یەپەگە و پەکەکە و ڕێککەوتنی ئیمارات و ئیسرائیل

Friday, 11/09/2020, 22:39

5906 بینراوە

کیانی ئیسرائیلی هەمیشە بە ڕووکەش لەلایەن سەڕۆک و حکومەتەکانی دنیای عەرەبی و ئیسلامی دژایەتی کراوە، بەڵام لەژێرەوە زۆربەیان پەیوەندیی و گفتوگۆی نهێنیان لەگەڵ ئیسرائیل هەبووە. جاڕدانی ڕێککەوتنی نێوان ئیمارات و ئیسرائیل لە مانگی ئابی ڕابردوودا لە میدیا جیهانییەکان و ناوچەییەکاندا دەنگیدایەوە، لە کاتێکدا ژێربەژێر ئەو پەیوەندییە دەمێکە لەنێوان ئیسرائیل و ئیماراتدا هەبوو، ئەوەی ئەمڕۆ هەردوو وڵات کردیان تەنیا ئەوەبوو کە بەفەرمیی ئەو پەیوەندییە و ڕێککەوتنەیان لە میدیاکاندا ڕاگەیاند. بێگومان ئەو هەنگاوەش ڕازی بوونی هەردوو لایان بەتایبەتی ئیمارات لەوەی بە ئاشکرا ددان بە بوونی ئەو پەیوندییەدا بنێت، دەگەڕێتەوە بۆ هەوڵەکانی ئەمریکا لەو چەند ساڵەی ڕابردوودا، کە ئەمەش لە کاتێکدایە کە ئەمریکا لەسەروبەندی خۆ ئامادەکردنە بۆ هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی وڵاتەکەی کە بڕیارە لە مانگی یازدەی داهاتوودا ئەنجام بدرێت، کە بە دڵنیاییەوە بۆ ترامپ دەبێت بە بابەتێکی گرنگی بانگەشەی هەڵبژاردن.

ئیمارات، وەک دەوڵەتێکی عەرەبی و ئیسلامی بەو هەڵوێستەی توشی توانچ دەبێت لە کاتێکدا کە فەلەستینیەکان لەگەڵ ئیسرائیل هێشتا گرفتی نێوانیان چارە نەکردوە، بەڵام ئەوەی پێویستە بوترێت ئەوەیە کە، دابەش بوونی دنیای عەرەبی و ئیسلامی بەسەر چەند وڵاتێک و بوونی ناکۆکیی و ناتەبایی نێوان مەزهەبە جیاوازەکانی نێو موسڵمانان و بوونی پارتی عیلمانیی و جیاوازی لەبیروبۆچوون، بوونی بەرژەوەندیی سیاسی ئابووریی حکومەتەکان و سەڕۆکەکانی ئەو ناوچەیە، زەمینەیەکی لەباری دروستکردوە کە وڵاتەکان و حکومەتەکان لەسەر بیناغەی بوونی بەرژەوەندیی نیشتمانیی و نەتەوەیی خۆیان بڕیار لە مەسەلەکان بدەن نەک لەسەر بیناغەی مانەوەی پرسی فەلەستین بەبێ چارەسەر و دوژمنایەتی کردنی بەهێزترین وڵات لە ناوچەکەدا کە ئیسرائیلە و کە لە ئاکامدا ئەوەی هەشیانە لە دەستیان بچێت.

ئیمارات ئەمڕۆ لەژێر فشاری سیاسی و ئابووریی وسەربازیدا مەترسی ئەوەی هەیە کە دوو زلهێزی ناوچەیی کە تورکیا و ئێرانن هەژموون و شکۆی خۆیان، لەسەر ئیماراتێکی بچووکدا بسەپێنن، لە ئاکامدا ئیمارات سەربەخۆی لەدەستبدات ئەوەی لە سوریا، لبنان و عیراق ڕوویدا، کە تورکیا و ئێران شکۆ و هەژموونی سەربازیی و سیاسی خۆیانیان لە هەر دوو وڵاتدا سەپاند، کردیان بە گۆڕەپانی ساغکردنەوەی ململانێکانیان، داگیرکردنی بەشێکی زۆر لە خاکی هەردوو وڵات، چی لەلایەن میلیشیاکانی سەربەخۆیانەوە، چی لەلایەن سوپاکانیانەوە، کە ئەمڕۆ بە ئاشکرا سوپای تورکیی لە سوریا و عیراق هەن، بە ئارەزووی خۆیان تۆپباران و بوردومانی فڕۆکە ئەنجام دەدەن، جگە لە کاری تیرۆریش لە شارەکانی کە دوورن لە سنوورەکان و لەژێر کۆنتڕۆڵی تەواوی هەردوو وڵات نین ئەنجام دەدەن.

ئیمرات گرفتی لەگەڵ بوونی حوسیەکان لە وڵاتەکەیدا هەیە و لەلایەن ئیرانەوە پشتیوانی دەکرێن، کە ئیران هەمان ستراتیژەیت بەکاردەهێنێت لە لوبنان و پشتیوانی حزبوڵا دەکات، هەروها دەیان گروپ و میلیشیای چەکداری دی لە عیراق کە ڕۆڵی سەرەکیی دەبینن لە نائارامی شەقام و بوونی دەسەڵاتی حوکمڕانی گەندەل لەو وڵاتەدا کە ئەمە بەهەمان شێوە لە سوریا و لبنان ڕوودەدات. ئیمرات بۆ ئەوەی سەنگەری خۆی بەهێز بکات و وڵاتەکەی نەبێت بە سوریا و لبنان و عیراقێکی دی بۆ ڕوونەدانی ئەو ئەگەرانە پێویسیتی بەوە هەبوو کە ستراتیژیەتی پەیوەندییە دەرەکییەکانی بەتایبەتی لەگەڵ ئەمریکا و ئیسرائیل بگۆڕێت، بە ئاشکرا و بەبێ سڵمێنەوە لە دنیای عەرەبی و ئیسلامی بڕیار بدات، بە ئاشکرا بچێتە سەنگەرێکەوە کە بتوانێت بەرەنگاری پلان و ئەجێندای ئیران و تورکیا بێت و باجەکەشی ئەوە بێت کە بە ئاشکرا ددان بە بوونی کیانی جو بنێت.

ئیمارات لەو پەیوەندیەی لەگەڵ ئیسرائیل چاوەڕێی یارمەتی ماڵی و سەربازییە، بۆ ئەوەش ئیسرائیل بەخۆڕایی ئەوە بۆ ئیمارات ناکات، دەبێت لە ئایندەدا ڕێگەی پێ بدرێت جێگە پێگەی خۆی لەو وڵاتەش بکاتەوە بە ناردنی هێز و سوپا و پسپۆری سەربازیی و هەواڵگری بۆ ئیمارات.

ئاماژەکان پێمان دەڵێن کە ئەمریکا ستراتیژیەتی لە ناوچەکەدا گۆڕیوە، کە بێگومان بۆ ئەوەش تاکتیک و ئامرازی جیاواز بەکاردەهێنێت، بۆیە هەوڵیدا ئوردن و میسر و حکومەتی کازمی لە عیراق، لەیەکتر نزیک بکات و تیشکی میدیای دنیاشیان بخاتە سەر. لەبەرئەوە چاوەڕوان و پێشبینی ئەوە دەکرێت کە لە ئایندەیەکی نزیکدا، بە نهێنی بێت یان بە ئاشکرا، ئەو سێ وڵاتەش بچنە هەمان بەرەی ئیمارات و ئیسرائیل.

تورکیا و ئێران لە گەلێک وڵاتانی ناوچەکە گرفتیان هەیە وەک، تورکیا لە لیبیا پشتیوانی لە حکومەتی سەراج کرد دژ بە حەفتەر جگە لەوەش لە گەلێک وڵاتانی دی ئەفریقا تورکیا کلک دەگێرێت، بۆیە ئەمریکا هەوڵدەدا لە لیبیا و سودان و چەند وڵاتێکی دی پێگەی تورکیا لاواز بکات و ئەوانیش لەهەمان بەرە نزیک بکاتەوە.

لەدەرئەنجامدا دەردەکەوێت، کە ئەمریکا لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، خەریکە هاوپەیمانەکانی لە هێز و پارت و حکومەتەکانی ناوچکە لە یەک بەرەدا کۆ دەکاتەوە و هەوڵدەدا بەرەیەکی بەهێزیان لێ پێکبهێنێت بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی پلان و ستراتیژیەتی ژیانەوەی ئیمپراتۆریەتی فارس و تورک لە ناوچەکەدا کە لەلایەن تاران و ئەنقەرەوە هەوڵی بێوچانی بۆ دەدرێت. بە دڵنیاییەوە ئەو هەڵوێستەی ئەمریکا لە بەرژەوەندیی ئابووریی و سەربازیی خۆیەتی، کە هەرگیز نایەوێت لە ناوچەکەدا دوو زلهێزی ناوچەیی ئەوەندە بەهێزبن، کە ئەو لە ئایندەدا دەرەقەتیان نەێت و بەرژەوەندیی ئابووریی و سەربازیی و هەژموون و شکۆی ئەمریکا لە ناوچەکە بخەنە مەترسیوە، بەڵام لەم کەینوبەینەدا ڕووداوەکان وای دەردەخەن کە ئەمریکا پشتیوانی لە کازمی بکات لە عیراق بۆ پاراستنی یەکپارچەیی عیراق کە ئەمە لە تێڕوانینی کازمی و ئەوانەی پشتیوانی دەکەن نزیکە و بوونی هەرێم دەخاتە مەترسیوە. لە سوریا ئەمریکا دژ بە ڕوسیا و ئەسەد پشتیوانی لە یەپەگە و ئەو هێزانە بکات کە لە لێیەوە نزیکن. دوورنییە و ئەگەرێکی بەهێزە کە بگاتە ئاستێک دژ بە تورکیا لە ئایندەیەکی نزیکدا ئەمریکا خۆی لە پەکەکەش نزیک بکاتەوە، ئینجا ئەگەر ئەو پشتیوانییە ستراتیژیەتێکی کاتیش بێت ئەوا لە ئاکامدا زەمینەیەکی لەبار دروست دەکات کە کورد بەتایبەتی یەپەگە و پەکەکە لە تورکیا و سوریادا هەوڵبدەن لەو دەرفەتە مێژووییە سوودمەند ببن.