بەكێشەكردنی شانۆ

Saturday, 24/02/2018, 15:22

4211 بینراوە


كێشەی شانۆ بەگشتی بەیەكێك لەماناكان كاركردنە لەسەرهەموو ئەو پێشگریمانە و پێشمەرجانەی كە لە خۆیاندا ناڕاستەوخۆ كاركردنە لەناو فەلسەفەی جوانیدا، بەجۆرێك دەبێتە پەخشكەرەوەی گومان بەسەركەرەستەو بابەتە جیاوازەكانی ئەوهونەرە خۆیدا. هەرلەبەرئەوەشە دەتوانین لەم باسە بدوێین وەكو ئەوەی ( كێشە)یەكی فەلسەفیەو پێویستەخوێندنەوە بۆ(جوانی) بكەین ، ئەڵبەت مەبەستیشم لە كێشە دورە لەمانا سایكۆلۆجی و رۆژانەییەكەی بەڵكو لێرەدا كێشە وەكو كەڵكەڵەیەكی (ئیستاتیكی)و خاوەن نۆرم و بەهای جوانی و پێگەی هونەری . بەڵێ‌ كاركردن لەسەر هەرگریمانێك واتاكاركردن لەسەرفەلسەفە و هزر..
ئەمەش لەسەرەتای كێشەكانەوە  كە پەیوەستن بەم هونەرەوە باسدەكەین و بەڕوونی گومانی (شانۆییانە)لەسەر هەر ڕووداوو پێشهاتوو گریمانەیەك دەردەخەین ..وەكو "هایدگەر"دەڵێت :"مرۆڤ لەوشوێنەدا دەدوێ‌ كەبەزمان وەڵام دەداتەوە" لەبەرئەوەپێویستە لە(شانۆ)دا بەدوای نهێنیەكاندا بگەرێین و لەوانەش لەڕووی ئیستاتیكی و بەها فەلسەفی و فیكری ومە عریفیەكاندا . وەكو "هرمان بروگ "ڕای وایە :"ئەوەی (.. ) كە هیچ نادۆزێتەوە ، لەدیدی ئەودا بێ‌ ئەخلاقانەیە. دەمەوێت بڵێم دەشێت (شانۆ) شێوەیەك بێت لەشێوەكانی یاخی بوونی جوانی ، ئەگەرزمانی ئیكۆ بەكاربهێنین دەڵێین (شانۆ) بۆخۆی چێژلەوناو نانە بێ‌ سنورەوەردەگرێت و تە عبیر لە جیهانێكی هەلاهەلا دەكات ، هەندێك لە ڕەخنە گران لەبارەی "دۆستۆیڤسكی"یەوە ، ئەوەدەخەنە ڕوو كە دیستۆڤسكی هەمیشە رۆحی خۆی بەنەخۆش زانیوە ، دەشێ‌ هەمان شتیش لەبارەی هونەری (شانۆ) بگوترێ‌.بەم پێوەرەش (شانۆ) دەچێتە ئەم خانەیەوە كە بكەرانی چارەسەركردنیان تەنهاوتەنها لەڕێی نمایشەوە دەبێت و شێوەیەكیشە لە خۆهاوشێوەكردن بەو ئازارو نە خۆشیە .
 . گومان و دوودڵیەكانی دونیای تازە بە جۆرێك ئالودەمان دەكات لەگەڵ چاوەڕوانی و دڕدۆنگی و قەلەقیەكاندا ماناكان پڕو تەژی دەبن لە ئالودەییو كەمتر بەرەو حەقیقەتی شتەكان ، "سوكرات" وتەنی : "مەعریفەی چێتی مەعریفەی حەقیقیە ".لەم روانگەیەشەوە "نمونەیئایدیا" "یاخود وێنە"حەقیقەتی هەمەكی هەبووە بەكردار وبونیان دەرەكی یە . كەواتە نزیكبوونەوە لەو وێنەیەو پیشان دانی ئەتمۆسفێرێكی سایكۆلۆجی تێكەل بە فەزای سروشتی نزیكمان دەكاتەوە لە یەقین ، هەروەها "ئەرستۆ"ش ڕای وابوو مەعریفەی حەقیقی ئەومەعریفەیەیە كە پەیوەستە بە "مرتبە"ی یەقینەوەو ئەوە مەبدەئی مەعریفەیەو ژینالۆژیاكەی لای "ئەرستۆ "(هەستە ڕاستەوخۆكان) دەبنە بەشێك لە ئێستە . دۆخەكە بەبەشەكی وەسف دەكات . 
 لەم تێگەیشتنەوە بەپێی هەردوو بۆچوونەكە ی"ئەفڵاتوون وئەرستۆ"، (شانۆ)خاوەنی "وێنەو ئایدیا " ی خۆیەتی و پێویستی زۆریشی بەهەستی ڕاستەوخۆ هەیە كەوادەكات بەتەواوەتی نیشتەجێ‌ ببین لەناو ڕووداوو كردارەكاندا . چونكە "بەرهەمی هونەری دەمانباتە ناخی خۆیەوە ، ئێمە ئاگامان لەناخی خۆمان نامێنێت . چونكە ئەمەهەمان ئەوشتەیە كە رۆلان بارت لەچێَژی دەق دا دەیگووت . هەروەها دێریدا "ش لەمبارەیەوەدەیگووت:"بەردەوام هەوڵَمدا تافەلسەفە بێَنمە مەیدانەوە ". مەیدانێك كەلەودا فەرمانڕواییەك نەبێت كەبەڕای من ئەمە لە(شانۆ) دا زۆر گونجاوتر دێتەدی هەرچۆن "لیۆتاریش دەیگووت:"رۆڵی ئێمە وەەكو هزرڤان ئەوەیە كەزانیاری خۆمان لەوشتەی كەلەزماندا گوزەردەكات قوڵتر بكەینەوە ، بیرۆكەی بێ گیانی زانیاریەكان ڕەخنە بكەین ، ئاڵۆزی لەبەر چاو نەهاتوو لەجەرگەی زماندا ئاشكرابكەین . 
 لەیۆنانی كۆندا جوانییەكان دەنگی خواوەند بوون (لۆنجینیۆس)نووسەری كۆنی گریكی لەوكتێبەی بەناونیشانی "لەبارەی جوانیەكان - عن الرائع"دا دەنووسێ‌ :"جوانیەكان سۆزێكن بۆخواوەند ، خواوەند بەرەو پاكیمان دەبات ، بەرەو ناخ ، بەرەو حەقیقەتە خواوەند ئامێزەكان هەروەكو چۆن رای ئەرستۆو ئەفڵاتوونیشمان لەوبارەیەوە زانی ... دەبێت ئەوەش باش بزانین لایەنگری "ئیستاتیكای موتڵەق"بەمەعنای دابڕان لەهەلومەرجە مێژوویی و كۆمەڵایەتیەكان نیە ، چونكە ئەو هەلومە رجانە ئەم چێژە ستاتیكیە دیاری دەكەن.

نووسەرەکان خۆیان بەرپرسیارێتی وتارەکانی خۆیان هەڵدەگرن، نەک کوردستانپۆست






کۆمێنت بنووسە