هەر لەداگیرکاری عارەبی ئیسلامەوە لە ئیمپڕاتۆریەتی ڕاشدی و ئەمەوی و عەباسی، دواتر داگیرکاری فارسی شیعەی سەفەوی و قاجاری، و تورکی سونەی سەلجوقی و عوسمانی تا دەگاتە سەردەمی دەوڵەت نەتەوەی عەرەب و تورک و فارس و دابەشکردنی کوردستان بەفشار و بەرژەوەندی ئیمپریالیزم لە ڕێکەوتننامەی لۆزانی ساڵی 1923 تا ڕۆژگاری ئەمڕۆ ئەم سێ نەتەوە ئیسلامە چەندین کۆمەڵکوژیان دژی کورد ئەنجامداوە.
ڕێکەوتننامەی لۆزان 1923: ئەو پەیمانە بوو کە کوردستانی گەورەی تێدا دابەشکراو بوو بە ژێر دەستەی دەوڵەتە گەورەکان و زلهێزەکانی جیهان، لە ڕێکەوتی 24/7/1923 کۆنفڕانسێکی نوێ لە لایەن دەوڵەتانی ئینگلیز، فەڕەنسا، ئیتاڵیا، ڕووسیا، ژاپۆن، یۆنان، ڕۆمانیا، سڕبیا، کرواتیا، سلوانیا، تورکیا)، لە شاری (لۆزان)ی ووڵاتی سویسرا بەسترا، مەبەست لەم ڕێکەوتننامەیە، داڕشتنەوەی سەرلەنوێ نەخشەی جوگرافی و سیاسی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست بوو، هەروەها بۆ ناسینی دەوڵەتی نوێی تورکیا و پێداچوونەوە بە ڕێکەوتننامەی سیڤەر ئیمزاکرا. لە ڕێکەوتننامەی لۆزان دا بوو بڕیارێکی نامرۆڤانە و دوور لە هەموو یاسا و ڕێسایەکی مرۆڤانە و نێودەوڵەتی لە دژی نەتەوەی کورد درا، بەبێ ویست و ئاگاداری نەتەوەی کورد، کوردستانی گەورە و تێکڕای دانیشتوانەکەی لە نێوان هەر چوار دەوڵەتی ئێران و عێراق و سوریای کۆڵۆنیای ئیمپڕالیزمی فەڕەنسا، ئینگلیز و یەکێتی سۆڤیەت و توکیای نوێ دا دابەشکرا. پارچەی پێنجەمیش کە بە کوردستانی سور ناو دەبرا، کەوتە ژێر دەسەڵاتی یەکێتی سۆڤێتەوە. دەوڵەتە کۆڵۆنیالیستەکان، پاش داڕشتنی قەوارەی سیاسی نوێ لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست، بۆ پاراستنی بەرژەوەندی درێژخایەنی خۆیان لە ناوچەکەدا، دەستیان کرد بە یارمەتیدانی سەربازیی و فرۆشتنی چەک و پشتیوانیکردنی سیاسی و دیبلۆماسی لەو ڕژێمانەی کوردستانیان بەسەردا دابەشکرابوو.
واتا ئەوەی ڕاستییەکی بەڵگە نەویستە ئیمپریالیزم کوردستانی دابەشکردووە، بەڵام ئەوانەی دوای سەربەخۆ بوونی خۆیان درێژەیان بە داگیرکاری کوردستان، و جینۆسایدی کورد دا دەوڵەتی تورکیا و ئێران و عێراق و سوریایی ئیسلامی بوون. کە کۆمەڵکوژی دێرسیم و ڕۆبۆسکی و کۆمەڵکوژی وان و کیمیابارانی سەردەشت و قۆناغەکانی ئەنفال و کیمیابارانی هەڵەبجە و کۆمەڵکوژی قامیشلۆ و ئیتنۆساید و جینۆسایدی فیزیکی و کەلتوری و ئابوری و سیاسی و یاسایی و بەعارەبکردن و بەفارس کردن و بەتورک کردن و ڕاگوستن و ئاوارەکردن، و دواین کۆمەڵکوژیش ئەوەی عەفرین بوو ئەنجامداوە.
دیارە ئەم کۆمەڵکوژی و جینۆسایدانەی سەر کورد هۆکاری دەرەکی و ناوخۆی هەیە، لە هەرە هۆکارە دیارەکانی ناوخۆی کوردی ئەوەیە کە کورد هەرگیز نە سەرکردە و نە شۆڕشی نەبووە تا ئەم دواییانە، ئەوەی هەبووە سەرکردەی بەکرێگیراوی و خێڵاکی بووە، جوڵانەوەکانیشی فەوزا و بێ سەرە و بەرەیی و ناڕێکخراوی بێ پلان و ستراتیجی بووە.