بەرەو هەڵوەشاندنەوەی سستەمی پێنج ساڵەی كۆلیجەكانی یاسا

 بەپێی بریاری وەزارەتی خوێندنی باڵای هەرێم ژمارە(23458/9) لە 5/11/2015، ماوەی خوێندن لەكۆلیجی یاساكانی هەرێم بەحكومی وئەهلیەوە لە چوار ساڵەوە كرا بە پێنج ساڵ، هەروەها رێژەی دەرچونیش تیایدا لە رێژەی (50%) بەرزكرایەوە بۆ رێژەی (60%). ئەوەی جێگای سەرنجە بریارەكەش زۆر بەپەلە بۆ سالێ‌ خوێندنی 2015- 2016 جێبەجێ‌ كرا، لەكاتێكدا دوو مانگ دوای دەستپێكردنی ئەو ساڵی خوێندنە دەركراوە، وەك ئاشكرایە ساڵی خوێندن لە مانگی 9 دەست پێدەكا.

    ئەو بریارە بە پێی مەزاجی شەخسی چەند كەسێك وفشاری سەندیكای پارێزەران ولەبەرژەوەندی كۆلیجە ئەهلیەكان بەسەر كۆلیجەكانی یاسا سەپێنرا، دوور لەهەمو دیراسەكردن و بنەمایەكی زانستی، وە تا ئێستاش كاری پێدەكرێ‌، لەكاتێكدا زۆربەی ئەوانەی بە ئەلف وبێی یاسا ئاشنان بەدەر لەوانەی شارەزاییان هەیە لە بواری خوێندنی باڵای كۆلیجەكانی یاسا، دەزانن كە ئەو بریارە دوورە لەهەمو بنەماو پێوەرێكی زانستیەوە.

    كاتی خۆی وتارێكم لەسەر ئەوبابەتە نوسی بەناونیشانی ( كۆلیجی یاسا لەچوارساڵەوە بۆ پێنج ساڵ لەسەر كام بنەمای زانستی ؟!!!) رۆژی  27/1/2017 لە هەردوو سایتی شارپرێس و nrt  بلاوكرایەوە، دوو رۆژ دواتریش واتە لە كاتژمێر 10ی بەیانی  29/1/2017  رادیۆی  رووداو لەبەر رۆشناییی ئەو  وتارە بەرنامەیەكی لەسەر ئەوبریارە ئەنجامدا، بەمیوانداری  بەندە وەك دژو نارازی بەو بریارە، لەگەڵ بەرێز(د.كاوان) ی راگری كۆلیجی یاسای هەولێر  وەك داكۆكیارێكی سەرسەختی ئەو بریارە. نامەوێ‌ بچمەوە سەر ئەو باس وخواسانەی لەو وتارو بەرنامەیە خراونەتە روو، بەڵكو دەمەوێ‌ دوای ئەو ماوەیە لەجێبەجێكردنی ئەو بریارە بەسەر كۆلیجەكانی یاسادا بە زیادكردنی ساڵێكی خوێندن ، ئایا بەپێی ئەو بریارە چەند بابەت و مەنهەجی تر لە كۆلیجەكانی هەرێم داهێنراون بۆخوێندن، بەو پێیەش دەبێ‌ لێرە مەنهەجی بریارلێدراو بابەتی زۆر زیاتر و كاریگەرتر لەخۆبگرن لەچاو مەنهەجی بریاردراوی كۆلیجەكانی سەر بەعێراق.

ئەگەر لە مەنهەجی كۆلیجەكانی یاسای هەرێم ومەنهەجی كۆلیجەكانی یاسای عێراق وردبینەوە، بۆمان دەردەكەوێ‌ كە ئەو بابەتانەی لەكۆلیجەكانی یاسا لەعێراق دەخوێندرێ‌ بە ماوەی چوار ساڵ زیاترن لەو بابەتانەی كە لەكۆلیجەكانی یاسای هەرێم بە پێنج ساڵ دەخوێندرێ‌ ؟! ئەو بۆچونەش بەپێی ئەو خاڵانەی خوارەوە باشتر روون دەبێتەوە: 

1- دوای جێبەجێكردنی ئەو بریارە، چەند بابەتێك لە مەنهەجی خوێندنی كۆلیجی یاسا لادراون لە قۆناغە جیاوازەكانی خوێندندا. لەقۆناغی یەكەم (3) سێ‌ بابەت لادراون، ئەوانیش بابەتی(1- كۆمپیوتەر،، 2- ئابووری، 3- دەروازەیەك بۆ خوێندنی شەریعەتی ئیسلام).لە قۆناغی دووەم بابەتی (سیستەمە سیاسەكان) لادراوە. لەقۆناغی سێیەم بابەتی( یاسای نێودەوڵەتی گشتی بەزمانی ئینگلیزی) لادراوە. لەقۆناغی چوارەم بابەتی( یاسای بازرگانی بەزمانی ئینگلیزی) لادراوە. لەبەرانبەردا بابەتی (فێربونی زمانی ئینگلیزی) تا قۆناغی چوارەم زیادكراوە . 

2- بابەتەكانی(1- یاسای دەستوری- قۆناغی یەكەم، 2- یاسای كارگێری- قۆناغی دووەم ، 3- یاسای شارستانی- قۆناغی دووەم) پێش جێبەجێكردنی بریارەكە لە كۆلیجەكانی یاسای هەریم بەیەك ساڵی خۆێندن دەخوێندران ، بەڵام دوای جێبەجێكردنی بریارەكە هەر بابەتێك لەوانە بۆ دوو بەش دابەشكرا و هەر بەشێكی یەك ساڵی خوێندنی بۆ تەرخان كرا، واتە هەر بابەتێك لەو بابەتانە ئێستا  بە دوو ساڵ دەخوێندرێ‌، لەكاتێكدا ئێستاش لەزانكۆكانی عێراق هەر یەك لەو سێ‌ بابەتە بە یەك ساڵ دەخوێندرێن. ئەوەش  نادروستی ئەو بریارەمان بۆ دەسەلمێنی چونكە تەرخانكردنی دوو ساڵ بۆ هەر یەك لەو بابەتانە بەهیچ جۆرێ‌ پێویست نیە وبنەمای زانستی نیە.

3- ئەوانەی لەپشت دەركردنی ئەو بریارە بون، هەر لەسەرەتاوە خوێندنەوەی زانستیان بۆ ئەو بریارە نەبوە، جگە لەوەش بەرنامەیەكی گەڵاڵە كراویان نەبو بۆ جێبەجێكردنی، بەوەی كەتۆ بێیت ساڵێكی خوێندن زیاد بكەیت، پێویستە لەبەرانبەردا  هەر لەسەرەتاوە ئەو بابەتانەشت دیاریكردبێ‌ كەبۆ مەنهەج زیاد بكرێن ، بەڵام تا كۆتایی ساڵی چوارەمیش هیچ شتێكی لەو جۆرە نەبو، بۆیەش لەوێدا بەناچاری وبەپەلەپروزێ‌ ، هاتن لەگەڵ چەند بابەتێكی تری قۆناغەكانی سێیەم وچوارەم كە بۆ قۆناغی پێنجەم نێردرابون، دوو بابەتی تازەیان داهێنا بۆ قۆناغی پێنجەم، یەكێكیان یاسا تەواوكەرەكان لەبواری یاسای تایبەت(القوانین المكملە- القسم الخاص)، ئەوی تریش یاسا تەواوكەرەكان لەبواری یاسای گشتی(القوانین المكملە- القسم العام)، وە هەر بابەتێكیش  لەو دوو بابەتە شەش بابەتی جیاواز لەبواری چەند یاسایەك لەخۆ دەگرێ‌(وەك یاسای وەبەرهێنان،یاسای هاتوچۆ،یاسای پارێزەرایەتی...هتد)، مامۆستای ئەو دوو بابەتەش بەئارەزووی خۆی لەناو ئەو شەش بابەتە چوار بابەت هەڵدەبژێرێ‌ وەك  مەنهەج. ئەمەش لەرووی زانستیەوە گونجاو نیە، بابەتێكی زانستی چوار بابەتی جیاواز لەخۆ بگرێ‌، لەكوێی دونیا شتی وا هەیە !!، بۆیە نادروستی ئەو بریارە لێرەدا خۆی دەسەپێنی، كە دوای حەوت ساڵ نەتوانرا بابەتێكی زانستی دیاریكراو وەك مەنهەج بریاری لێبدرێ‌ لەبەرانبەر درێژكردنەوەی ماوەی خوێندن بۆ پێنج ساڵ، ئەوەی دایانهێنا شتێكی گشتی بو بەناوی  یاسا  تەواوكەرەكان، كە بەو شێوەیەی دانراوە  هەروەك چێشتی مجێورە !!

    بۆیە ئەگەر لە مەنهەجی بریارلێدراوی كۆلیجەكانی یاسای عێراق ووردبینەوە، بەئاشكرا بۆمان دەردەكەوێ‌ ئەو بابەتانەی ئەوان بۆچوار ساڵی خوێندن بریاریان لێداوە، زۆر زیاترە لەو بابەتانەی لێرە بۆ پێنج ساڵ بریاری لێدراوە، چونكە لەوێ‌ جگە لە بابەتە بنەرەتیەكان، لەهەموو قۆناغەكانی خوێندن چەند بابەتێكی ئیختیاری هەیە لەبوارە جیاوازەكاندا، واتە دوو بابەتە داهێنراوەكەی ئێرە بەناوی یاساتەواوكەرەكان ناگاتە(20%)ی ئەو بابەتە ئیختیاریانەی كە لەوێ‌ دەخوێندرێ‌ لەهەر چوارساڵدا.

   كێشەیەكی تری ئەو بریارە ئەوە بو كە رێژەی دەرچونی بۆ قوتابی كۆلیجی یاسا لەرێژەی (50%) بەرزكردەوە بۆ رێژەی(60%)،لەكاتێكدا رێژەی دەرچون لەهەر كۆلێجێكی تر بەكۆلیجە پزیشكیەكانیشەوە(50%)یە،ئەمەش پێچەوانەی پرنسیپی یەكسانیە كەدەستوری عێراق لەمادەی(14) بۆ هاوڵاتیانی دەستەبەركردوە. هەروەها ئەو بریارە پێچەوانەی پرنسیپی دەستوری  جێبەجێنەكردنی یاساكانە بەسەر رابردو (مبدأ عدم رجعیە القانون)، چونكە لە مانگی 11/2015 دەرچو بەڵام بەسەر ساڵی خوێندنی 2015-2016 جێبەجێكرا،ئەمەش خۆی لەخۆیدا پێچەوانەی پرنسیپی ئاسایشی یاساییە، كە ئێستا زۆربەی دەستورو زانایانی یاسایی جەختی لەسەر دەكەنەوە.

      لەبەر رۆشنایی ئەوەی لەسەرەوە خستمانە روو، پێشنیار دەكەین بۆ وەزارەتی خوێندنی باڵا كە بریاری راستگۆو ئازایانەو زانستی بۆ دەرچون لەو تەنگژەو كێشانەی لەو بریارە كەوتۆتەوە، تەنیا گەرانەوەیە بۆ سستەمی خوێندنی چوار ساڵە هاوشێوەی كۆلیجەكانی یاسا لەعێراق، كە كۆلیجی یاسای زانكۆی بەغدا كۆلیجی دایكەو ساڵی 1908 دامەزراوە، بە هەڵوەشاندنەوەی بریاری پێنج ساڵەی ئاماژە پێكراو، كە لەبنەرەتدا بە شێوەیەكی سەرپێی و بێ‌ دیراسەكردنی هەمو لایەنەكانی بابەتەكە سەپێنراوە، ئەو پێشنیارەشمان لەپێناو بەرژەوەندی گشتیە، چونكە بەكەمكردنەوەی ئەو ساڵە بارگرانیەكی زۆر  هەم لەسەر حكومەت وهەم لەسەر كەسوكاری  قوتابی نامێنێ‌، جگە لەوەش ساڵێك لەتەمەنی گەنجی قوتابی بەفیرۆ ناچێ‌ ...