باشوری کوردستان لە ساڵی ۱۹۹۲ - ۲۰۰۳ یەکێتی و پارتی و هێزەکانی دیکە خراپترینی جۆری حوکمڕانیان ئەنجامدا، هەر لە دوو ئیدارەی و شەڕی ناوخۆ و گەندەڵی و دواکەوتووی سیاسی و ئابوری و بنەمەڵەچێتی و گرێدراوی تورکیا و ئێران، واتا نموونەیەکی جوانی حوکمڕانیان پێشکەش نەکرد.
لە ۲۰۰۳دا کاتێک ئەمریکا و هاوپەیمانەکانی حوکمەتی بەعسیان لە ناوبرد بۆشاییەکی گەورەی سیاسی لە عێراقدا دروست بوو، سەرەڕای خراپی دەسەڵاتی کوردی، بەڵام بە بەراورد بە ناوچەکانی ناوەڕاست و باشوری عێراق بارودۆخی کوردستان باشتر بوو، کورد ژمارەیەکی قورستر بوو، بەڵام سەرکردایەتی کوردی لە جیاتی بە ڕێکخستنی کۆمەڵگا و بە نیشتیمانیکردنی دام و دەزگاکان و بنیاتنانی هێزێکی پێشمەرگەی مەشقپێکراوی یەکگرتوو و گەشەدان بە سەرخان و ژێرخانی ئابوری، و بەستنی پەیوەندی دبلۆماسی و فراوانکردنی ڕووبەری ئازادییە کەسی و سیاسییەکان و ئازادی ڕۆژنامەگەری و بنیاتنانی کۆمەڵگای مەدەنی و ڕاکێشانی بەرژەوەندی ئەمریکی و ئەوروپی بۆ باشور، کەچی هێزەکانی باشوری بە تایبەتی یەکێتی و پارتی خەریکی بنیاتنانەوەی عێراقی نوێ و حیزبایەتی و پلە و پۆست بوون لەو عێراقە نوێیەدا، عێراقیان بە جۆرێ بنیاتنایەوە کورد بۆ دەستهێنانی مافەکانی گەڕایەوە بەغداد و دواتر هەر عێراق بەشە بوودجەی هەرێمی بڕی، و باشوریش دووچاری قەیرانێکی گەورەی ئابوری بوو، لە ناوخۆش بە هۆی پۆستی سەرۆکی هەرێمەوە دووچاری قەیرانێکی گەورەی یاسایی و سیاسی و کارگێڕی بوو، کە هێڵەکانی دوو ئیدارەی بە ڕوونی سەریهەڵدایەوە.
ئەوکاتی بارزانیش بانگەشەی ڕیفراندۆمی دەکرد تاکو ئەنجامدانەکەی لە ۲۵/۹/۲۰۱۷ ئەمریکا بەردەوام بارزانی و سەرکردایەتی کوردی ئاگادار دەکردەوە، لە نەگونجاوی کاتەکەی، و هەتا وەزیری دەرەوەی ئەمریکا لە نامەیەکدا دوایکرد لەم کاتەدا ڕیفراندۆم ئەنجام نەدەن، لە کاتێکی گونجاودا ئەمریکا پشتیوانی لە ڕیفراندۆم دەکات بە گرنتییەوە، بەڵام بارزانی و ئەنجومەنی باڵای ڕیفراندۆم بێ لێکدانەوەیەکی واقیعی گوێیان لە داواکەی ئەمریکا نەگرت، و ڕیفراندۆمێکی شکست خواردوویان ئەنجامدا، ئیدی دوای تێکشکاندنی داعش لە موسڵ، و ڕیفراندۆمەکەی باشور، سوپای عێراق و حەشدی شیعی هەڕەشەی داگیرکردنی کەرکوکیان کرد، دوای کەمتر لە مانگێک داگیرکارییەکەیان ئەنجامدا بە هۆی خیانەتی یەکێتی لە شانزەی ئۆکتۆبەر، ئەمەش لەبەرئەوەی سوپا و حەشی شیعی توانا و ئاستی بەرگری پارتی و یەکێتیان لە هەڵهاتنی شەنگالەوە بۆ دەرکەوت، گەر لە شەنگال بەرگری بکرایە هاوکێشەکەش لە کەرکوک پێچەوانە دەبوویەوە.ئەمریکاش هیچ هەڵوێستێکی بەرامبەر بەو داگیرکارییە نەبوو، لە ڕاستیشدا گەر پارتی و یەکێتی کارێکیان نەکردبێت تا لە ڕێی پەیوەندی دبلۆماسی و سیاسییەوە باشور بکەنە ژمارەیەکی کاریگەر لە هاوکێشەی پەیوەندی ئەمریکا و عێراق دا، یان بە واتایەکی دیکە بەرگری نەکرێت، و خیانەت بکەن و هەڵبێن لە کەرکوک، چۆن ئەمریکا و لایەنی نێودەوڵەتی هەڵوێستیان دەبێت، و بەرگری لە هەرێمێکی شکستخواردوو دەکەن، کە هیچ ئاسۆیەک نەبێت، هەرێم ببێتە بەدیلی عێراق لە ناوچەکەدا، بە واتایەکی دیکە ئەمریکا هاوکێشەیەکی قازانجدار لەگەڵ عێراق ئاوەژووناکاتەوە بۆ هەرێمێکی شکستخواردوو لەڕووی سیاسی و ئیداری و یاسایی و سەربازی و ئابورییەوە.
یەکێک لە هەڵە گەورەکانی سیاسەتی باشور ئەوەیە پەیوەندییەکان بنەماڵەیی و حیزبی و کەسییە لەگەڵ تورکیا و ئێران و ووڵاتانی ناوچەیی و ئەوروپی و ئەمریکادا.هەر لەبەر ئەمە دوای نەخۆشکەوتن و دواجار مردنی تاڵەبانی پەیوەندییەکانی هەرێم لەگەڵ ئەمریکا و دنیا تووشی شکستی گەورە بوو.
واتا تا ئێرە و ئێستا باشور یان بە واتایەکی دیکە یەکێتی و پارتی و هێزەکانی دیکە نەیانتوانی ببنە ژمارەیەکی کاریگەر لە هاوکێشەی پەیوەندی ئەمریکا - عێراقی داگیرگەی ئەمریکادا، بەڵکو ئەمریکا پەیوەندییە سیاسی و دبلۆماسییەکانی لە ڕێگەی بەغدادەوە لەگەڵ هەرێمدا پەرە پێدەدات.