مامه ریشه ، ئه‌فسانه‌که‌ی گه‌رمیان
Tuesday, 13/02/2024, 2:20
2132 بینراوە
( ئێستا لێره بوون .کوێڕا ون بوون !)
له ساڵی 1983 مامه‌ریشه‌و 4 پێشمه‌رگه ی که‌رتی 4ی جه‌باری ، یه‌کێکیان [به‌ختیار ]بوو ، له‌خۆشه‌ویستی دا پیان ده‌وت (به‌خه بچکۆل)،سواری ئوتۆمۆبیلێکی به‌رازیلی بوون ،به‌ره‌و جاده‌ی که‌رکوک – قه‌ره‌هه‌نجیر که‌وتنه رێ،دواتر له جاده‌ی قه‌ره‌وه‌یسه‌وه به‌ره‌و دێی زه‌رده‌ی جه‌باری که‌وت نه رێ ، مقه‌رێکی گه‌وره ی جه‌یش شه‌عبی، له سه‌ر جاده‌ی قادرکه‌ره‌م – که‌رکوک ، لە گوندی( زەردە )دانرابوو.
به‌درێژایی جاده‌ی قادر که‌ره‌م – که‌رکوک ،مقه‌ر و ره‌بییه‌ی جه‌یش شه‌عبی بوو ،مامه ریشه‌و هاورێکانی له (زه‌رده )ده‌رچوون ، به نیا ز بوون ، روو بکه‌نه له‌یلان .
له‌و کاته‌دا جەیش شەعبی ره‌بییه‌که‌ی خوار ئاواییەکە ،مامه ریشه‌و هاورێکانی یان بینی ، زانیان به‌ره‌و لای ئه‌وان دێن.له ره‌بایه‌که یان هاتنە خوارەوە بۆ سه‌ر جاده‌که و کەمینیان بۆدانان ، بە نیازیان بوون داوای ناسنامه‌یان لێ بکه‌ن .
لە ناکاو مامه‌ریشه‌و هاورێکانی، به رێژنه‌ی گوله جەیش شەعبییەکانیان دا گرنه‌وه وبروسکە ئاسا لەو شوێنە کشانەوە ، ماوه‌یه‌کی که‌م لە جیش شەعبیەکان دوور کەوتنەوە ،کۆپته‌ر گەیشتنە سه‌ریان و جا ش یان دابەزاند و به‌رازیله‌که یان سوتاند .
جیش شەعبییەکان ، لە یەکەم چرکەدا ، کە پێشمەرگەکانیان بینی بوو، بە جیهاز هەواڵەکەیان بە بە ئامر لیوا ، له سه‌ر جمو جوڵی پێشمه‌رگه‌کان گەیاندبوو ، بەماوەیەکی کەم ، کۆپتەر گەیشتە سەر ئاسمانی گوندی زەردە .
له کاتی گفتو گۆی نێوان حکومەت و یەکێتی ، رۆژێک مامه‌ریشه ، مامۆستا ئه‌حمه‌د گۆ کچه‌یی بردبووه ، هەمان شوێنی روداوه‌که و پێ ی وتبوو :
- من و هه‌ر سێ هاورێکه‌م، له به‌رازیلییه‌که دابه‌زین ،ماوه‌ی 3 کیلۆ مه‌تر ، له جیش شەعبییەکان دوور که‌وتبوینەوە ،خۆمان کرد به هه‌رده‌ی زه‌رده‌دا ، له شیوێک خۆمان حه‌شاردا ،به‌خێرایی هه‌ر سێ هاوڕێکەم له ژێر پوش دا حه‌شاردا و ده‌سکه پوشم دا به سه‌ر جه‌سته‌یاندا دا ، بۆ ئه‌وه‌ی جاشەکان ، لە کاتی کێوماڵەکانیان نەیان بینن .
جاشه‌کان ببست به بست ، بە دوامان دا ده‌گه‌ڕ ان، گەیشتبونە نزیکمانه‌وه به‌داماندا ده‌گه‌ڕان ، گوێمان لێ بوو ، له ناو خۆیان دا ده‌یان وت :
-به خوا سه‌یره ئه‌م مامە ریشه‌یه غه‌یبی یه ، ئێستا چاومان لێیان بوو، چی یان لێ هات ؟زه‌وی قوتی دان ؟ ئاسمان هه‌ڵی کێشان.
جاشه‌کان تا ئێوارەیەکی درەنگ ، هەموو ناوچەکەیان تەی کرد ، ماندووبوون ، پاشه‌کشه‌یان کرد،مامه‌ریشه‌و هاورێکانی به‌ره‌و ته‌کیه‌ی جه‌باری گه‌ڕانه‌وه.
( داستانه‌که‌ی سیامه‌نسور )!
له کاتژمیر 1 ی نیوه‌ڕۆی هاوینی 1983 ، پێشمه‌رگه‌کانی که‌رتی 4ی جه‌باری،
به سه‌رپه‌رشتی مامه ریشه ،خۆیان گه‌یانده سیامه‌نسور، 14کیلۆمه‌تر له له‌یلانه‌وه دوور بوو .
هەواڵ گەیشت بە ئیستیخباراتی سوپای عێراق، مامه‌ریشه‌و پێشمه‌رگه‌کان له‌وێن، 4کۆپته‌ریان نارده سه‌ر ئاسمانی سیامەنسوور ،کۆپتەرەکان بۆردومانی ناو ئاراوییەکە و ده‌وروبه‌ریان کرد .
پێشمه‌رگه‌کان له ماڵه‌کان دامه‌زران . مامه ریشه به RPG مشتی له کۆپته‌وه‌ره‌کان گرته‌وه ،له ناکاو فڕۆکەیەکی (هه‌نته) په‌یدا بوو .
(مامە ریشه‌و قادر مه‌ملی )یان به[ ساروخی24] دا رگرتەوه، خانوه‌کەیان روخان .
پێشمه‌رگه‌کان وخه‌ڵکی ئاواییه‌که مامه ریشه‌و قادر مه‌ملێ یان بینی ، چۆن له ناو دوکه‌ڵ و ته‌پ و تۆزوی خانوه روخاوه‌کە ، هاتنه ده‌ره‌وه خۆیان ده‌ته‌کاند .شه‌ڕه‌که سه عاتێک درێژه‌ی کێشا .
سوپای عێراق هێزێکی زۆری به‌پاڵپشتی 4 ناقیله‌وه نارد به‌ره‌وشه‌ڕه‌که
، 4 کۆپته‌رو2فڕۆکه‌ی پیلاتۆزیش له‌ئاسمانه‌وه به به‌رده‌وامی بۆردومانی ئاوایەکەیان ده‌کرد ،قادر مه‌ملی وتی :-
- له‌و شه‌ڕه‌دا ،من له گه‌ڵ مامه ریشه‌دا بووم ، پێشمه‌رگه‌کانمان به‌سه‌رده‌کرده‌وه ،بۆ ئه‌وه‌ی زیاتر وره‌یان به‌رز بکه‌ینه‌وه ،هه‌ندێ جار له گه‌ڵ مامه‌ریشه دا له‌ناو دوکه‌ڵی تۆپ و باروتی ساروخ دا یه‌کترمان لێ ون ده‌بوو،
پێشمه‌رگه‌کان مامه ریشه ئاسا بێ باکانه به‌رگریان کرد.
دوو ماڵ له‌و لای گونده‌که . به جیا دروست کرابوو ،4 پێشمه‌رگه‌ی لێ بوو، [(شه‌هید خه‌بات ی جێگری مامه ریشه‌و سواره باوایی وشه‌هید سه‌ردار وئازاد چاوزه‌قی که‌رکوکی ) لێ بوو.
کۆپته‌ره‌کان به چڕی بۆردومانی ئه‌وانیان ده‌کرد ،دواتر ما مه‌ریشه‌و پێشمه‌رگه‌کان خۆیان گه‌یانده لایان ،هه‌ر چواریان بریندار ببوون،
لە کاتەدا ، سواره باوایی ، ده‌نگی لێ هه‌ڵبڕی گۆرانی چڕ ی ،شه‌ڕه‌که تا ئێواره به‌رده‌وام بوو ، دوژمن به تێك شکاوی گه‌ڕایه‌وه ، کۆپته‌ره‌کان سڵیان دەکردەوە ، نه‌یان وێرا نزم ببنه‌وه، له قوڵایی ئاسمانه‌وه ئاگر بارانی ناو ئاوایی ەکیان ده‌کرد .چه‌ند که‌سێ له خه‌ڵکی گوندی (سیا مه‌نسور و وه‌سمان له‌که) یان شه‌هید کرد.
پیژی ...پیژی
شوانی کادربۆی گێڕامه‌وه :
- مانگی ته‌موزی 1982له جاده‌ی که‌رکوک – قه‌ره‌هه‌نجیر ، له ئاستی [چه‌می زه‌نگه‌نه] ،بۆسه‌یه‌کمان دانا ، لە ناکاو روو بە رووی قافڵه‌یه‌کی سه‌ربازی سوپای عێراق بوینه‌وه،شه‌ڕدامه‌زرا،له‌وکاته‌دا مامه ریشه به په‌له‌و له‌سه‌ریه‌ک ئه‌یوت :
- پێژی ...پێژی..پێژی پێژی ..پێژی ..پ..ێ...ژ..ی .
ئه‌و پێشمه‌رگه‌یه‌ی ئاڕ پی جی یه‌که‌ی پێ بوو، له قسه‌کانی مامه ریشه تێ نه‌ده‌گه‌یشت ،دەیوت :
-مامه ریشه . ئه‌وه تۆ ده‌ڵێێت چی ؟
له‌و کاته‌دا مامه‌ریشه ده‌ستی بۆ ئاڕ پی جییەکە درێژ کرد ، ئه‌مجا تێگه‌یشت داوای ئاڕپی جی یه‌که ده‌کات.
( حاجی سەعید )
* حاجی سه‌عید پیاوێکی به ته‌مه‌ن بوو ، خەڵکی گوندی [حه‌سه‌ن خان ] بوو . مامه ریشه‌ی زۆر خۆش ده‌ویست ،گوندکه‌یان چه‌ند کیلۆ مه‌ترێک له حه‌مکه‌وه دوور بوو.
دوای داستانی حه‌مک ،به‌په‌له خۆی ده‌گه‌یه نێته ناو گوندی حه‌مک ،زۆرپه‌رۆشی بینینی مامه رێشه ده‌بێت ، چاوه‌کانی کز بوو ، رۆژی شەڕەکەی حەمک ، بە درێژایی کاتی شه‌ڕه‌که، ئه‌و هه‌ر گریابوو بۆ مامه ریشه‌و هاوڕێکانی ، دوای تەوابوونی شەڕەکە بە خێرایی خۆی گەیاندبووە . ناو ماڵه روخاوه‌کانی حه‌مک
مامه ریشه ی به ریشه ته‌پو تۆزاویه‌که‌یه‌وه بینی بوو ، نەیناسیبوەو ە ، له مامه ریشه پرسی بوو :
- ئه‌رێ کاکه‌ی پێشمه‌رگه مامه ڕیشه له کوێ یه ؟
مامه‌ریشه ش ده‌یزانی ، حاجی سه‌عید ه‌و نایناسێ ته‌وه ،
هه‌رچه‌ند زۆر ماندوو ی شه‌ڕه‌که بوو ، حه‌زی لە گاڵته‌و سوعبه‌ت بوو ،
پێ ی د ه‌ڵێت :
- مامه حاجی گیان ، مامه‌ریشه شه‌هید کراوه .
حاجی سه‌عید یەکسەر لەوێ دا ، ده‌ست کردبوو ، به گریان و هاوار هاوارو باوکه ڕۆ.
ئه‌و هەڵوێستە ی زۆر کاری کردبووە. سه‌ر مامه ریشه، یه‌کسه‌ر باوه‌ش به حا جی سه عیدا ده‌کات وده‌ڵێت:
- من مامه ریشه‌م .
( ئه‌بو ریشه)
کاک قادری حاجی عه‌لی ده‌ڵێت:
- له 1984دا له گفتو گۆ دا بووین ، له گه‌ڵ دەوڵەتی عێراق ، لە به‌غداد ، من و ملازم عومه‌ر له به‌غداد گه‌ڕاینه‌وه ،روومان کرده که‌رکوک .
ملازم عومه‌ر له کەرکوک ، هه‌واڵی هاوڕێ یه‌کی پرسی ، کاتی خۆی هه‌ردووکیان له کولیه‌ی سه‌ربازی له به‌غداد پێکه‌وه بوون .
دوای ماوه‌یه‌ک ئەو ئەفسەرە یان ، بانگ کرد وهاته لامان،دوای هه‌واڵ پرسین ،لێمان پرسی وه‌زعتان چۆنه وتی :
- ئه‌گه‌ر ئه‌بو ریشه وازمان لێ بێنێت ،هیچ کێشه‌یه‌کمان نییه .
ئه‌و ئه‌فسه‌ره ئامری قوه‌ی مدرعات بوو له که‌رکوک.
وتی :- ما تمر قافله مدرعات الا ابو ریش یضر بها و ئنهزم
سه‌رچاوه :
عه‌بدوڵڵا که‌ریم مه‌حمود ، کتێبی پێشه‌رگه پۆڵاینه
کەمتر ببینە
نووسەرەکان خۆیان بەرپرسیارێتی وتارەکانی خۆیان هەڵدەگرن، نەک کوردستانپۆست
