شکەستی ئەمریکا لە کوردستان و عیراق!

٣٠ ساڵە ئەمریکا لە عیراق و کوردستان لەنێو گەمەیەکدا یاری دەکات، بەڵام ئاماژەکان دەریدەخەن کە سیاسەتەکانی ئەو لە هەردوو وڵاتەدا بە تایبەتی لە ١٧ساڵی دوای ڕوخاندنی سەدام شکەستی خواردوە، تا ئێسستا ڕوون نییە، کە ئەو دەیەوێت چارەنووسی ئەو دوو وڵاتە بەرەو کێ ببات، ئایا مانەوەی لە عیراق و کوردستان بەردەوام دەبێت، یان ڕۆژێک لە کتوپڕێکدا بە ڕێککەوتنێکی ژێربەژێری باروبارخانەی تێکدەنێت، عیراقێکی کاول بوو بۆ چەند کۆمپانیایەکی نەوت بەجێدەهێڵێت، چارەنووسی میللەتەکەش ڕادەستی ڕۆحانی و ئەردوغان دەکات!؟

ئەمریکا لە کۆتایی نەوەتەکانی سەدەی ڕابردوو و سەرەتای ئەو سەدەیە، لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا بە تایبەتی لە عیراق و سوریا و کوردستان، لەسەر چەند چەمکێک لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی و ناوچەیی کار دەکات، بەڵام ئەزموون پێمان دەڵیت و دەریدەخات کە یان ئەو نەیویستوە یان سەرکەوتوو نەبووە لە پێکانی ئامانجی ئەو چەمکانە:

یەکەم : هەوڵدان بۆ کەمکردنەوەی هەژموونی ڕوسیا لە ناوچەکە، دروستکردنی بەربەست لەبەردەم چین بۆ ئەوەی بە خشکەی و لە ڕێگەی گرێبەستە ئابوورییەکان لە بازاری وڵاتانی ناوچەکەدا پێگەی خۆی بەهێز نەکات. بەڵام هەنووکە خوێندنەوەی ڕووداوەکان پێمان دەڵێت، کە لەو خاڵەیاندا ئەمریکا نەیتوانیوە سەرکەوتوو بێت، هەنووکە بوونی ڕووسیا و چین لە ناوچەکەدا دەبەرابەر لە جاران زێتر بووە.

دووەم: هەوڵدان بۆ سنووردارکردنی زلهێزە ناوچەییەکانی وەک ئیران و تورکیا و کەم کردنەوەی هەژموونیان لەسەر میللەتانی ناوچەکە بەڵام بە پێچەوانە، بوونی ئەمریکا لە عیراق و سوریا و کوردستان، زێتر دەرفەتی بۆ ئیران و تورکیا هەڵخست، کە کار لەسەر ئەجێنداکانیان بکەن، زۆربەی ئەو ناوچەیە لەنێوان خۆیاندا دابەش بکەن. عەفرین لەلایەن تورکیا داگیرکرا و پاکاتاوی نەژادی ئەنجام دا و بەشێکی زۆری خاکی کوردستان لە ڕۆژئاوای وڵات کەوتە ژێر چەپۆکی ئەردوغان. سوپای تورکیا زۆربەی ناوچەکانی باشووری کوردستانی داگیرکرد و هەرێم بوو بە دووبەش زۆنی سەوز سەر بە ئیران و زۆنی زەردیش سەر بە تورکیا، کە لە ساڵی ١٩٩١وە ئەمریکا ڕۆڵی سەرەکیی هەبوو لە بەهێزکردنی هەردووکیان. کەواتە ئەمڕۆ بۆ ئەمریکاش کوردستانی ساڵانی نەوەتەکان و سەرەتای دوو هەزارەکان نەماوە، بە پراکتیک لەنێوان تورکیا و ئیراندا دابەش کراوە، ئیتر ڕوونییە ئەمریکا دەیەوێت ئەو دۆخە بەمجۆرە بەردەوام بێت، یان دەرەقەت ئیران و تورکیا دێت، بۆ ئەوەی نەهێڵێت دیموگرافیا و جیوگرافیای سیاسی ئەو وڵاتە بە ئارەزووی خۆیان دەستکاری بکەن!؟

سێیەم: هەوڵدان بۆ لەناوبردنی میلیشیا و هێزە تیرۆریستە ئیسلامییە توندڕەوەکان، نەهێشتنی کاری تیرۆریستی لە ناوچەکەدا. دەبێت ئەو ڕاستییە بگوتریت کە بە نەمانی بنکە و بارەگەکانی هێزەکانی داعش لە سوریا، عیراق، کوردستان و کوشتنی ئەبوبەکر بەغدادی، ئەو هێزە بنبڕ نەکراوە و لە ناوچەکەدا بە شێوەیەکی جیاوازتر لە جاران بوونی خۆی سەلماندوە هەروها دەبێت ددان بەوەشدا بهێنرێت کە سەرەڕای ئەوەی کە زلهێزەکانی دنیا و ناوچەییەکان هاندەری سەرەکیی ئەو دیاردەیەن بەڵام کاری تیرۆریستی لەو ناوچەیەدا بەشێکە لە سروشتی جۆری کاردانەوەی ڕێکخراوە سیاسییەکانی ئەو ناوچەیە کە ناکۆکن و دژ بە بە یەکدی و چی دژ بە حکومەتە دیکتاتۆریەکانی ئەو ناوچەیە کاری توندوتیژی ئەنجام دەدەن، هەتا ئەو گرفتانە چارەسەری بنەڕەتیان بۆ نەدۆزرێتەوە، پەیڕەوکردنی توند و تیژی و کاری تیرۆریستی لەژێر هەر دروشمێکدا بێت، بنبڕ ناکرێت و بەردەوام دەبێت، بە دڵنیاییەوە ئەو میللەتانەی کە ژێردەستن واز لە شۆڕش و خەباتی چەکداری ناهێنن تا بە مافی ڕەوای خۆیان نەگەن، کە ئەمریکا و تورکیا ئەوانیشیان بە تیرۆریست لە قەڵەم داوە.

چوارەم: سوودوەرگرتن لە سامانە سروشتییەکانی ئەو ناوچەیە بە تایبەتی نەوت و گاز. لەوەتەی سەدام نەماوە پشکی شێری نەوتی عیراق و هەرێم لەژێر سایەی حکومەتی ناوەند و ینک و پدک بە پارێزگاریکردنیان لەلایەن ئەمریکاوە بۆ ئیران و تورکیایە. بە واتەیەکی دی، ئەمریکا نەیتوانیوە ئامانجەکانی بپێکێت، ئیتر ئەوەش ڕوونییە کە لە ئەمڕۆ بەدواوە لەژێر دەسەڵاتی بایدندا ئەمریکا دەتوانێت دۆخەکە کۆنتڕۆڵ بکات، یان دواجار بەناچاری بۆ ئیران و تورکیای بەجێدەهێڵێت.

پێنجەم: پاراستن و بەهێزکردنی ئیسرائیل وەک داشێکی متمانە پێکراوی خۆی. ئەمریکا ئەو ئامانجەی پێکاوە و تێیدا زێتر لە پێویست سەرکەوتوو بووە.

شەشەم: هەوڵدان بۆ ئەوەی چەکی کۆمەڵکوژی نەکەوێتە ژێر کۆنتڕۆڵی زلهێزە ناوچەییەکان و گروپ و میلیشیاکان. تورکیا و ئیران دوو وڵاتی سەرەکیین لە ناوچەکەدا کە خاوەن سوپا و میلیشیای بەهێزن و بە دڵنییایەوە خاوەن چەکی بەکۆمەلکوژیشن.

لە دەرئەنجامدا دەردەکەوێت کە عیراق و سوریا و ئیران و تورکیا و کوردستان، هەمان وڵاتانی ٣٠ ساڵ و هەڤدە ساڵی دوای ڕوخانی سەدام نین، بە تایبەتی لە دوای جەنگی داعش گۆڕانکاری بنەڕەتی لە عیراق و کوردستاندا ڕوویداوە لە ئاکامی جۆری کارکردنی ئەمریکا لەو ناوچەیەدا، سروشتی جیوگرافیای سیاسی و دیموگرافیای ئەو وڵاتانە و هاوکێشەی هێز گۆڕانی بەسەردا هاتووە، کە بێگومان پێویستی بەوەیە کە ئەمریکا جۆری ستراتیژ و سیاسەتەکانی و مامەڵەکردنی لەگەڵ دۆخەکە لەچاو جاران جیاوازتر بێت، ئەگەر نا دیارە ئەمریکا دەیەوێت هەمووی پشتگوێ بخات و لە ئەنجامدا گۆڕەپانەکە بۆ نەیارەکانی جێبهێلێت!؟