شۆڕشگێڕ

دڕێژایی سەدەکان . لە ژیانی مڕۆڤەکان گۆمەڵی شۆرشی گەورە ڕووی داوە ، جێگای خۆیان کردووە لە مێژوودا ،  شۆرشی پیشە سازی شۆرشی گشتوگاڵی ھەروەھا شۆرشی فەرەنسا شۆرشەکانی سەدەکانی ناوەراست ، دوا بەدوا  شۆرشی تەکنەلۆجی کە ئێستا مڕۆڤەکان بە ڕاسەتە خۆ بە نارەستەخۆ سەرتاپای دونیای گرتووە ھیچ لە مرۆڤەکان ھەتاکو ئەم کاتە خولیای مانە شۆرشەکەی ڵێ تێنەگەیشتوونە  ، لە کاتی سەر ھەڵدانی شۆرشەکان وێنەو شاکاری جوانی  شۆرشگیر دورست بووە ،کە کەسەکان کۆی شۆرشەکە دروست ئەکا ،  کەسانێک دژی واقیع بوونە بەبەردەوامی خۆیان دابین کردووە بۆ ، کە دوای ئەوان گۆڕان کاری بووە لە ھەموو بواڕەکان ، ئێمە کە مانای شۆرش بە سیاسەتەوەو ھەردەم بستومانە ،  گۆڕینی ڕژێمێک لە ناو ئەداو ڕژێمێک دروست ئەکا ، بەڵام ئەم شۆرشانە ، کە روحی یاخبوی شۆڕشگیری بەسەرخۆیاندا ئەسپێنی کە حەزوو ئارەزوەکانی میللەت نادێنێتە ئەنجام ، کە زاڵ بوون بەسەر میللەت ئەبێتە پیشەی بۆ گۆرینی خودی رەوشتەکانی میللەت کارەکانی ، وەکو چۆن گۆڕان لەمیللەتێک دا بەدی ئەکرێ کە کۆمەڵی میللەتی جیا جیا دروست کار ئەبێ بەپێی حەزو ئارەزووەکانی میللەت ئەبێ ، ئەو کەسانەی کە ھەموو ئەرەکانیان لەژیاندا، بۆ ئەوە بوو کە زیاتر لە ژیانی خۆیان دا خەونی کەسانی تر ببینن ، سەدانێک کە نمونەی پاکی تیا بەدی کراوە ،

بەوتەی پسپۆران ئەم کاتانەی کە ئێمە تیایدا لە سەدەیەدا ئەژین باشترین کاتە بۆ لە باوەش کردنی نمونەی کەسە پاک دڵ ساخو مێشک  بیر مەندە تازە کان ، ھەڕ چەندە لەسەر ئەوەی کە کەسانێکی زۆر ڕێگایان لێ ئەگرن دوژمنایەتیان ڵی ئەکن  ،بۆیە دژیاتی کەسانی ڕۆشنبیران ھونەرمەندان بەو بیرمەنەد ئەبێ ، کە ھەرچی تازە بێ بە مانایەوە سومەند ئەبێ بۆ سەرانی مڕۆڤەکان بەگشتی ، کە سایەتی شۆرشگیر  ئەو کەسایتییە ،کە لەناو خودی خۆی دا ، بە دوای دڵدا ئەروات نەک عەقڵ چونکە باوەر مەندە ئەبئ بە کردەوەکانی خۆی ....   ( جەلالەدین رومی ) کە لەسەدەی سیانزدە ژیاوە ئەڵی . 

( دوای دڵی خۆت کەوەو بۆ ئەوەی بت با بۆ ئەو شۆنەی کە تۆ پێویستت پێیە )  ئەمە راستە چونکە خودی خۆی شۆرشگیر لە وتەکانی دا ،  نامەکانی ژیانی زۆر جیاواز لە خواستی کۆمەڵی کەسی تری سەردەمی خۆی ، ھەردەم کەسی شۆرشکێر لە ناو کەسان دا بەدی ئەکرێ کەسانێک توانای ئەوەیان ئەبێت بۆ راوەستان بەرامبەر ھەموو کۆسپێک کە لە بەردەمیان دا ئەنڕی ، توانای ئەو گۆران کاری ئەبێ ، ھەندێکیان خۆی ئەدات بەدەستەوە ھەندێ کات بۆ ئەوەی کەسەنێکی ترن بێنە ڕیزی فیکری خۆیەوەو ، کە سانێکی وا ناسراون لە ھەندێ کات دا بەترسەوە لەگەڵیاندا رائەوەستن ،  بەڵام بێ دەنگی خۆیان وا پیشان ئەدا کە  بێ دەسەڵاتن ، بەڵام ئەمە وا ناگەیەنئ، کە باوەر ناگڕێ بە، بەۆگۆڕان ، بۆ ئەوەی مرۆڤەکان بە پێویست بێ سەردەمانێک  کەسانێک ھەبئ وەکو ئەوانەی داڕشتن بکەن لەناو  لە سەدەکان .... 

روناکبیر (رۆزا لوکسمبۆرغ Rosa Luxemburg) ئەڵی (شۆرشی کۆمەڵایەتی راسەتەقینە پێویستی بە ھەڵسورانێکی روحی ھەیە لەناو کۆمەڵانی خەڵکدا کە سەردەمانێک لە ژیانێکی کوشندەدا ئەژیان بە ھۆی دەسەڵاتی چینە دەسەڵاتە زۆردارەکان  ..... ) بۆ گەیشتن بۆ ئەو دیوی  پێویستە بۆ ئەوەی شێوەیەکی تازە بۆ ئەم سەردەمانە دروست بێ ئەبێ رابردوو لەژێر کاریگەری میللەتان ھەڵگیرێت ،  

زانای روناکبیری بەریتانی (روبرت وینستون Robert Winston ) لە ووتەکانی دا ئەنۆسێ  ( زۆر بەدڵنیاییەوە لامان یەکەم ساتی زۆر بەتینی شۆرشگیری لە مێژوودا کاتێک بوو  کە یەکەم نەوەی مرۆڤەکان لەکاتی تورییەکی بەھێز دا دەستی بەرز کردووە بۆ ئاسمان پارچە بەردێکی بەدست بووە ، بە ھەموو ھێزێکی داویەتییە بە سەر بەڕدێکی زۆر گەورە تر خۆی لە ئاکامی ئەم ھێزە تورییەدا وای کرد بەردە گەوڕەکە پارچە پارجە بێ ، کە کردارە بووە دروست کردنی تەوری بردیینە کە بەھێزترین دروست کراوە سەرەتاییە تکنەڵۆجیەکانی مڕۆڤەکان  ( وینستۆن ) ئەگێڕێتەوە . کەئەم ئامێرە بردیینە تەوڕ کە پێش ٢.٥ ملێون ساڵ مێژوی ئادەمیزادی دروست کرد بەھەموو ووشەکانیانەوە ، (کە ھیچ جۆرێک تر لە بونەوەرەکان  توانای بەکار ھێنانی نەبو ، توانای ئەوشیان نەبووە کە پێشکەوتنی پێ بدەن ، بۆیە ماوەی یەک ملیون ساڵ بەسەر چو ھەتاکو کەسێک توانی ئەم بردە بە لک دارێک ببستێ تەوری ڵێ درست بکرێ ناوی ڵێبنێین  ) ( دوای ئەوەی خولیای  راو کرد بوو ، ئەوەشیان ھەڕدەم ئەکرد لەچوار چێوەی کۆمەڵی  کەس بەتەنیا نەبوو ئەمەش ھۆیەک بوو بۆ زیاتر گەیشتن پێوەندی کردن بەیەکەوە ئەمەش بووە ئامرازێک بۆ پێشەکەوتنی مێشکەکان  ) لەم خاڵەدا تێکرای مڕۆڤەکان خۆیان لە خۆیان دا نمونەی تاکەسەکان دروست ئەکەن بە ڵۆجێکی باش بە ڵۆجێکی خراپ زانیاری دڕۆست ئەبی لایەن بەرەو مانای شۆرش خۆیان پیشان دا دوای ھەزارەھا سەدە شۆرش ، بەو مانایە نێە کە کۆمەڵی خەڵک دەر چن ھاوار ئەکن بەدەنکینبارز ،بەڵام ئەو میللەتە کە لەسەری سەما ئەکن بۆ ئەوەی شتێکی تازە بێێنن ، یاخود بیرێکی کۆمەڵایتی ئەنجامەکەی تەنیا بۆ یەکسانی دادپەروەری بۆ  ھەمو کەسەکان ، ئێمە  باسی ئەو کەسە ئەکین کە بەردەکەی ھەڵدا ھەروەھا تەورەکەی وەکو بیری  شۆرش گیری لە ھەولدانە بۆ میللەت