کورد لە نێوان دوو رێککەوتنی رووسیا و ئەمریکادا

سەڕەرای ناجێگیر بوونی هاوپەیمانەتییەکان لە نێوان وڵاتانی زلهێزی دنیا، وڵاتانی رۆژهەڵاتی ناوڕاستدا، پارت و گروپە سیاسیی، چەکدارانی ناوچەکە لە جەنگی سوریا بە تایبەتی و جەنگ دژ بە داعش بە گشتی، لە نێو ئەو کێشمە کێشمە ئاڵۆزکراوەدا، ئاسان نییە دەستکەوتنی سەرە داوێک بۆ پێشبینی کردنی ئەوەی کە  رووداوەکان بە چ ئاراستەیەک دەڕوات، لە کوێ جێگیر دەبێت بە تایبەتی بۆ میللەتی کورد و پرسەکەی. بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا ئاماژەکان، یارییە سیاسییەکان، لێدوانەکانی وڵاتانی ناوچەکە و زلهێزەکان، رۆڵی نووسەر و شێکەرەوەی سیاسیی بیانی بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بە تایبەتی بۆ کێشەی کورد پەنجە بۆ ئەگەر و مەترسیەکانی درێژ دەکەن کە ئەگەری روودانی هەیە لە دوای تەواو بوونی جەنگ دژ بە داعش.

ئەمریکا و رووسیا، لە ماوەیەکی ئێجگار کورتدا گەیشتن بە دوو رێککەوتننامە لە نێوان خۆیاندا بەرامبەر بە مەسەلەی "جەنگی سوریا" و شەڕ دژ بە هێزی توندڕەوی داعش. رێککەوتنی ١٠/٩/٢٠١٦ جێگەی رێککەوتنی ٢٧/٨/٢٠١٦ی نێوان ئەمریکا و رووسیای گرتەوە. هەندێک لە خاڵەکانی ئەو رێککەوتنە بڵاو کرایەوە بەڵام هەندێک خاڵی هەر بە نهێنی ماوەتەوە!؟
لە رێککەوتنی دووەمدا کە رووسیا و ئەمریکا بڕیاری ئاگر بەستیان دا، هەردووکیان پابەند بوون بەو رێککەوتنە تازەیە و خستیانە بواری جێبەجێکردن. ئەمە لە کاتێکدایە کە هێشتا بۆ میللەتی کورد روون نییە کە رێککەوتنی نێوان ئەمریکا و رووسیا دەربارەی مەسەلەی کورد لە رۆژئاوای وڵات دا هەمان جۆری ئەو رێککەوتنەیە کە لە رێککەوتنامەی یەکەمدا بڵاو کراوەیە لە لایەن لەڤارڤۆی وەزیری دەرەوەی رووسیا و جۆن کێری وەزیری دەرەوەی ئەمریکا دا؟ کە کورد دەبێت یەک پارچەیی خاکی سوریا و عیراق بپارێزێت! هەر دوو وڵات لەگەڵ سەربەخۆی سیاسیی کوردستان نەبوون و لەگەڵ دیاریکردنی سنووری جوگرافیای کوردستان نەبوون لە  سوریا و عیراق دا؟
ئەگەر سەرنج، لە لێداوانەکانی نوێنەرانی ئەمریکا بەدەین لە هەموو ئاستەکاندا، دەردەکەوێت کە ئەو وڵاتە دوو سێ ڕستە هەیە دووبارەی دەکاتەوە وەکو "ئەمریکا لەگەڵ یەکپارچەیی خاکی عیراق و سوریا دایە". 'ئەمریکا هاوپەیمانیەتی هەیە لەگەڵ کورد لە جەنگی دژ بە داعشدا".  کەواتە ئەگەر داعش تەواو بێت ئایا ئەو هاوپەیمانییەتەش کۆتایی دێت؟ یان وڵاتانی زلهێز دەستبەرداری میللەتی کورد دەبن؟ ئایا پاراستنی یەک پارچەیی عیراق و سوریا لە بەرژەوەندیی سەربەخۆی بوونی میللەتی کوردە؟
گومانی تێدا نییە کە رێککەوتنی دووەمی نێوان رووسیاو ئەمریکا وەک جاری یەکەم ئاسا، بەبی مشتومڕ کردن لەگەڵ تورکیا، ئێران و سوریادا نەکراوە، وە بەبێ خواز، حەز و ئارەزووی ئەو سێ وەڵاتە دژە کوردە نەبووە! تا هەنوکە  ئاماژەکان وا دەگەیەنن کە  رووسیا و ئەمریکا لە سەر مەسەلەی کورد کۆکن بەو شێوەیەی کە لە رێککەوتنامەی یەکەمدا گرفتیان نەبووە. لە دەرئەنجامدا دەردەکەوێت کە رێککەوتننامەی یەکەم و دووەم بۆ کورد هیچ گۆڕانکاریەکی تیادا نییە،  بێگومان پرسی کورد نەبۆتە یەکێک لە و  هۆکارانەی کە کاردانەوەی هەبوو بێت بۆ  هەڵوەشاندنەوەی رێککەوتننامەی نێوان ئەمریکا و رووسیا لە ٢٧/٨/٢٠١٦دا کە واژۆیان لەسەر کرد بوو. 

بە گوێرەی میدیا جیهانییەکان و ناوچەییەکان، بە شێوەیەکی گشتی کورد گەشبینی خۆی دەربڕیوە بەرامبەر بەو رێککەوتنە تازەیە، بەڵام قسەکەری پارتە سیاسییەکان و سەرکردە کوردەکان بۆ میللەتی کورد روونیان نەکردۆتەوە کە ئەو گەشبینیە لە چ خاڵێکی ئەو رێککەوتنەدایە بۆ میللەتی کورد و دۆزەکەی؟ وە ئایا پارتە کوردییەکان چاوڕۆشنایان هەیە دەربارەی خاڵە نهێنیکانی ئەو رێککەوتنە کە رووسیا و ئەمریکا کۆکن لە سەر مانەوەی بە نهێنی تا ئەو چرکەیە؟ وە ئایا ئەو خاڵە نهێنیانە چارەنووسی کوردی گرتۆتە خۆ یان نا؟
ئەزمونی جۆری دنیای سیاسەت و بەرژەوەندیی سەلماندویەتی کە متمانە دانی بێ بنەما، بەبێ پەیمانی بە دۆکیۆمێنتکراو، واژۆ کراو، تەنیا بۆ  دڵخۆشکردن و گەشبینی بوون، مەترسی زیاترە لە ڕەشبینی و دەرک پێکردنی ئەگەرە دڵخۆشنەکەرەکان و خۆ ئامادەکردن بۆ رووبەروو بوونەوەیان و خۆ پاراستن لە داڕمان. 
زۆربەی چاودێرانی سیاسیی بیانی، نووسەران بواری رووداوە سیاسییەکانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و لێکۆڵێرەوە لە پەیوەندییە سیاسییەکانی ئەمریکا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، دەرکیان بە مەترسی ئەوە کردوە کە لە هاوکێشە سیاسیەکانی ناوچەکەدا، ئەگەری ئەوە هەیە کە دووبارە میللەتی کورد بێ هاورێ بمێنێتەوە و ئەمریکا پشتی تێبکات. مێژووی پەیوەندی ئەمریکا لەگەڵ گەلان لە سەر ئاستی دنیا و ناوچەکەدا پێمان دەڵێت دوور نییە ئەگەری روودانی ئەو مەترسیە لە زلهێزێکی وەکو ئەمریکا. لە هەمان کاتدا مێژوو و ئەزمونی پەیوەندیی سیاسیی گەلی کورد بە زلهێزەکانی دونیا و ناوچەکە، سەلماندویەتی کە ئەو میللەتە زۆربەی جارەکان خەیانەتی لێکراوە. ئەلیزە مارکۆس، لە ٢٧/٨/٢٠١٦دا، لە ماڵپەڕی " بەرژەوەندیی نەتەوەیی" دا دەنووسێت"  زۆربەری کوردەکان مەترسی ئەوەیان هەیە کە ئەمریکا خەیانەتیان لێ بکات، ئەمریکا پێویستە پێچەوانەی ئەوە بسەلمێنێت بۆیان".  جۆت هیسترڵ، بەرێوەبەری بەرنامەی رۆژهەڵاتی ناوەراست، باکوری ئەفریقا و تایبەت بە کێشەی کورد گوتی "کورد دەست بە هاوار دەکات لە هەر وێستگەیەک کە هەست بە خەیانەت بکات و دەرک بەوە بکات کە ئاراستەکردنی رووداوەکان بەو ئاراستەیە ناڕوات کە ئەو دەیەوێت".
تورکیای دژە کورد و مرۆڤایەتی، گەورەترین دوژمنی سەرسەختی دۆزی کوردە نەک تەنیا لە وڵاتەکەی خۆی بەڵکو لە سوریا، ئێران و عیراق. لە و دیدەوە یەکێک لە ئەجێندەکانی و مەرجە سەرکییکانی ئۆردوگان بۆ هاوپەیمانیەتی کردن لەگەڵ هەر لایەنەکدا لە سەر ئاستی ناوچەکەو دنیادا ئەوەیە کە دژی پرسی کورد بوەستێ، بۆی داپۆشرێ بۆ جێبەجێ کردنی پلانەکانی و جینۆساید کردنی  نەتەوەیەکی چل ملیۆنی. جێن پیرایەر، لێکۆلێنەر و شێکەرەوەی سیاسیی رۆژهەڵاتی ناوەراست کە بۆ ماڵپەڕی " نیو ئیسترن ئاوتلوک، "ئێن ئی ۆ"  کار دەکات لە رێککەوتی ٢٦/٨/٢٠١٦دا لە هەمان ماڵپەڕ لەو بارەیەوە  دەنوسێت "ئاماژەکان دەریدەخەن کە ئۆردوگان کابرایەکی سەیر و سەمەرەیە، یەکێکە لەو کەسایەتیانەی کە ئامادەی ئەوەی هەیە هەڵوێستەکانی بگۆڕێت بە گوێرەی بەرژەوەندیی و دەستەکەوتە سیاسییەکان بە بێ گوێدانە ئەوەی کە لە پێشدا چی گوتوە یان چی کردوە. وە لە هەوڵی ئەوەدایە کە هاوپەیمانەتیەک بدۆزێتەوە بۆ دژایەتی کردنی کورد کە بە پلەیەکی بەرز رقی بەرامبەر ئەو نەتەوەیە هەیە".
تورکیا، هەموو شتێک دەکات بۆ سەرکەوتنی ئەو پلانە کە لە دەرئەنجامدا پێشبینی ئەوە لە ئەنقەرە دەکرێت هەموو شتیک بۆ ئەمریکا بکات تەنیا بە یەک مەرج کە ئەمریکا پشت بکات لە کورد بە تایبەتی لە یەپەگە، رێگر بێت لە بەستنەوەی عەفرین بە کۆبانێ و پشتیوانی کردنی لە خودموختاری بۆ کورد لە رۆژئاوای وڵات کە خواست و داوای "یەپەگە"یە. ئەلیزە مارکۆس، لە ٢٧/٨/٢٠١٦دا، لە ماڵپەڕی " بەرژەوەندیی نەتەوەیی" دا دەنووسێت یەپەگە ناڕەزایی تورکیا پشتگوێخستوە، ئەو هێزە هێزێکی علمانییە، چالاکە بە توندی دژ بە گروپە ئیسلامییە توندڕەوەکان دەوەستێت. بڕیاری دەرەنگوەختی تورکیا بۆ ناردنی سوپا بۆ نێو سوریا دەیەوێت ببێت بە بەدیلی کوردەکان بۆ جێگە متمانەی ئەمریکا".
هەڵوێستی هەنوکەی ئەمریکا، بەرامبەر بە کورد بە تایبەتی بەرامبەر بە یەپەگە و جۆری مامەڵە کردنی لەگەڵ تورکیا و گوێگرتن لە مەرجەکانی ئێران و سوریا لە گەیشتن بە رێککەوتن بۆ راگرتنی جەنگ لە سوریا جێگە سەرنجی نووسەرانی بیانییە بە تایبەتی ئەوانەی لە سەرەتای شەڕی داعشەوە چاودێری رووداوەکان دەکەن، ڕاستییەکانیان بۆ دەرکەوتوە و بۆتە هۆی جوڵاندنی ویژادانیان و سۆزیان بۆ دۆزی کورد، ئیمرۆ نیگەرانن لە ئەگەری گۆڕانی هەڵوێستی  ئەمریکا بەرامبەر بە کورد بە تایبەتی بەرامبەر بە یەپەگە.
ئەلیزە مارکۆس، لە ٢٧/٨/٢٠١٦دا، لە ماڵپەڕی " بەرژەوەندیی نەتەوەیی" دا دەنووسێت" هاوپەیمانەتی کردنی ئەمریکا لەگەڵ تورکیا لە جەنگ دژ بە داعش خاڵیکی ئێجگار هەستیارە. کوردەکان، سەلماندیان کە هاوپەیمانیەتێکی بە هێزن، دوو ساڵ پێش ئیمرۆ لە یەکەم رۆژی کە هێزی ئاسمانی ئەمریکا دەستی بە بۆردومان کردنی داعش کرد لە شاری کۆبانێ، یەپەگە بەبێ پشودان لە نێو جەنگدا بووە دژ بە داعش و سەرکەوتنی بەدەستهێنا. ڕاستە ئەمریکا پشتیوانی لە یەپەگە کرد بە هێزی ئاسمانی، راهێنانی سەربازیی، کە لە ئەنجامدا یەپەگە سەرکەوتنی بەدەستهێنا، کۆنتڕۆڵی زۆربەری ناوچەکانی باکووری سوریای کرد و خودموختاری راگەیاند. بەڵام ئەوانە کورد بوون کە لە بەرەکانی جەنگدا دژ بە داعش شەڕیان کرد، کوژران و ماڵوێران بوون.  ئێستا ئەو ناوچانەی کە یەپەگە کۆنترۆڵی کردن و بانگەوازی خودموختاری کرد بە درێژای ٢٥٠ میل هاوسنوورن لەگەڵ تورکیا، کە بۆتە مایەی نیگەرانی حوکومەتی تورکیا و وەک مەترسەیک لێدەڕەونێت بۆ سەر دەسەڵاتی وڵاتەکەی". لە درێژەی باسەکەیدا ئەلیزە نووسیویەتی " یارمەتی و پشتیوانی ئەمریکا پێویستە بۆ ئەو ئیدارە تازەییەی کورد کە دەوەرە دراوە بە دوژمنەکانی و هیچ لایەنەک شک نابەن بۆ دروستکردنی هاوپەیمانیەتی سیاسیی لە ناوچەکەدا".

کورد شەڕێکی بی هاوتای کردوە و  دەکات دژ بە داعش، ئەمریکا ئەو ڕاستییە دەزانێت لە وبارەوە مایکڵ هۆرۆویتز لە رێککەتوی ٢٥/٨/٢٠١٦دا لە ئینتەرناشنەڵبسنز دەنووسێت " ئیمرۆ، دوای هێڕشی سەربازی تورکیا بۆ نێو خاکی سوریا، ئەمریکا فشاری خستۆتە سەر کورد بۆ ئەوەی لە باکووری شاری مەنجەب بکشێنەوە، ئەو شارەی کە بۆ ماوەی دوو مانگە کورد شەڕی لە نێو کرد و کوژرا بە پشتیوانی فرۆکە جەنگییەکانی ئەمریکا".
مەرج نییە دوای تەواو بوونی جەنگ، گۆڕانی بارودۆخی ناوچەکە و سوریا، هەڵوێستی ئەمریکا هەر وەک خۆی بمێنێت. تیم ئەرەنگۆ لە ڕێککەوتی ١/٩/٢٠١٦دا لە نیویۆرک تایمز دەنووسێت " هەنوکە نیگەرانیەکان روو لە زیاد بوونە لەوەی کە واشنتۆن لە کۆتایدا خۆی دوور بکات لە کورد". جێن پیرایەر لێکۆلێنەر و شێکەرەوەی سیاسیی رۆژهەڵاتی ناوەراست لە رێککەوتی ٢٦/٨/٢٠١٦دا دەنووسێت " دوای ئەوەی کورد کە بە تەواوی ڕۆڵی خۆی بینی لەو جەنگەدا، ئاسان  دەبێت بۆ ئەمریکا دوای جەنگ بەرژەوەندییەکانی کورد پشتگوێ بخات و دووبارە ڕوو لە ئەنقەرە بکات".

ئیمرۆ، ئەمریکا پەیوەندیی پتەو دەیبەستێتەوە بە هێزە کوردییەکان لە ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوڕاستدا لە جەنگی دژ بە "داعش"دا. ئەمریکا لە هەموو بۆنەیەکدا چەند خاڵێک هەیە دوپاتی دەکاتەوە وەکو، هاوپەیمانییەتی هەیە لەگەڵ هێزە کوردییەکان لەو جەنگەدا، یەکێتی سوریا و عیراقی لا مەبەستە، یارمەتی هەرێم دەدات لە رێگەی حکومەتی ناوەند نەک راستەوخۆ.
هەنوکە، شەڕی داعش لە ناوچەکەدا هەیە، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا لە ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا تەنیا کۆتایی هێنان نییە بە داعش، بەڵکو بە سەدان بەرژەوەندیی ئابووریی، سیاسیی و سەربازیی ئەو وڵاتە دەبەستێتەوە بە تورکیا، ئێران، سوریا، عیراق، رووسیا و ئەوروپا. لە دونیایی ئیمرۆدا کورد ئەو توانایەی نییە ببێت بە بەدیلی ئەو هەموو وڵات و بەرژەوەندییانەی ئەمریکا لە ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، کە لە داهاتویەکی نزیکدا ئۆتۆماتیکی پێگەی کورد لای ئەمریکا پەیوەست دەبێت بە بارودۆخەکە نەک بە پەیوەندیەکی رێککەوتنێکی فەرمی واژۆ کراو، یان پەیوەندییەکی  مەبدەئی وابەستە بوو بە خوڕەوشتی بەرزی سیاسیی،  بوونی وەفا، پێزانینی هەڵوێستەکان لە کاتی تەنگەژەکاندا، سۆز و دڵپێسوتان. کورد لە سەریەتی کە ئەوە لە یاد نەکات کە خۆی ئامادە بکات بۆ رووبەرووبونەوەی ئەگەری مەترسی بێ هاورێ مان لە ناوچەکەدا و بە تایبەتی لە دەستدانی پشتیوانی ئەمریکا.
زۆر گرنگە کە کورد لەوە بگات کە بەهێز بوونی میللەتی کورد هێزە دەرەکییەکان نیین ئەوەندی هێزی ناوەوەی خۆیەتی کە لە یەکگرتن، خستنە رووی خۆی لە قەوارەیەکی جەماوەریی بە هێزی  فرەواندا، یەک گوتەیی، یەک سوپای نەتەوەیی پەروەردە بوو بە رۆحی و بەرەنگاری بوونەوە، کۆبونەوە لە ژێر یەک ئاڵا دا دەبێت کە ئەویش بەوە دەکرێت کە سەرکردە کوردەکان، ئەوانەی لە سەنتەری بڕیاردانن، هەوڵی ئەو یەکگرتنە بدەن بە پشگویخستنی بەرژەوەندییە تایبەتی و حزبییەکانایان، نەبن بە جاش و مەقاشی دوژمنان، خۆیان نەفڕۆشن بۆ پارە و بیرە نەوت، هێزی چەکداری فەرمیی و میللی میللەتی کورد پەرتەوازە نەکەن، نەچنە ژێر باری واژۆ کردنی رێککەوتن و پەیمانی هێچ لایەنێک کە دەستکەوتی نیشتمانی و نەتەوەی تیادا بەدی نەکرێت بۆ کورد، لە کاتی بوونی فشار بگەرێنەوە باوشی میللەت نەک باوەشی دوژمنان.