دۆخی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، کوردستان لە ٢٠٢٠دا

Wednesday, 20/11/2019, 21:28

10234 بینراوە


دۆخی سیاسی و ناهەمواری هەنووکەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە کۆتایی ٢٠١٩دا، بەتایبەتی لە لبنان، سوریا، عیراق و کوردستان، بە بەراورد بە ساڵی ٢٠١٨، ئەگەر خراپتر نەبووبێت ئەوە باشتر نەبووە. لە سایەی سیستەمی حوکمڕانی گەندەڵ، دیکتاتۆر، دەسەڵاتدارانی دز و ستەمکار، تەماعی زلهێزە ناوچەیەکان و دنیا، ساڵ لە دوای ساڵدا مۆمێک لە تەمەنی پڕ لە نەهامەتی، هەژاری، ئێش و ئازار، بێ هیوای و ژیانی پڕ لە چەرمەسەری گەلانی ئەو ناوچەیە دەکوژێتەوە.
زلهێزەکانی دنیا بەتایبەتی ئەمریکا و ڕوسیا، ڕۆڵی گرنگ و سەرەکیی لە ڕووداوەکان و گرفتەکانی ناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا دەبینن. پارە، دەرامەتی سامانە سروشتیەکان، بەرژەوەندییان و سەپاندنی هەژموونیان لە ناوچەکەدا، هۆی گرنگن بۆ کێشمە کێشمی نێوان زلهێزەکان، جەنگیان دژ بەیەک و دژ بە دەنگی ئازادی گەلانی ئەو ناوچانە، خۆ تێهەڵقوڵتاندن لە بچووکترین تا گەورەترین ڕووداو و بابەتی پەیوەست بە ژیان و گوزەرانی میللەتانی ئەو دەڤەرە.
لە واقیعی دنیای ئەمڕۆدا، زلهێزەکانی دنیا لەبەرئەوەی سوپای زەبەلاحیان هەیە، هەر ئەوان بڕیار بەدەستی یەکەمن، مانەوەیان یان دوورکەوتنەوەیان لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا هاوکێشەی کێش و سەنگی هاوپەیمانەکانیان دەگۆڕێت. مانەوەیان بۆ هاوپەیمانەکانیان مسۆگەر کردنی ئاسایش و پاراستنیانە لە دەستدرێژی ئەوانەی دژیانن، هەروها مسۆگەرکردنی پارە، ڕاهێنان و مەشق پێکردنی هێزە چەکدارەکانیانن. بە نەمانی زلهێزەکان لە ناوچەکەدا کێشە و گرفتی دیکە سەرهەڵدەدا، زلهێزە ناوچەیەکانی وەک تورکیا، ئیران و سعودیە هەوڵی سەپاندنی هەژموونی خۆیان دەدەن، لە نێوان خۆیاندا یان ڕێکدەکەون یان تووشی پێکدادان دەبن لە پێناو دابەشکردنی سامان، پارە، دەرامەتی نەوت و گۆڕینی دیموگرافیای ناوچەکە، ژێردەستکردنی زیاتری نەتەوە بێ دەسەڵات و ژێر دەستەکان. بە واتەیەکی دی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست وەک دەریایەکی بێ بن وایە کە هەمیشە ماسی گەورە ماسیە بچووکەکان قوت دەدات، ئەوەی شمشێر بەدەستە ئەو دەسەڵاتداری یەکەمە. ئەو دۆخە لە ساڵی ٢٠٢٠یشدا بەردەوام دەبێت، لە هەر دوو حاڵەتی ڕۆیشتنیان یان مانەوەیان دۆخی ناسەقامگیری سیاسی، سەربازیی، ئابووریی و کۆمەڵایەتی باڵ بەسەر ناوچەکەدا دەکێشێت.
ڕوسیا لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا توانیویەتی بەرژەوەندییەکانی لە جاران زیاتر بپارێزێت. ئەو لەگەڵ زۆربەی ئەوانەی حوکمڕانی وڵاتەکانی ناوچەکەن وەک عیراق، ئیران، ئیسرائیل، سعودیە، تورکیا، میسر، قەتەر و هیتر پەیوەندیی ئابووریی و دیبلوماسی بەستووە. مۆسکۆ هەوڵدەدا وەک زلهێزێکی جیهانی هەژموونی خۆی لە ناوچەکەدا بسەپێنێت و ئەمریکا ناوچەکە بەجێبهێڵێت. لە داهاتوودا ڕوسیا ئەگەری دروستبوونی کێشەی دەبێت لەسەر کشانەوەی تورکیا لە سوریا، بەتایبەتی دوای کشانەوەی هێزەکانی ئەمریکا لە هەندێک ناوچەی سنووری تورکیا و سوریادا. ئەمریکا ئەو گرفتەی بۆ ڕوسیا جێهێشت. مۆسکو ئەگەر بە ڕێککەوتن لەگەڵ تورکیا نەگەیشتە هیچ ئەنجامێک، ئینجا سوپای سوریا و میلیشیای سەربەخۆی کە پێشوەخت پڕ چەک کردون ڕووبەڕووی تورکیایان دەکات، دواتر خۆی ڕۆڵی ناوبژیوان دەبینێت. ئینجا بۆ ڕوسیا نۆرەی فشار خستنە سەر کوردانی ڕۆژئاوا بۆ سەپاندنی مەرجەکانی ئەسەد دێت. بۆ ئەوەی ڕوسیا سوریا وەک هێلکەیەکی سپیکراو تەسلیم بە ئەسەد بکات، هەوڵدەدات ئەو هێزانەی کە سەر بە ئیرانن چی بە ڕیککەوتن بێت یان بە جەنگ لە سوریا وەدەرنێت. 
 
چین، لە بازاڕی دنیادا ڕۆڵی گرنگ و کاردانەوەی لەسەر ئابووری جیهاندا هەیە. جگە لە زلهێزە ئەوروپیەکان، ڕوسیا و ئەمریکا ئەمڕۆ چینیش هەوەڵدەدا لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا ڕۆڵ ببێنێت، بەرژەوەندیی و دەستەکەوتی ئابووری هەبێت. لە چین بە هۆی کەمی هەقی دەستی کار و کڕێ گەلێک هۆی ئابووری دی، هەنووکە زۆربەی وڵاتان و سەرمایەدارانی دنیا هەوڵیانداوە کارگەکانی وەبەرههێنان بگوازنەوە چین، کە ئەمە کارێگەری هەبووە لەوەی چینیش لە جاران زیاتر پێویستی بە وزە هەبێت، بۆ ئەوەی بتوانێت پارێزگاری لە مانەوەی ئەو کارگانە و سەرمایەدارە بیانیانە بکات. لەبەرئەوەیە دەبینین کە چین یەکێکە لەو وڵاتانەی کە هەنووکە لە ئیران نزیکە. لەلایەکی دیکەش ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەتایبەتی کوردستان، باشترین بازارە بۆ ساغکردنەوەی کەلوپەل و کاڵای چینی پلە لە خواری ڕایج. لە ئەنجامدا چاوەڕوان دەکرێت لە ساڵی داهاتوودا کە چین بوونی خۆی لە ناوچەکەدا لە جاران زیاتر بکات، هەوڵبدات هاوپەیمانیەتی لەگەڵ زلهێزەکانی دنیا و ناوچەکە، حکومەت و هێزەکان بە پێی بەرژەوەندییە ئابوورییەکانی ببەستێت و گرێبەستە ئابوورییەکانی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا زیاتر بکات، بەبێ گوێدانە ئەوەی کە سروشتی دەسەڵاتدارانی وڵاتانی ناوچەکە و سیستەمی حوکمڕانی چۆنە، بەتایبەتی لە مامەڵەیان لەگەڵ میللەت و بەرژەوەندیی گشتی و سەرکوتکردنی دەنگی ناڕەزا. پێویستە ئاماژە بەوە بدرێت کە هەنووکە سروشتی دەسەڵاتی سیاسی چین هەمان سروشتی دەسەڵاتی وڵاتانی دیکتاتۆرە، لە بەرەنگاریبووەنەی لە دەنگی ناڕەزا، مامەڵەیان لەگەل سەرهەڵدانی پارت و نوخەبەی سیاسی کە جێگە بەو کەسانە لەق بکات کە حوکمڕانی وڵاتەکەیان دەکەن. ئەم خاڵە هاوبەشە لەنێوان سروستی دەسەڵاتدارانی ئیران و سعودیە و تورکیا و گەلێک لە وڵاتانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕست و دنیای ئیسلامی وعەرەبیدا بەدی دەکرێت. کە هەموویان هەمان ئامراز دەگرنە دەست بۆ سەرکوتکردنی دەنگی ناڕەزا، دەستکردن بە گڕێبەستی ئابووریی و هەوڵدان بۆ زیاتر ئامادەبوونیان لەو وڵاتانە و پاراستنی کورسی دەسەڵاتیان.
هێزە ئیسلامییە توندڕەوەکان، لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا کۆتایی نەهاتووە، لە ئایندەدا لە پاشماوەی ئەو هێزانە بەتایبەتی لە خۆڵەمێشی داعش، نەوەیەک پەروەردە بووە کە لە گروپ و ڕێکخراوی حزبی و ئاینی بەشێوەیەکی دی و لەژێر چەند ئاڵایەک و دروشمی بریقەداردا خۆیان ڕێکدەخەنەوە، بە هەمان شێوەی جاران بە ناوی جیاوازی لە مەزهەب و جۆری بیرکردنەوە، گرفتی قوڵ لە نێوانیاندا دەبێت. واتە ناتوانن وەک هێزێکی سەرتانسەری ئاینی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا لە یەک قەوارەی دیاریکراودا خۆیان کۆکەنەوە. ئەزموون سەلماندویەتی کە بوونی ئەو جۆرە هێزانە نواتی دروستبوونی شەڕی مەدەنییە، وەک ئەوەی لە سوریا و عیراق ڕوویاندا. ئەو هێزانە تەنیا نابنە هۆی ناسەقامگیری ئاشتی و ئاسایشی ناوچەکە ئەڵبەتە ئاسایشی نیونەتەوەیی و بەرژەوەندیی ئابووریی جیهانیش لە ناوچەکەدا دەخەنە ژێر مەترسی.
زلهێزە ناوچەیەکانی وەک سعودیە، تورکیا، ئیران ئێستا پێگەیان بەهێزە، جگە لە دروستکردنی هێزی چەکدار و میلیشیای سەربەخۆیان، بودجەیەکی زۆریان لە دەرامەتی وڵاتەکەیان بۆ بەهێزکردنی سوپاکەیان تەرخان کردوە. هەموویان لە هەوڵی پڕچەک کردنی سوپای فەرمیی وڵاتەکانیانن، زۆربەیان موشەکی ئێس ٣٠٠ و ئێس٤٠٠ی ڕوسیان کڕیوە. هەندێکی دی لە وڵاتانی دیکەی ناوچەکە لە ئایندەیەکی نزیکدا هەوڵی کڕینی ئەو جۆرە موشەکە دەدەن. ئیران، سعودیە و تورکیا تەقەلای ئەوەیانە کە بە چەکی ئەتۆمی و کۆمەڵکوژی و تەکنەلۆژیای پێشکەوتوو سوپاکانیان پتەوتر بکەن، کە ئەمە لە بەرژەوەندیی میللەتانی ژێردەستی ناوچەکە بەتایبەتی میللەتی کورد نییە.
زلهێزە ناوچەییەکان لەسەر بەرژەوەندییەکانیان گرفتی قوڵیان لە نێواندا دەبێت، ئەگەر نەگەنە ڕێککەوتن ئەوا لە ڕێگەی گروپ و هێزی میلیشیا و چەکداری سەربەخۆیان لەسەر خاکی وڵاتانی لاوازتر لە ناوچەکە شەڕی یەکتر درێژە پێدەدەن بەتایبەتی لە لبنان، سوریا، عیراق و یەمەن. ئەو دۆخەش بۆ ساڵی ٢٠٢٠ یش گۆڕانکاری بەسەردا نایەت و کە کاردانەوەی دەبێت لە سەقامگیری ئاشتی وئاسایشی ناوچەکە.
لە بەرامبەردا هێزە چەکدارە کوردییەکان پەرتەوازەن و پێشبینی دەکرێت لە ٢٠٢٠دا هەر وا بمێننەوە.
لە باشووردا: دوو هێزی پێشمەرگەی ینک و پدک هەیە، پێکهاتوون لە پێشمەرگەی خوارەوە و هەندێک لە کادیری سەربازیی ناوەند و سەڕۆکی هەر دوو هێز. لە ئاست خوارەوەی ئەو دوو هێزەدا، زۆربەی هەرە زۆری پێشمەرگەی سادە لە چین و توێژی هەژاری نێو کۆمەڵگەی کوردی باشوورن و لەبەر بژێوی ژیان خۆیان ناونوس کردوە. سەڕۆکی هەر دوو هێزی پێشمەرگەی ینک و پدک، کەسانێکن کە خەڵکی پرۆفیشناڵی سەربازی نین. ئەوانەی سەڕۆکایەتی ئەو دوو هێزە دەکەن، هیچ ڕوتبەیەکی سوپایان نەبووە، دەرچووی هیچ زانکۆیەکی سەربازیی نین، لە بەهرەی شەڕ و بەرەنگاری بەتایبەتی لە شەڕی بەرامبەری دوو سوپا شارەزانین، بیرۆکەیان دەربارەی تەکنەلۆژیای چەک و تەقەمەنی پێشکەوتوو نییە، بێ ئاگان لە ئاراستەی ڕووداوە هەنوکەیەکان و سیاسەتی جیهانی و ناوچەیەکان. لە ئەنجامدا ئەوانە ناتوانن لە هاڤڕکێ سەربازییەکاندا لەسەر ئاستی ناوچەکە و دنیادا سەرکەوتو بن، تەنیا ئەوەندە شارەزان کە سەڕۆکایەتی شەڕی براکوژی، سەرکوت کردنی دەنگی ناڕەزایی ناوەخۆی شەقامەکانی باشووری کوردستان بکەن. ئەم دیاردەیە ٢٩ ساڵە لە هەرێم تێبینی دەکرێت، پێشبینی ئەوە دەکرێت لە سایەی جۆری سیستەمی حوکمڕانی گۆڕانی بەسەردا نەیەت.
ڕۆژئاوای کوردستان: هێزی شەرەڤان، توانیان کەرامەتی نیشتمانی و نەتەوەیی بۆ کورد بگەڕێنەوە. ئەو هێزە لەسەر ئاستی دنیادا ناوبانگێکی پاک و تایبەتی بۆ خۆی بەرهەم هێناوە، وێرای ئەوەش زلهێزە ناوچەیەکان و دنیا لە هەوڵی ئەوەدان وەک میلیشیا بەکاریان بهێنن بەڵام تا ئێستا ئەوان توانیویانە سەربەخۆی خۆیان بپارێزن. لە ساڵی داهاتوودا بەشار ئەسەدی سەڕۆکی سوریا ئەگەر بتوانێت تورکیا بە شەڕ یان بە ڕێککەوتن لە سوریا دەربکات، دواتر چی بە زەبری چەک بێت، یان بە ڕێگەی وتووێژ بێت، هەوڵدەدا ئەو هێزە لەنێو سوپای سوریادا بتاوێنێتەوە.
باکووری کوردستان: هێزی چەکداری پەکەکە، ددانپێنراو نییە، بەڵام لە قۆناغی شۆڕشە و ئەرکی خەباتی چەکداری لە ئەستۆ گرتوە. دوژمنێکی زۆری لەسەر ئاستی زلهێزە ناوچەیەکانی وەک تورکیا چەند وڵاتێکی دی وەک سوریا و عیراق و هەرێم هەیە. ئەو هێزە لە ساڵی داهاتوودا تووشی سەختی زیاتر دەبێت. تورکیا لە هەوڵی ئەوەدایە کە دەسەڵاتدارانی هەرێم لە سلێمانی و هەولێر لە گەڵیدا هاوکار و هاوڕا بن، سیخوری بۆ بکەن بۆ تێڕۆڕ کردنی ئەندامانی پەکەکە، ڕێگر نەبن لە هاتنە ژوورەوەی سوپای تورکیا بە بیانوی لێدانی پەکەکە، کە پێشوەخت تورکیا لە باشووری کوردستان بە دەیان بنەکەی سەربازیی و دەزگەی هەواڵگری هەیە و چەند ئەندامێکی ئەو هێزەشی تیڕۆڕ کردوە. پێشبینی دەکرێت پەیوەندیی دەسەڵاتدارانی سلێمانی و هەولێر بۆ هاوکاری تورکیا لە لێدانی پەکەکە لە ساڵی داهاتوودا زیاتر بێت و میدیاکانیشیان بۆ بخەنە گڕ.
خۆهەڵواسینی دەسەڵاتداران و حکومتەکان لە سوریا و عیراق و هەرێم بە زلهێزە ناوچەیەکانی وەک تورکیا، ئیران و سعودیە و ئیسرائیل و زلهێزەکانی دنیای وەک ئەمریکا و ڕووسیا، کاردانەوەی هەبووە لەوەی کە کیانی سیاسی دەسەڵات و حوکمڕانی بێهێز و لەرزۆک لە ناوچەکەدا بەرهەم بێت. سەربەخۆی و مسداقیەتی نەبێت. توانای کۆنتڕۆڵکردنی سنووری جوگرافیای نەبێت. لە بڕیار و دارشتنی پلانی ستراتیژی سیاسی، سەربازی و ئابووریدا سەربەخۆ نەبێت. لە ئەنجامدا ئەو جۆرە پەیکەرە سیاسیە تەنیا توانیویەتی بەرژەوەندیی نوخبەیەکی سیاسی کە لە دەسڵاتن بپارێزێت و وڵاتەکەش کاوڵ بێت. میللەتیش سەرگەردان و ئەوانیش بۆ مانەوەی خۆیان لەشکرێک لە خەڵکی ئینتیهازی و بەرژەوەندییپەرستیان لە دەوروبەری خۆیان تێروپڕ کردوە، خۆشیان لەسەر کورسی دەسەڵاتدا دانیشتون وەک بەشار ئەسەد ئەگەر ڕوسیا نەبوایە دەبوایە بە پێخواسی سوریا بەجێبهێڵێت.
ئەو جۆرە پەیکەرە سیاسیانە لەسەر ئاستی ناوەخۆ و نێودەوڵەتی و ناوچەیدا نەیانتوانیوە پێگە و سەنگێک بۆ خۆیان دروست بکەن، سام و ڕێزیان هەبێت، ببن بە خاوەنی شۆکۆمەندی سیاسی و ئابووری و سەربازی، کە لە ئاکامدا بتوانن لە بەلادا خستنی گرفت و ڕووداوەکاندا گفت و مەرجیان هەبێت. لەبەرئەوە لە کاتی گۆڕینی هاوکێشە لە هاوپەیمانیەکاندا و پشتکردنی زلهێزێکی دنیا یان ناوچەی لێیان، بە تەواوەتی باریان لار دەبێت، مەترسی لەناوچوونیان دەبێت، ئەمە لە ساڵی ٢٠٢٠شدا گۆڕانکاری بەسەردا نایەت، ئەگەر سیستەمی دەسەڵاتی حوکمڕانیش ئاڵوگۆڕی تێیدا بکرێت، ئەوا ئەو وڵاتانە ناتوانن وا زوو پارێزگاری لەسەربەخۆی خۆیان بکەن و ئەو ئازادیەی کە لەدەستدراوە بە ئاسانی بیگەڕێنەوە.
لە عیراق و هەرێم کار نەکردن بە یاسا و دەستوری داڕێژراو، بوونی گەندەڵی ئابووری، دەوڵەمەند بوونی هەڵبژاردەیەکی کەمی نێو پارتە دەسەڵاتدارەکان، بەرزبوونەوەی ڕێژەی بێکاری، نەبوونی خزمەتگوزاریی، دابین نەکردنی ئاسایشی نیشتمانی و نەتەوەی، بە ڕۆژی ڕووناک و بە بەرچاوی میللەت دزینی دەرامەتی سامانە سروشتیەکان لەلایەن زلهێزە ناوچەییەکان، دنیا و حکومەتەکانەوە بونیاتنەنانی ئابووریی نەتەوەیی و نیشتمانی، کە لە سایەیدا خەڵک بتوانێت ژیانێکی خۆش دابین بکات و بحەسێتەوە. لەبەرئەوە میللەتەکانی ژێر دەسەڵاتی ئەو جۆرە حکومەتانە هیچ شتێک بە حکومەت و دەسەڵاتی سیاسی نایانبەستێتەوە، متمانەیان لە نێواندا نەماوەو میللەت بێزاربوون، لە ئەنجامدا بۆتە هۆی سەرهەڵدانێ دەنگی ناڕەزا کە تەنیا داوای دابینکردنی خزمەتگوزاریەکان ناکات، ئەڵبەتە داوای پاراستنی کەرامەت، سەربەخۆیی نیشتمانیی، نەتەوەیی و ڕێگەگرتن لە دزینی سامانە سروشتیەکانی وڵاتەکەی دەکات. ئەم دۆخە لە کتوپڕێکدا چارەسەر نابێت و بۆ ساڵی ٢٠٢٠یش بەردەوام دەبێت. 

لە لوبنان عیراق و سوریا و کوردستاندا بوونی میلیشیای سەر بە ئیران و تورکیا، ناسەقامگیری لەو وڵاتانەدا دروست کردوە. سوپا،هێزی ئەمن و پولیسی فەرمی دەرەقەتیان نایەن، ئەوان لەسەروی یاسا و دەستور و داددن. ئیران و تورکیا ئەو هێزانە وەک ئامرازێک بۆ سەرکوت کردنی میللەت بەکار دەهێنن، هەروها بۆ بەلادا خستنی گرفتە سیاسیەکان لە ڕێگەی چاوسوورکردنەوە، بەکارهێنانی چەک بۆ سەپاندنی مەرج لە وتووێژەکانی نێوان لایەنەکاندا. نەهێشتنی ئەو میلیشیانە کارێکی ئەستەم نییە، بەڵام دەسەڵاتدارانی ئیران و تورکیا تا بۆیان بلوێت ڕێگر دەبن لە هەرەس پێهێنانیان کە ئەم گرفتەش لە ساڵی داهاتوودا بەردەوام دەبێت.
لە داهاتوویەکی نزیکدا حکومەتەکان و دەسەڵاتدارانی هەرێم سەرکەوتو نابن لە دابین کردنی ژیانێکی ئارام و ئابوورییەکی سەقامگیر بۆ هاووڵاتیان، گەشەپێدانی کایە ئابووریی و سیاسیەکان بەو جۆرەی کە لە بەرژەوەندیی گشتی خەڵکدا بێت. لە دەرئەنجامدا پێشبینی سەرهەڵدانی خۆپیشاندانی زیاتر، دروست بوونی پارتی سیاسی دیکە، یان ژیانەوەی پارت و دەسەڵاتدارانی ڕابردوو بە بەکارهێنانی پێگەی جەماوەریان، پشتیوانی زلهێزەکانی دنیا و ناوچەییەکانی وەک ئیران و سعودیە، کە لە ڕێگەی شەڕی بە وەکالەت دژی یەکتر دەجنگن، زیان لە بەرژەوەندیی ئابووریی، سەربازیی و سیاسیی یەکتر دەدەن . هەردووکیان هەوڵدەدەن بۆ ناسەقامگیری باری سیاسی ناوەخۆی یەکتر و دەستێوردان لە هەڵگیرساندنی خۆپیشاندانان، زیندووکردنەوەی دەنگی موعارەزە دژ بە یەکتر لەنێو دەنگی ناڕەزای زۆرینەی سادە، خەڵکی نیشتمانی، نوخبەی ڕۆشەنبیر و میدیاکاران.
میللەتانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە چەند وڵاتێکی وەک عیراق، ئیران و لبنان کۆتایی ساڵی ٢٠١٩ بە خۆپیشاندان و بەرەنگاری دژ بە دەسەڵاتدارانی گەندەڵ و دیکتاتۆری ناوچەکە کۆتایی پێدەهێنن. خۆپیشاندان گەلێک لە وڵاتانی ناوچەکەی گرتۆتەوە بەتایبەتی لە عیراق و ئیران کە لەژێر حوکمڕانی تارانن، بۆیە ناڕەزایی هەر دوو وڵات یەخە و بەڕۆکی دەسەڵاتدارانی تاران دەگرێت. لەبەرئەوە ئیران لەژێر دروشمی ئەوەی کە خۆپیشاندان و ناڕەزاییەکان دەستی دەرەکیی دەیانبزوێنێت، هەوڵ دەدا حکومەتی عیراق و خۆشیان بەرامبەر بە خۆپیشاندەران توندوتیژتر بن، لە کاتێکدا ئیران و هەموو دنیا ئەو ڕاستییە دەزانن، کە دەسەڵاتدارانی هەنووکەی عیراق لە ڕێگەی هێزە دەرەکییەکانەوە بۆ پۆستە باڵاکانی عیراق دەستنیشانکراون، پەیکەری سیاسی و حوکمڕانی عیراق خشت بە خشتی دروستکراوی دەستی ئیرانە و چاوەڕوان ناکرێت لە ساڵی ٢٠٢٠دا دۆخەکە بەرەو باشتر بچێت.
عادل عەبدولمەهدی سەڕۆک وەزیرانی عیراق ئەگەر بزانێت زلهێزە ناوچەیەکان بەتایبەتی ئیران پشتیوانی لە مانەوەی خۆی و حکومەتەکەی ناکات، ئەوا بە هێمنی دەست لەکار دەکێشێتەوە، بەڵام ئەگەر دڵنیا بێت لەوەی کە زلهێزێکی دنیا و ناوچەکە پشتیوانی لێ دەکات، ئەوا ئەسەد ئاسا ئەگەر جۆگەڵەی خۆێن لە شارەکانی عیراقدا بڕوات، ئاو بێت و سەران ببات، ئەوا ئەو ئامادە نابێت دەست لەکار بکشێنێتەوە، بەردەوام دەبێت لە بەرێوەبردنی دەسەڵاتی گەندەڵ، دزی و پاراستنی بەرژەوەندیی کۆمەڵێک گەندەڵی سیاسی کە لەسەر دەرامەتی سیاسی دەلەوەڕێن.
ئەزموونی سەرکوتکردنی خۆپیشاندانەکانی هەنووکەی عیراق بە دەستی میلیشیا و چەکداری بەکرێگیراو کە شەڕی بەوەکالەتی زلهێزەکان دەکەن، سەلماندویەتی کە گەشەکردنی شەڕی بەوەکالەت کە لەژێر هیچ عورف و سوپایەکی سیاسی پەروەردە نەبوون، ئامرازی کارێگەری دەستی دەسەڵاتداران و ئەوانەی حوکمڕانی ئەو وڵاتە دەکەن، بەکاریان دەهێنن بۆ هەڵکوتانە سەر میللەتانی بێهێزی بێ سوپای فەرمی بەهێز بۆ سەپاندنی هەژموونی خۆیان و سەرکوتکردنی خۆپیشاندان و دەنگە ناڕەزاکانی ناوەخۆ. لەبەر بوونی گەندەڵی لە سیستەمی خوێندن و بەڕێوەبردن، گەشەکردنی پارت و گروپی میلیشیاسی توندڕەو، کە ڕۆڵی سەرەکیی دەبینین لە پەروەردەکردن و هاندانی خەڵک، کە ئەزموون سەلماندویەتی پەرەوەردەی ئەو جۆرە پارت و لایەنە توندڕەوانە بریتیە لە سەربڕین، دەستدرێژی سێکسی، کاولکردن، فەرهودکردن و مامەڵەکردن بە مڕۆڤ بۆ دەستکەوتی مادی، لەگەڵ کاتدا ئەو جۆرە پەروەردەیە کاردانەوەی لەسەر کۆمەڵگە دەبێت، تێڕوانینی تاکەکان بۆ یەکتری، ڕێز نەگرتن لە بیروبۆچوونی جیاواز، پێشیلکردنی مافی یەکتری لە کاتی جەنگ و ڕووبەڕووبوونەوەدا بۆ سەپاندنی بیروباوەڕێکی تایبەتی بەسەر زۆرینەی خەڵکدا. خەڵک لەبەر هەژاری و نەداری دەبن بە چەکداری ئەو جۆرە هێزانە، کە لە ئاکامدا کۆمەڵگەیەک دیتە بەرهەم کەناتوانێت لە هیچ بوارێکدا لەسەر ئاستی ناوچەی و جیهاندا بچێتە هافرکێوە، توانای هەڵگرتنی لێپرسراوەتی پرسی مڕۆڤایەتی، نیشتمانی، نەتەوەیی و چینایەتی نابێت. ئەم دیاردەیەش لە ناوچەکەدا تەمەنێکی ساوای نییە و لە ساڵی داهاتوودا لە هەڵکشانی زیاتر دەبێت.
ئێستا کە لەسەروبەندی نزیکبوونەوە لە ماڵئاوایکردن لەم ساڵ و پێنانە ساڵی تازەی٢٠٢٠ین، ڕووداوەکان پێمان دەڵێن، کە چاوەڕوان ناکریت لە ئایندەیەکی نزیکدا ئاشتی و ئاسایش لە ناوچەکەدا بەرقەرار بێت. گەلێک ڕووداوی کتوپڕی دیی لە ناوچەکە بەتایبەتی لە عیراق و کوردستان ڕوودەدەن، کە پێشبینی نەکراون، لەسەر بیناغەی گۆڕینی تاکتیکی سیاسی زلهێزەکانی ناوچەکە و دنیا، گۆڕینی هاوکێشە و سەنگی هێز و هاوپەیمانەتیەکان، بۆ پێکانی بەرژەوەندییە سیاسیی و ئابووریی و سەربازییەکانیان دێنە ئاراوە، کە کیانی سیاسیی کوردی بەتایبەتی هەرێم ئەو دەسەڵات و سەنگەی نابێت بڕیار بەدەست بێت، لە توانایدا هەبێت ئاراستەی ڕووداوەکان بگۆڕێت کە لە ئەنجامدا هەموو لایەک تەسلیم بە ئەمری واقیع دەبن!

نووسەرەکان خۆیان بەرپرسیارێتی وتارەکانی خۆیان هەڵدەگرن، نەک کوردستانپۆست






کۆمێنت بنووسە