چین، ڕوسیا، تورکیا، ئەمریکا و کارتی دەستی یەپەگە

بە گوێرەی هەواڵی میدیاکانی دنیا، چین بڕیاری خۆ ساغ کردنەوەی داوە، کە بە ڕاشکاوانە و ئاشکرا هەڵویست دەرببرێت لە جەنگی سوریا و بچێتە پاڵ ڕوسیا. لە کاتێکدا بە درێژایی جەنگی حەوت ساڵەی سوریا، چین، هەوڵیداوە تا بۆی بلوێت خۆی دوورەپەرێز ڕابگرێت، ڕاستەوخۆ خۆی توشی ئەو کەینوبەینە سەربازی و سیاسیە نەکات، بە تایبەتی تا ساڵی ٢٠١٦.  بێ گومان ئەو بڕیارەی چین لەم بارودۆخەدا دوو هۆی سەڕەکی هەیە،

یەکەم، هۆی ئابووری
یواکهیورس، کەوتۆتە ناوڕاستی ئاسیا، ناوەندی سەڕەکیی بەرهەم هێنانی وزەیە بۆ چین. لە ژێر هەڕەشەی گروپە ئیسلامییە توندڕەوەکانی چینیە، کە دەسەڵاتدارانی چین، نایانەوێت ئەو ناوچەیە بکەوێتە ژێر دەستی ئەو گروپانە، کە لە ئاکامدا کاردانەوەی خراپی هەبێ لەسەر ئابووری چین.

چین، چەند جارێک رایگەیاند کە لەگەڵ ئەسەد پلانی دروست کردنی پارکی پیشەسازی بۆ ١٥٠ کۆمپانیای چینی داوە، هەروها چین پشکی هەیە لە نەوت و تیلێکۆم. گرنگترین بەرهەمی کۆتایی جەنگی سوریا کە چین، خۆی بۆ ئامادە کردوە، دووبارە دروست کردنەوەی سوریایە کە قازانجێکی ئابووری بێ هاوتای دەبێت بۆ چین.

دووەم، پاراستنی یەک پارچەیی چین
لە سەر شانۆی ململانێی و کێشمەکێشمی جیهاندا، چین، زلهێزی خاوەن دەسەڵاتی یەکەم نییە، لە بڕیاردان دەربارەی، ڕووداوە چارەنوسسازەکانی دنیا، ئەو دەسەڵاتە هێشتا لە دەست ئەمریکایە وەک چۆن بریتانیای مەزن هەمان دەسەڵاتی هەبوو لە سەدەی نۆزدەدا.  وێرای ئەوەش، چین، جەمسەرێکی گرنگە لە ململانێ سیاسی و سەربازیەکان، هەنوکە یەکێکە لەو وڵاتانەی کە کۆنتڕۆڵی بازاری جیهانی کردوە و دووەم وڵاتی بەهێزە لە بواری ئابووری لە سەر ئاستی دنیا. 

پەکین، وەک تورکیا، ئیران، ئەمریکا، ڕوسیا و ئەوروپا، لە دنیا بە تایبەتی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا خاوەن بەرژەوەندییە، کە دەبێت بیانپارێزێت، بە تایبەتی لە جەنگی سوریادا. کە ئەمە هۆکارێکی گرنگە، لە حەوت ساڵی جەنگی سوریادا، چین، ڕۆڵێکی ناڕاستەوخۆ و شاراوەی هەبوو، بە تایبەتی لە پشتیوانی کردنی، بڕیارەکانی ڕوسیا بۆ مانەوەی ئەسەد، لە سەر کورسی دەسەڵات. بۆ ئەو مەبەستە، لە سەرەتای جەنگی سوریا تا ئێستا، پەکین، حەوت جار، لە کۆبوونەوەی نەتەوە یەکگرتووەکاندا پشتیوانی، لە ڕوسیا کردوە، لە بەکارهێنانی مافی ڤیتۆ دژ بە بڕیارەکانی ئەمریکا و ئەوروپا بۆ لابردنی ئەسەد، لەو کاتەوەی کە تاوانبار کرا بە بەکارهێنانی گازی کیمیاوی لە وڵاتەکەی خۆی، دژ بە میللەتەکەی خۆی لە جەنگ.
گەشەکردنی هێزی توندڕەوی داعش، لە ناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، مەترسی لەسەر بەرژەوەندییە، ئابووریی، نیشتمانیی، نەتەوەییەکانی چین دروست کرد. دەسەڵاتدارانی چین، نیگەرانی ئەوە بوون، کە گەشە کردنی زیاتری ئەو هێزە، کاردانەوەی دەبێت لەسەر یەکریزیی چینییەکان و یەکپارچەیی وڵاتەکەیان. سەڕۆکی پارتی "تورکستانی ئیسلامی" عەبدوڵا مەنسور لە ٢٠١٤دا لە چاو پێکەوتنێکدا گوتی " دژایەتی کردنی چین، لێپرسراوەتی ئیسلامییە لە ئەستۆماندایە، چین تەنیا دوژمنی ئێمە نییە بەڵکو دوژمنی هەموو موسڵمانانە، و پلانی دارێژراومان بۆ هێڕش کردنە سەر چین هەیە".
یواگهیورس، یەکێکن لە کەمە نەتەوەکان، کە لە ساڵی ١٩٥٥وە، ئۆتۆنۆمیان بەدەستهێناوە لە نێو چوارچێوەی چین و داوای سەربەخۆی دەکەن. دووەم نەتەوەی موسڵمانی سونە مەزهەبن لە چین، کە لەو ساڵانەی دواییدا زۆرانێکیان پەیوەندییان کردوە بە هێزە ئیسلامییە توندڕەوەکان و ڕۆڵیان هەبووە لە ئەنجامدانی کاری تیڕۆڕیستی لە چین و بەشداری کارایان هەبووە لە جەنگی سوریا. 

بڕوابوونی ئاینیی، هاندەرێکی سەڕەکییە لە وابەستەبوونی  گروپە توندڕەوە ئیسلامییەکان لەو ناوچەیە، بە گروپە ئیسلامییە توندڕەوەکانی سوریا و ئەفغانستان و بەشداربوونیان لە جەنگی سوریا، هەروها ئەو گروپە، دەیانەوێت لە سوریا پێگەیەکی بەهێزیان هەبێت و لە ئەنجامدا بیکەن بە بنکەی سەڕەکی خۆیان بۆ دژایەتی کردنی چین.
ئەمڕۆ، سوپای عەرەبی سوری شەڕی دژ بە گروپی تیڕۆڕیستی، جیهادیە چینیەکان دەکات کە بنەکەی سەرەکییان لە ئەلیپۆ و ئەدلیبە. ئەمە هۆکاری سەرەکییە، کە چین ئامادەیە یارمەتی سوپای سوریا بدات، بۆ بنبڕ کردنی ئەو گروپە چەکدارە کە هەڕەشە لە بەرژەوەندییەکانی چین دەکات لە سوریا. بۆ ئەو مەبەستە، چین ڕاوێژکاری سەربازیی ناردوە بۆ سوریا بۆ مەشق پێکردنی سوپای سوری، هەر وەک چۆن لە ئەفغانستان هەمان پلانی ئەنجام داوە.

ڕوسیا،
ڕوسیا، جگە لە بوونی، هەزاران بەرژەوەندیی سیاسی، ئابووری سەربازی، لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا و بە تایبەتی لە جەنگی سوریا بەڵام  چین ئاسا، روسیاش کێشەی بوونی گروپی ئیسلامیی تونڕەوی هەیە، لە نێو چوارچێوەی سنووری وڵاتەکەی، کە هەڕەشە لە یەکریزی ڕوسەکان و یەکپارچەیی ڕوسیا دەکات.  گروپی تیڕۆرستی ڕوسیش، وەک گروپی تیڕۆریستە چینیەکان بەستراونەتەوە بە  گروپە تیڕۆڕیستەکانی چین، سوریا، لبنان و ئەفغانستان.

ڕۆڵی تورکیا
تورکیا، یارمەتیدەری سەڕەکیی گروپە توندڕەوەکانی یۆگهیورسی و ڕوسییە. دەسەڵاتدارانی تورکیا، پاسپۆرتی تورکیان بۆ ئەندامانی ئەو گروپانە دەرکردوە،  ڕیگەیان بۆ دابین کردون بۆ بڕینی سنوور چوون بۆ سوریا بۆ بەرەکانی شەڕ.  هەروها تورکیا، هەڵساوە بە دامەزراندنی رژێمی سەلەفی ئەلنوسرە، کە پارێزگاری لە چییچانیەکان و یوگەیورسەکان دەکات،  کە بۆ ڕووسیا و چین هێڵی سوورە.

کارتی یەپەگە، مانگرتن لە جەنگی دژ بە داعش
گروپە توندڕەوە ئیسلامییەکان، لە سوریا بە یەکجاری بنبڕ نەکراون،  گەشە کردن و بەهێز بوونی دووبارەی ئەو گروپانە، جگە لە زیانی ئابووری، بەهۆی نزیکی سنووری جوگرافیا، مەترسی لەسەر یەکپارچەیی ئەوروپا، چین و ڕوسیا دروست دەکات، هەڕەشە لە بەرژەوەندییەکانی ئەمریکاش دەکات لە ناوچەکە. تورکیاش وەک پیشەی هەمیشەی، دەبێت بە یارمەتیدەر و پردی پەڕینەوەی ئەندامان و لایەنگرانی ئەو گروپانە بۆ نێو سوریا. لە کۆتاییدا سوریا، دەبێت بە قەڵای قایمی ئەو جۆرە گروپانە. لە ئاییندەدا  مەترسی زیاتری ڕاستەوخۆ، لە سەر ڕوسیا، چین، ئەوروپا و بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا دروست دەکات، کە هیچ یەک لەو وڵاتانە نایانەوێت بگەن بەو ئەنجامە. وێرای ئەوەش، هیچ یەک لەو وڵاتانە نایانەوێت، تورکیا بەهێز بمێنێت و ببێت بە شای تیڕۆڕیستان لە ناوچەکە و ببێت بە بڕیار بەدەست. گومانی تێددا نییە، کە جەنگی دژ بە داعشیش لە سوریا، بەبێ کورد ناکرێت، لە دەرئەنجامدا، دەردەکەوێت کە ئەو کارتەی یەپەگە ئێستا دەیەوێت بەکاری بهێنێت، کە مانگرتنە لە شەڕی دژ بە داعش، هەڵوێستێکی ڕاستە،  ئەگەر یەپەگە بتوانێت بۆ ماوەیەکی کورتیش بێت، سوور بێت لە سەر ئەو بڕیارە، ئەگەری ئەوە زۆرە کە ئەو وڵاتانە ناچار بکات، هەڵویستی جدی بنوێنن دژ بە تورکیا و هێڕشە ناڕەواکانی بۆ سەر رۆژئاوای وڵات.