ئەو ڕۆژانەی لە بیرناچنەوە

دوای ڕاپەرین و بۆ کەمکردنەوەی کاریگەری  ئابلۆقەکانی سـەر هـەرێـم ، یەکێتی نیشتمانی کەوتە جێبەجێکردنی پڕۆژەیەکی گرنگ ، کە بریتی بوو لە دەرهێنانی نەوتی شیواشۆک و دروستکردنی پاڵێوگەیەک لە ناو کارگەی شەکردا . جا بۆ تەواوکردنی ئەو پڕۆژە پیرۆزە ، کۆمەڵیک ئەندازیار و کارمەندی چاپوک و چالاکی شارەزا ، ڕۆژانە زیاتر لە دوازدە کاتژمێر کاریاندەکرد و بە توانایەکی بەرزەوە  شەویان دەخستە سەر ڕۆژ . بەڵام لە  ٣١ ی ئابی ساڵی ١٩٩٦ دا  هەموو جموجۆڵەکان بە تەواوی وەستان و دەتووت خۆڵی مردوو کراوە بە سەر یەک بە یەکی ئەو کارمەندانەدا ، هۆکارەکەشی دەگەڕایەوە بۆ بڕیارێکی سەدامی دیکتاتۆر ، کە ناوەرۆکەکەی  ئەمە بوو : (  جگە لە دەوڵەت هەر کەس و لایەنێک دەستکاری بواری نەوت بکات ، ڕووبەڕووی سزای مردن دەبێتەوە ) .  ئەم بڕیارە ترس و دڵەڕاوکێ یەکی ئیجگار گەورەی خستە دڵی هەموو کارمەندەکانەوە ، بە تایبەتیش سەرپەرشتیاری پڕۆژەکە ، کە دانیشتووی شاری هەولیر بوو ، بە سەردان هاتبوو بۆ سلێمانی و چونکە سەر بە یەکێتی بوو ، ڕێگای گەڕانەوەی لیێ گیرابوو . جا هەموو لە بیرکردنەوەدا بووین تا چارەیەک بدۆزینەوە و ڕۆحی خۆمان لە دەستی بەعس و پارتی ڕزگار بکەین .

سەر لە بەیانی ڕۆژی ٨  ئەیلول سەرپەرشتیارەکەمان  بە هەواڵێکی خۆشەوە هەموومانی لەو ترس و دڵەڕاوکیێ یە ڕزگار کرد و وتی : (  برایەکم لە ئوستورالیایە ، خێزانەکەی خەڵکی شاری بانەیە ، لە بارودۆخی خۆمانم ئاگادارکردۆتەوە ، ئەمشەو بە تەلەفون داوای لێکردووم خۆم و ئەو کەسانەی ترسیان  لە خۆیان هەیە ،  لە گوندی چۆمانی پشت چوارتا گردبینەوە  و سبەینێ خزمانی خێزانەکەشی لەوێ چاوەڕوانماندەکەن و دەمانبەنە ناو ئێرانەوە ،  پاشان ئەویش  لە لای خۆیەوە کارمان بۆ دەکات تا بگەینە ئوسترالیا ) . لەو کاتەدا ئەم هەواڵە هەواڵێکی ئەوەندە خۆشبوو ، هەر لەوێدا بڕیارماندا کاتژمێری دوی شەو هەموو لە قەلاچوالان یەک بگرین و پیکەوە ڕوو لە چۆمان بکەین . 

هەمان ڕۆژ خۆم ئامادەکرد و بۆ شەوەکەی ماڵئاواییم لە خێزانەکەمکرد و لە کاتژمێری یەکی شەودا  لەگەڵ سێ ئەندازیار و چەند کارمەندێکدا بە سێ ئوتومبێلەوە گەیشتینە قەلاچوالان .  لە قەلاچۆلان دیمەنێکی ئەوەندە سەیرم بینی ، کە تا سەر ئێسقان ئازاری دەدام و هەرگیز چاوەڕوانی ئەو دیمەنە ناخۆشەم نەدەکرد  .   بە سەدان منداڵ و گەنج و پیر لە ژن و لە پیاو کەوتبوونە تاڵانکردنی فەردە شەکر و برنج و رۆن و کەلوپەلی مەکتەبی سیاسی یەکێتی و وەزارەتی پیشمەرگە .  ئەوەندە حەپەسابووم خۆشم سەرم لەو دیمەنە دەرنەدەکرد .  ئاخر هێشتا نە یەک چەکداری پارتی و  نە سەربازێکی بەعس گەیشتبوونە سلێمانی ، کەچی یەک پێشمەرگەی یەکێتی لەو ناوەدا نەمابوون و هەموو لە سنوری ئێراندا گیرسابوونەوە ..  هەر لەوێدا شەڕەکەی ساڵی ١٩٦٣ ی شاخی  ئەزمڕم بیرکەوتەوە ، کە تەنها چەند پێشمەرگەیەک ، کە وەک دارگۆیژ ڕەگ و ڕیشەیان بە ناخی پیرە ئەزمڕدا ڕۆچوو بوو ، نەیانهێشت  زەعیم سەدیق  بە خۆی و تۆپ و تانک و فرۆکەی میک و سوپایەکی پر چەک و جاشەوە ئەزمڕ بگرێت و  پاش چەند ڕۆژ  شەڕی قورسی خوێناوی بە  لوتی شکاو و پاشەڵی دڕاو و  سەرشۆڕییەکی ئێجگار زۆرەوە کردیانەوە بە ناو شاردا .

تا کاتژمێری سێی شەو چاوەڕوانی سەرپەرشتیارەکەمانکرد ، بەڵام دیار نەبوو ،  بۆیە بە نەشارەزایی ڕێگای چۆمانمان گرتە بەر ، جا لە جیاتی ئەوەی لە ڕێگای ماوەتەوە بڕۆین ، ڕێگایەکی خۆڵی بەردەڵانیمان گرتە بەر ، ئەوەی سەیر بوو پیکاپێکی پڕ لە خێزانیش بە دواماندا هاتن .  نزیک بەرەبەیان گەیشتینە ناو کۆمەڵێک گرد و تەپۆڵکەی بەرز ،  لە دوورەوە چەند چەکدارێک هاواریان لیێ کردین .  ئێمە دڵمان خۆشبوو وامانزانی ئەوانە پێشمەرگەی یەکێتیین ، بەڵام شۆفێری پیکاپەکە دابەزییە خوارەوە  و وتی : (  دڵنیام ئەو چەکدارانە چەتەن )  ، بۆیە هەر لەوێدا بە خێرایی سواری پیکابەکەی بۆوە و ڕووی لە قەلاجوالانکردەوە .  چەکدارەکان کە ئەوەیان بینی زیاتر لە سەد فیشەکیان پیوە نا ، بەڵام باشبوو پیکابەکەیان نەپیکا و بۆ خۆیان  ڕزگاریانبوو .  ئیتر ئێمەش هەر ئەوەمان پێکرا بە ترسێکی زۆرەوە و لەسەر سک  خۆمان بدەین بە ئەرزدا .  پاشان چەکدارەکان بەرەو ڕوومان هاتن و یەکەم قسەیان ئەمەبوو : ( چ گەوادێکتان یەکێتییە ؟ ) .  لە وەڵامدا وتمان : ( ئێمە فەرمانبەرین و لە ترسی هاتنەوەی حکومەتی بەعس ڕامانکردووە ) .  بەڵام ئەوان گوێیان نەگرت و سەرلەنوێ وتییان : ( جا ئەگەر یەکێتی نیین دەی باشە لە چیی دەترسن ؟ ) . هەرچ قسەیەکمان کرد گوێیان لیێ نەگرتین و بەردەوام لە دایکی ئەو کەسانەیان دەبرد ،  کە یەکیتییە ...  خێزانی هەندێک لە فەرمانبەرەکان کەوتنە گریان و پاراندنەوە ، بەڵام کەڵکی نەبوو ، پاش تۆزێک لێپرسراوەکەیان و چەند چەکدارێکی تر  هاتن و دەوریانگرتین ، هەرچەند باسی حاڵی خۆمان بۆ کرد .  بەڵام ئەو لە وەڵامدا وتی : ( فززەتان نەیە ، ئێوە لای ئیمە دەستبەسەرن و ئەتانبەین بۆ چۆمان و تا لێکۆڵینەوەی تەواوتان لەگەڵدا نەکەین  نابیت لەوێ  بجوڵێن ) . پاشان دو چەکدار ئێمەیانبرد بۆ چۆمان و لە سوچێکدا ڕایانگرتین و هەڕەشەشیان لێکردین ، کە لەو جێگایەدا نەجوڵێین .                                     چۆمان گوندێکی سەر سنورە ، تەنها چەمێک ، کە بەرزی ئاوەکەی تا قولەپیێەکی تەڕ دەکرد و پانییەکەشی هەر مەتر و نیوێک دەبوو ،   ئێران و عیراقی لە یەکتر جیادەکردەوە و بە ئاسانیش پیادە و ئوتومبێلی پێیدا  دەپەڕییەوە  ،  لە دووریشەوە بە جوانی دەرگا و پەنجەرە شینەکانی گوندێکی ئێران دیار بوو .  ئەو ڕۆژە چۆمان زۆر  زۆر قەڵەباڵغبوو ،  پڕبوو لە قاچاخچی و کەسانی کاسبکار ، بە دەیان ئێستر باردەکران و بە دەیانیان بارەکانییان دادەگیران و کەس ئاگای لە کەس نەبوو .  بەڵام ئێمە بە تەواوی شپرزە بوو بووین و خۆشمان نەماندەزانی تووشی چ بەڵایەک و گۆڵمەزێک  بووین .  بەڕێکەوت گەنجێک هات بە لامانەوە و وتی : ( ئەوە ئێوە چیی دەکەن لێرەدا ؟ ) .  لە وەڵامدا وتمان ئەوی ڕاستی بێت ئەو چەکدارانە ئێمەیان دەستبەسەرکردووە و هۆکارەکەشی نازانیین ) . گەنجەکە لە وەڵامدا وتی : ( ئەو کەللە پوتانە  کوردی لای خۆمانن و بوونەتە جاش و چریکی ئێران و لەم ناوەدا خەریکی تاڵانی و ڕاوڕووت و شڕەخۆرین  و دیارە مڕیان لە گیرفان و ئوتومبیلەکانتان خۆشکردووە ، بەڵام   ئەوان  ئێستا لەو قاچاخچییانەوە  ئاڵاون و سەرقاڵی مڕوموش و سەرانە وەرگرتنن  و  ئاگایان لە ئێوە نەماوە ، جا هەتا  تووشی بەڵایەکیان نەکردوون  یەکە یەکە خۆتانییان لیێ بدزنەوە و بەرەو ماوەت بگەڕێنەوە و  پاش دە خولەکێک دەگەنە گوندی مەروێ  و لەوێش دەتوانن خۆتان بشارنەوە ) .  ئێمەش هەر وامانکرد و یەکە یەکە گەڕاینەوە و نەوەستاین تا گەیشتینە مەروێ .  ئەوەی جێگای دڵخۆشیبوو خزمێکی یەکێک لە ئەندازیارەکان دانیشتووی ئەو گوندە بوو ، پێشوازییەکی گەرمیان لیێ کردین .  هێشتا نانی نیوەڕۆمان نەخواردبوو ، لاندکرۆزەرێک ، کە پڕ بوو لە ژن و منداڵ لە سلێمانییەوە گەیشتە مەروێ و دەیانویست ڕوو لە ئیران بکەن . هەر لە سەر جادە خۆڵەکە چەکدارەکان وەک گورگی برسیی لێیان ئاڵان و کارێکیان پێ کردن هەر مەگەر ئەو خوایە خۆی بزانێ . گریان و هاوار و قیژەی ژن و منداڵەکان  بەردی دەکرد بە ئاو ، بەڵام ئەوان  بە زۆر و بە تۆپزی و قسەی ناشیرین  هەموویانیان دابەزاندە خوارەوە  و  سواری لاندکرۆزەرەکەیان بوون و وەک ڕەشەبا بە بەردەمی گوندە پەنجەرە شینەکاندا  ئاودیوی ئێران بوون و کەسێکیش نەبوو بوێری داکۆکی لەو خێزانە بکات . ( لە دوایدا زانیمان  بە دوای ئێمەدا دەگەڕان ، بەڵام تەماعی ئەو لاندکرۆزەرە تازەیە هەموو شتێکی لە بیربردبوونەوە ) ، کە ئەوەمان بینی  سەرلەنوێ ترس و دڵەڕاوکێ ئێمەی گرتەوە و دڵنیابووین ئەگەر ئێمەش بدۆزنەوە تووشی کیشە دەبین و رووتمان دەکەنەوە و ئوتومبیلەکانیشمان دەفرێنن  و کەسیش ناتوانێ لەسەرمان هەڵبداتێ ، بۆیە هەر یەکسەر هەموو بە سکی برسی سوار بووینەوە و بەرەو ماوەت و قەلاچوالان گەڕاینەوە .  پاش نیوەڕۆیەکی درەنگ گەیشتینەوە قەلاچۆلان ، خەڵکی لە سلێمانییەوە بە پیێ دەهاتن ، لەوانەوە زانیمان ، کە هێشتا پارتی نە گەیشتۆتە سلێمانی .  هەر لەوێدا بڕیارماندا لە ڕێگای دوکانیانەوە ڕوو لە پێنجوین بکەین .  دنیایەکی چۆڵوهۆڵی پڕ مەترسی ، لەو کاتانەدا هەست بە گرنگی سایە و سێبەری پێشمەرگە دەکەیت ، ئاخر وڵاتی پڕ هەڵاوبەڵای بێ سەروبەر ، بە بێ بوونی پیشمەرگەی ڕاستەقینە دۆزەخێکە بۆ خۆی .  نزیک کاتژمێری چواری عەسر گەیشتینە دەوروبەری سەید سادق ، لە پڕ دەنگی تەقە و چەند دەستڕێژێکی یەک لە دوای یەک ،  ئێمەی ڕاچڵەکاند و سەرلەنوێ وەستاینەوە  ، پاش تۆزێک ڕێبوارێک لە سەیدسادقەوە هات و کاتێک لە هۆکاری ئەو تەقانەمان پرسیی کابرا وتی : ( ئەو تەقانە ،  تەقەی خۆشی  پارتییەکانی هەڵەبجەن ، کە بێ هیچ بەرگرییەک هاتوونەتە ناو سەیدسادقەوە و ئێستاش سەرقاڵی پشکنینی خۆیانن و پاشان دەڕۆن بەرەو سلێمانی ) .  ئەو پیاوە باشە ئامۆژگاری کردین ، کە نزیکنەبینەوە چونکە پارتییەکان بە هەموو لایەکدا بڵاوبوونەتەوە  .  گیرانی سەیدسادق  کارێکی وایکرد  هەڵکوت هەڵکوت بەرەو سلێمانی بگەڕێینەوە ...  کاتژمێری پێنجی سەر لە ئێوارە بە قژێکی بژ و لەشێکی خۆڵاوی و دەروونێکی پر لە خەموپەژارەیەکی ئێجگار زۆرەوە  خۆمکردەوە بە ماڵدا ، هاوسەرەکەم  کە بەو حاڵەوە منی بینی وا پەشۆکابوو ،  زۆر بە پەلە وتێ : ( ئەی ئەوە نەچوویت بۆ ئوسترالیا ؟ ) . لە وەڵامدا وتم :  كچێ ئوسترالیای چیی و دوعا بکە لەم وڵاتە بێ ناز و بێکەسەدا  بە ساغی و سەلامەتی  هاتوومەتەوە ناوتان ...  کاتژمێری شەشی ئێوارە گرمە گرمی دوو تۆپ شاری هەژاند ، ئەمەش نیشانەبوو کە هێزەکانی پارتی بەبێ هیچ  بەرگریی و تەقەیەک  هاتوونەتە ناو سلێمانییەوە . 

بە درێژایی ئەو شەوە ناخۆشە و بۆ تەنها ساتێکیش  خەو نەچووە چاوەکانم و بە ئازارێکی زۆرەوە  دەتلامەوە و بە بەردوامی بیرم لەم کوردە داماوە  دەکردەوە ، کە چۆن سەدان ساڵە نیشتمانەکەی پارچە پارچە کراوە و بە درێژایی مێژووش بە لێشاو خوێنی لەبەر دەڕوات ، کەچی هێشتا نەگەیشتۆتە کەنارێکی ئارام و ئەمەش حاڵی  سەرکردە نەزان و بزوتنەوە نەزۆکەکانییەتی ، کە هەردەمەی ڕیشی  خۆیان دەدەنە دەست داگیرکەرێک  و ئەوانیش بۆ بەرژەوەندی خۆیان وەک کوتەکێک بەکاریاندەهینن و کاتێکیش ئامانجی گڵاوی خۆیان دەپێکن ، ئەو کوتەکەش لە سەری کوردی کڵۆڵدا دەشکێنن .

خۆشەویستی پاڵاوگە  ناوازەکە  کارێکی وا یکرد ڕۆژی دوایی سەردانی کارگەی شەکر بکەم ، تا لە نزیکەوە ئاگاداری  بارودۆخی ئەو پڕۆژە گرنگە بم ، کە لێوان لێو بوو لە ڕەنج و تەقەللا و ماندوو بوون و شەونخوونی کۆمەڵێک کەسانی نیشتمان پەروەری بە شەرەف ، کە تەواوکردنیشی بوو بوو بە خەون و خولیایەکی ئێجگار مەزن ، بێگومان پارتیش گرنگی ئەو پاڵێوگەیەی زانیبوو ، بۆیە بۆ پاراستنی سەد چەکدارێکی جامەنە سوریان  بە دیارییەوە دانابوو ...  ئەوەی شایانی باسیشە و لە هەموو شتێکیش سەیر تربوو ، ئەو کەسەشی ئێمەی نارد بۆ چۆمان ، خۆی لە شاری  هــەولێردا تــــۆزی دەکــرد .