(تقدیم به‌تمامی کردهای ساده‌لوحی که رفراندوم کردستان عراق را یک پروژه کوردی می‌دانستند)
یکی از مهم‌ترین اصول کارآگاهی برای شناسایی عامل و یا عوامل یک جرم این است که معلوم کنیم چه کسانی سودمند این جرم بوده‌اند.
دوره زمانی پس از رفراندوم برندگان و بازندگان آن را به ترتیب ذیل آشکار کرد.
برندگان:
1- دولت مرکزی عراق
این دولت نیمی از کردستان جنوبی را با کمترین هزینه اشغال کرد. بیشتر چاه‌های نفت، گمرکات و منابع اقتصادی را به تصرف خود درآورد. کردها را به مرزهای 1991 بازگرداند. می‌بینیم که به این دستاوردها هم بسنده نکرده و در حال فتح سنگرهای بیشتری است.
2- دولت ترکیه
این کشور نزدیک به صدسال است به چاه‌های نفت و گاز ولایت موصل آن زمان و شمال عراق کنونی چشم دوخته است. از سه سال پیش چپاول منابع ملی کردستان عراق با همکاری بارزانی را به بالاترین میزان خود رسانده بود. دولتمردان ترک با آگاهی بر تغییرات در بالانس قدرت، زوال داعش و قوی شدن دولت مرکزی عراق مسعود بارزانی را وارد بازی خطرناکی کردند. در خفا او را به برگزاری رفراندوم و استقلال تشویق می‌کردند و در ظاهر آن را محکوم می‌کردند.
هنوز معلوم نیست ترکیه در مذاکرات خود با دولت مرکزی عراق چه امتیازاتی از آن کشور کسب کرده است. قدر مسلم آن است این منافع بیش از آن است که در سه‌ساله اخیر از کردستان جنوبی اخاذی کرده است. قراردادهای نفتی پرسود با دولت عراق، مقابله مشترک با پ.ک.ک و نیز کردهای سوریه، به انزوا کشاندن جنبش کردها در تمامی منطقه بخشی از نتایج رفراندوم کردستان جنوبی برای ترک‌هاست که ابعاد آن‌ها در آینده بهتر آشکار خواهند شد.
3- دولت ایران
برای ایران گسترش قلمرو دولت عراق و تسلط آن بر چاه‌های نفت و منابع اقتصادی و عینیت یافتن هلال شیعی از مسیر ایران، عراق، سوریه و لبنان از اهداف استراتژیک است. تاکنون نتایج رفراندوم در این مسیر بوده است.
4- دولت سوریه
دولت سوریه به‌تدریج دارد از هیولای جهادگران سنی و حامیانشان جان به‌سلامت می‌برد. بعدازآن نوبت تسویه‌حساب با کردهاست قدرتی بالنده که وجه بین‌المللی نیز کسب کرده‌اند. با تقویت عراق و تسلط بر مرزهایش در غرب رابطه بین کردهای سوریه با عراق بسته خواهد شد و نیز در آینده می‌تواند در جنگ با کردها از همکاری ترکیه و عراق سود جوید.
بازندگان
کردها به درجات مختلفی به ترتیب ذیل بازنده هستند:
1- کردهای کرکوک و مناطق مورد اختلاف
2- سایر کردهای عراق
3- کردهای واقع در سه بخش دیگر کردستان
4- زمامداران اقلیم کردستان عراق. در میان این‌ها خاندان بارزانی همچنان که درگذشته نشان داده‌اند می‌توانند بعد از هر شکستی با تکیه‌بر یک و یا دو کشور منطقه و تأمین منافع آن‌ها از افتادن خود به زباله‌دان تاریخ پیشگیری کنند. ازجمله بعد از قربانی شدن توسط شاه در قرارداد 1975 الجزایر توانستند با شرکت در سرکوب کردهای ایران و نیز تأمین منافع ترکیه در جنگ با پ.ک.ک و نیز همکاری با صدام در جنگ با اتحادیه میهنی مجدداً تبدیل به بازیگر اول کردستان جنوبی شده و 80% قدرت و ثروت آن دیار را به انحصار خود درآورند.
