن، ئەمەش ماناى ئەوە نییە سبەى ئۆپۆزیسیۆنەكەمان كەدەچێتە پەرلەمان لەسەدا سەد ئەو ئۆپۆزیسیۆنەیە كە ئێمە چاوەڕێى دەكەین، یان وەك ئۆپۆزیسیۆنى وڵاتانى پێشكەوتوو بێ، وەك وڵاتانى رۆژئاوا كە سیستمى دیموكراسى ودەستووریى كاری تێدا دەكەن.

پشكۆ ناكام:ئەگەر میدیاى ئازاد نەتوانێت كارى خۆى سەد لەسەد جێبەجێبكات خەلەلەكە ناگەڕێتەوە بۆ میدیا خۆى بەقەد ئەوە كە دەسەڵات لێى بەرپرسە. ئێوە خۆتان وەك یەكێك لەگۆڤارەكان تووشى گیرو گرفتى ماددیى بوون، لەگەڵ هەموو ئەمانەشدا خۆشبەختانە میدیا بەشێوەیەكى گشتیى "مەبەستم میدیا ئازادەكانە"، دەوریان كەم نەكراوەتەوە بەهۆى گووشارى ئابوورییەوە. شتێك كە لاى من جێگاى سەرنجە ئەوەیە كە دەسەڵات وا رادەگەیەنێت كە میدیاى ئازاد دەبێت لەگەڵ ئەودا بێت، لەتێڕوانینى دەسەڵاتدا ئەگەر میدیا لەگەڵ ئەو نەبێت نابێت زۆر بەگژیدا بچێت و رەخنە لەكەموكوڕییەكانى بگرێت، لەكاتێكدا میدیاى ئازاد ئیشى ئەوەیە چاودێر بێت بەسەر دەسەڵاتەوە، جیاواز لەمیدیاى حزبى ئەگەر سەر بەمیدیاى حزب بیت ئەوە جیاوازەو دەبێت دەهۆڵ و زوڕنایەكت پێبێت ودواى گۆرانییەكانى ئەوان بكەویت. دەتوانم بڵێم میدیاى ئازاد تۆوى خۆى چاندووەو رەنگە درەنگ گەورە ببێت یان رەنگە وشكەساڵیشى بەسەردا بێت، رەنگە رەشەباى تووندیشى بەسەردا هەڵبكات، یان دەسەڵات جارجار لقێكى لێ بشكێنێت، بەڵام هەر گەورە دەبێت.

پشكۆ ناكام:دیارە دەبێت بۆ وەڵامدانەوەى ئەم پرسیارە بگەڕێینەوە بۆ باكگراوندو خەلفیەتى سیاسیى ئەم دوو كەسایەتییە سیاسییە. من پێموایە تێڕوانین وبیركردنەوەى نەوشیروان مستەفا ئەگەرچى لەنێو یەكێتى نیشتیمانى كوردستانیشدا بووە ساڵەهاى ساڵەو یەكێكیش بووە لەنزیكترین هاوڕێكانى تاڵەبانى بەڵام جیاوازە لەو، كاك نەوشیروان چەند جارێك ویستوویەتى ریفۆرم بكات بۆى نەگونجا و نەیانهێشت. چۆنى ناودەنێیت ناوى بنێ بەڵام گرنگ ئەوە بوو كە نەفەسى كورت نەبوو، هێشتییەوە بۆ رۆژگارو جێگاو كاتى دیاریكراوى خۆى. من پێموانییە ئەو بەراروود بكەین لەگەڵ جەلال تاڵەبانى. لەبەرئەوەى یەكێتـى بەزۆر شكستدا رۆیشت زۆرجاریش شەخسى سكرتێرى گشتیى وئەندامانى مەكتەبى سیاسیى بڕِیاریان نەدا گۆڕانكاریى بكەن و چاكسازیى بكەن، من بەش بەحاڵى خۆم كە بووم بەپێشمەرگە لەساڵى 1978 تا ئەو كاتەى چوومە ئەوروپا. لەپاشانیشدا لە(31 ئاب)دا لەگەڵ یەكێتى نیشتیمانى كوردستاندابووم لەقاسمەڕەش دەمبیست كە دەبێت ئەوە بكەین، چاكسازیى بكەین، بەڵام ئێمە هیچمان نەبینى. پرسیارەكە ئەوەبوو لە سكرتێرى گشتیى یان یەكێـتى نیشتیمانى ئایا بەو چاكسازییەى ئێمە دەمانەوێت بیكەن، یەكێتی وەك یەكێتـى دەمایەوە؟. خۆ ئەگەر یەكێتى نیشتیمانى كوردستان وەك حزب، وەك دامەزراوەیەكى جەماوەریى حزبى بمایە لەم دواییانەدا ئەوا رەنگە تاڵەبانى رێگەى بە نەوشیروان مستەفا نەدایە، خۆى ئەو چاكسازییانەى بكردایە. لەبیرمە لە31 ئابدا كە من ئەو كاتە گەڕابوومەوە كوردستان دواتر لەگەڵ برادەران چوومەوە بۆقاسمەڕەش، شەخسى سكرتێرى گشتى كۆبوونەوەیەكی كرد لەگەڵ برادەرانى راگەیاندن وپێیوتین ئەم جارە بڕۆینەوە سلێمانى سەركردایەتى چاك دەكەم وهەندێك قسەى تریشى كرد ئێستا لەبیرم نەماوە، بەڵام خۆزگە ئەو كاتەمن بمتوانیایە تەسجیلێكى وەك ئەوەى جەنابتم پێبوایە بۆ ئەوەى ریكۆردى قسەكانیم بكردایە. بەهەرحاڵ ئێستاكە دەبینم قسەكانى وادەرنەچوو. زۆر دەمێك بوو یەكێتـى پێویستى بەچاكسازیى هەبووە بەڵام بۆنەكراوە؟. بڕواى من وایە كەیەكێتى نیشتیمانى سیستمێكى واى نەبووە كە یارمەتى چاكسازیی بدات هەر بۆیە كاك نەوشیروانیش نەیتوانى لەناو یەكێتیدا چاكسازیی بكات.

پشكۆ ناكام:ئەو دەستەواژانەى بەڕێزت باستكرد تازە نییە، وەك خۆت باستكرد هى سەردەمى شاخە، لەسەردەمى شاخدا زۆر دەستەواژەمان بەكاردەهێنا، زۆربەى پڕوپاگەندە بوو، زۆریشى درووستكرابوو، بەشێكیشى بۆ جەنگى دەروونى بەكاردەهێنرا دژ بەدوژمنەكەت تاكو لەهێزى كەمبكەیتەوە. من لەوتارێكدا ئاماژەم بەوەكرد كە دوو مێروولەى لەش ساغ زۆر باشترە لەفیلێكى نەخۆش، پەندێكى سوێدیى هەیە دەڵێت پێنج مێروولە زۆرترە لەچوار فیل. خۆ لەهەڵبژاردنیشدا بەقەبارە نییە ئەگەر بەقەبارەو زلی بێت، هەرچى قەڵەوەكانە حزبێك دروستدەكەن و كەس دەرەقەتیان نایەت.