کەسێکی لاواز و رەشبین و متمانە بەخۆنەبوو و بە تواناکانی خۆی، لە جیهانی ئەمڕۆدا جێی نابێتەوە.. بۆیە پێویستە هەر لە منـداڵییەوە، منـداڵەکـانمان بە متمانە بەخـۆبوون و متمانە بە تواناکـانی خۆیـان پەروەردەیان بکەین، تا لە ئەمڕۆ و داهـاتوودا، دەربـەرن و ببنە کەسایەتیی بەهـێز، پشت بە تواناکانی خۆیان ببەستن و سەرکەوتـووبن لە ژانیاندا.
زانایـانی دەروونی و پـەروەردەیی وا دەبیـنن، کـە کلـیلی کەسایـەتیی دروسـت و رێگـای دڵنیایی بەرەو سەررکـەوتن لە ژیـانی ئاکـادیمی و زانستـیدا، لە متمانە بەخـۆبوون و لە تواناکانی خود دایە. لە گەلێ لە توێـژینەوەکان و لە تێبینییەکانی زانایـانی دەروونناسیدا، گرنگترین هۆکاری دابەزینیی ئاستی خوێندنی قوتابیان بەوە دەزانن، کە ئـاستی چەمکی خۆدنەناسی و متمانە بە خۆنـەبوون و بە تواناکانی خۆیان، لە پشتەوەی گەلێ لە کـێشە دەروونی و رەوشـتی و رەفـتارییەکـانی منـداڵان و گـەورەکـانەوەن.
ئەم پرسیارە دێتە پێشەوە، ئایـە متمانە بەخـۆنـەبوون، سروشتییە و لە دایکـبوونەوە بە رەمەکی لەگەڵ منداڵاندا هـاتووە؟ یا دەگەڕێتەوە بۆ پەروەردەیەکی نـادروست و سەقەتی ئەم منـداڵانە لە لایەن دایکان و باوکانیانەوە، کە بەم ئەنجام و بەم رۆژەیان گەیاندوون؟
زانایـانی دەروونناسی منداڵان، ئەو راستییەیـان بۆ ساغـکـردووینەتـەوە، کە منـداڵان بە رەمەکی هەست بەوە دەکەن کە بەهـا و شکۆدارییان هەیە.. پێویستە دایکان و باوکان و مامۆستاکان و پەروەردەییـەکان، لـە ماڵـەوە بێـت یا لە قـوتـابخانـەدا بێـت، گرنگـیی ئـەم هەسـتە بقـۆزنـەوە و گەشـەی پێ بـدەن.. بە بـڕوا و متمانە بەخـۆبـوون و رێـزگـرتن لە خـود پـەروەردەیـان بکەن.. هـەمیشە پاڵـپشت و هـانـدەریان بـن، بـۆ ئـەوەی متمـانە بـە بەخۆیان بکەن و پشت بە تواناکانی خۆیان ببەستن. ئەمەش فاکتەرێکی ئەرێنیی بەهێزە بۆ ئەوەی کە منـداڵان کـاری بـاش ئەنجـام بـدەن و لە کـاری ناپەسەنـد دووربکەونەوە.
تابەتمەندییەکانی منداڵی متمانە بەخـۆ:
منداڵی متمانە بەخۆ، شانازی بە خۆی و بە کارە باشە ئەنجام دراوەکانی دەکات، خـاوەن کەسایەتییەکی بەهـێزە، خۆشی و شادی لەسەربەخۆیی خۆی وەردەگرێت، رەفتار جـوانە و بە باشی هەڵسوکەوت لەگەڵ کەسانی تردا دەکات، بە متمانەشەوە بڕیار دەدات و بڕوا و متمـانەی بـە تـوانـاکـانی خـۆی هـەیـە، کەسـێکی هـیواخـواز و گـەشـبـینە. دەتـوانێـت بەرپرسیارێتی هەڵبگـرێت. بەرگەی شکستییەکـانی دەگرێت و ورە بـەرزە و کۆڵـنادات و توانای راستکـردنەوەی هەلەکانی هەیە و پەنـد و وانەشـیان لێ وەردەگرێـت. ئـازایـەتی ئەدەبیی هەیە و بە خۆیـدا رادەبینێت و بە ئاسایی گوزارشت لە هەست و لە نـاخی خۆی و لەو بیرۆکانە دەکات کە لە ئەنـدێشەی دان.. توانـای کارتێکردنی لە کەسانی تر هـەیە.
داهـێنەر و نوێخواز و هیواخوازە، شەرم ناکات و کۆمەڵاتییە و تێکەڵ بە خەڵکی دەبێت. رووحی گونجـان و پێکەوە هەڵکـردنی هـەیە. سەرکـێش و چـاونەتـرسە و دوودڵ نیـیە.
٧ـ تاوتێکردنی کەسانی تریشی بە سەرەوەیە، دەڵێ (من چـێژێکی زۆر لە خوێندنـەوەی هـۆنراوەکـان و چـیرۆکەکـانی ـ لەتیـف هەڵمـەت ـ بـۆ منـداڵان وەردەگـرم و بە دڵـمن)
٩ـ گۆشەگیرە و شەرم دەکات و کۆمەڵایەتی نییە و تێکەڵ بە خەڵکی نابێت و ئازایەتیی ئەدەبیی نییە، رەشبینە و هیواخواز نییە، چونکە متمانەی بە خۆی و بە تواناکانی نییە.
٩ـ بـەری ئـازادی لە منداڵەکـانتـان و لە قـوتابییەکـانتـان مەگـرن: لەو شـت و بابەتـانەی کە پەیوەندیان بە خۆیانەوە هـەن.. سەرپشکیان بکەن با خۆیان بڕیار بدەن.. بۆ نموونە با خۆیـان رەنگەکـانی جلوبەرگـەکـانیان دیـاری بکـەن.
١٠ـ تونـدوتیژ و ڕەق مەبەن لەگەڵ منداڵەکـانتان و قوتابییەکـانتان: چونکە تونـدوتیـژی چاوسوورکردنەوە هـۆکـارێکی سەرکییە بـۆ لەناوبـردنی متمـانە بەخـۆبـوونی منـداڵان و بـۆ لاوازکـردنی کەسـایەتییان، هـەردەم شـێـوازی نـەرم و نیـانی و هـانـدان و رێـزگـرتن باشتـر و کاریگەرتـرن لە تـووڕەیی و تـونـدوتیـژی.
١١ـ زیادەڕۆیی لە چاودێریکردنی منـداڵەکانتان مەکەن: هەندێ لە دایکان و باوکان زیاد لە پێویست دەتـرسن و لە رادەبـەدەر بە دوای منـداڵەکـانیانەوەن.. لە نـزیک و دوورەوە لەژێـر چـاودێری و ئاگـادارییان دان، ناتـوانن بەبێ پـرسی ئەوانیش هیچ بڕیارێک بدەن.
دایکـان و باوکـانی خۆشـەویست، مامۆســتا بەڕێـزەکـان: پەنـد و وانـە لـەم چـیرۆکەی ئەدیـسـۆن و دایکی وەربگـرن.. جگەرگۆشەکـانتان مەڕووخـێنن و.. بە هـیواخوازی و متمـانە بەخـۆبـوون و گـەشـبیـنی پـەروەردەیـان بکـەن و پێـان بگـەیـەنـن.
نـەرویـج : ١٤ی/ مای/ ٢٠١٩
(*) تێبینی: تا رادەیـەک سـوودم لە چەنـد سایتێکی عـەرەبی وەرگـرتـوون.