گێرت هێندریشکاوە جەلال لە ئەڵمانییەوەنوێپلاتۆنییە مەزنەکانى خۆرهەڵات: ئەلفارابى و ئیبن سینافەلسەفەى ئەرەبى-ئیسلامى لە کۆتایى سەدەى نۆیەمى زایینیدا دێتە نێو قۆناغێکى نوێوە. ئێستا سەردەمى وەرگێڕانەکان تا ڕادەیەکی زۆر کۆتایى پێهێنرا بوو و فەلسەفە لەسەر بناغەی ئەو بابەتە وەرگێڕراوانە ئەدگارێکی سەربەخۆی وەرگرت: ئێستا هەوڵ دەدرا بەرهەمەکانی وەرگرتنی (ڕێسەپسیۆنى) ئەنتیکە ڕێکبخرێن و بە توخمە پێوارەییەکانى ئایین تێکهەڵکێش بکرێن. فەلسەفەى پێشین بەزۆریى ناتەواو بوو، جا گەرچى لە هەندێک ڕەوشی تایبەتیدا پرشنگدار...
پێشەکی قووتابخانەی میلیۆتس وەک کۆنترین قووتابخانەی فەلسەفی ڕۆژئاوایی لە مێژووی فەلسەفەدا ناوی هاتووە، لە ئەنادۆڵ و لە ناو وڵاتی تورکیای ئێستا و لەژێر هەژموونی فەرمانڕەوایەتی یۆنانی کۆندا، کە به فەلسەفەی پێش سوقراتی بە فەلسەفەی یۆنانی و فەلسەفەی ناسراوە. قوتابخانەکانی سەردەمی سوقرات...
"مرۆڤەكان لەسەدەی 21دا هەوڵئەدەن جێی پەروەردگار بگرنەوە و بەسەر مەرگ‌و پیریدا زاڵ بن، مرۆڤ هەوڵئەدات ئاژەڵ‌و پەلەوەر، میوەو گیاكان‌و تەنانەت مرۆڤەكانیش بەپێی حەزو ئارەزووی خۆی بەرهەمبهێنێت".ئەمە بەشێكە لەروانینی "یۆڤال نوح هراری" بیرمەندی ناوداری ئیسرائیلی‌و جیهان، کە کتێب‌و بۆچونەكانی لەلایەن گەورە...
ئولریش ڕودۆلفکاوە جەلال لە ئەڵمانییەوەسێیەم پرۆژە: ئەبو ناسر ئەلفارابىپرۆگرامەکەى ڕازى بوێرانە بوو و تێڕوانینی نوێى بۆ فەلسەفە ئاوەڵا کرد. کندى کارایی فەلسەفەی وەک خزمەتکارى دۆگم دیاری کرد، وەلێ ئێستا هەڵسەنگاندنەکە وەرچەرخێنرا و گۆترا کە فەلسەفە بەسەر هەموو هزرێکی ئایینییانە ئیلهامپێدراودا باڵادەستە...
"لە کوێ زانست نەبێت، نەزانی خۆی بە زانست ناودەبات."مێژووی مەعریفە دووپاتی دەکاتەوە کە ناسینی سەرەتایی مرۆڤ لە سەرسوڕمان و وەهم و خەیاڵ بە جۆرە جیاوازەکان پێکهاتووە. بەم شێوەیە چیرۆکی جیهان و ژینی مرۆڤ هەرچەندە چڕ و پڕی ئەفسانەیی بێت، دەربڕینێکی زیندووە بۆ زانینی مرۆڤ سەبارەت بە خود و پەیوەندی نێوان خود...
نووسینی: گێرت هێندریش ئەلکندی و ئەلڕازی:فەلسەفاندنی سیستەماتیکی سەرەتا ئەو واتایەی دەگەیاند کە هزرڤانان دەگەڕانەوە بۆ سیستەمە فەلسەفەییە هەبووەکان، واتا بۆ فەلسەفەی مەزنی ئەنتیکە و ئەنتیکەی دەمەو کۆتایی (درەنگ): بۆ پلاتۆن، ئەڕیستۆتێلیس و نوێپلاتۆنییەکان. وەلێ فەلسەفاندنی سیستەماتیکی ئەو واتایەش دەگەیەنێت...
فه‌لسه‌فه‌یه‌كی نوێیه كه پشت به‌سه‌رجه‌م تیۆره‌كانی فه‌لسه‌فی تایبه‌ت به به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی هه‌ژاران ده‌به‌ستێت، به دوور له سه‌رجه‌م بیروبۆچون و فه‌لسه‌فه ره‌ق و رووته تیۆریه كۆنه به‌سه‌رچووه‌كان، تایبه‌ته به هه‌وڵو ته‌قه‌لا و تێكۆشانی هه‌مه‌لایه‌نی هه‌ژاران، كه له كرێكار و جوتیار و كاسبكار...
رۆلان بارت لە شێربۆرگ ڕۆژئاوای لە ساڵی ١٩١٥ لە دایکبووە. هێشتا تەمەنی نەگەیشتبووە ساڵێک کە باوکی مرد لە جەنگێک لە دەریای باکوور، بەمشێوەیە دایکی سەرپەرەشتی بەخێوکردنی کرد، هەندەک ماوەش داپیری و باپیری ئەوکارەیان لە ئەستۆدەگرت، پێشئەوەی خوێندنی سەرەتایی و ناوەندیی لە پاریس تەواو بکات، بارت منداڵێتی...
ئولریش ڕودۆلف کاوە جەلال لە ئەڵمانییەوەنەشیاوە ئەم سەرەتایانە لە ناوى ئەبو یەئقوب ئەلکندى (نزیکەى 800-870) جیا بکرێنەوە. کندى لە لایەن هاوچەرخانییەوە ناو دەنرا "فەیلەسوفى ئەرەبەکان"، لێرەشدا مەبەستیان لەوە بوو کە کندى بە زمانى ئەرەبى بەشدارییەکى بەواتاى لە هێنانەئاراى زانستی فەلسەفەییدا کردووە. جگە...
گێرت هێندریش کاوە جەلال لە ئەڵمانییەوەئەوە کە پێشتر گۆتمان (واتا پشتگوێخستنى وەڵامدانەوەى پرسیارە فەلسەفەییەکان بۆ خاترى وەڵامدانەوەى ئایینى کە لاى کندى بینیمان – و) دووەم سیستەماتیکییە مەزنەکەى سەدەى نۆیەم ناگرێتەوە: ئەبوبەکر محەمەد ئیبن زەکەرییا ئەلڕازى.ئەم وەک گومانگەرا و ڕەخنەگرێکى ناوداری ئایین...
لە ڕوانگەی ماددە و تێگەیشتنی مرۆڤ لە ماددە و تێگەیشتنی پەیوەندی نێوان ماددە و ماددەیە، یەکەم شت کە مرۆڤ دەتوانێت لە ڕێگەی پێنج هەستەکەیەوە هەستی پێبکات ماددەیە، و لێکدانەوەی جۆراوجۆری بۆکردووە، دەتوانرێت بڵێین گەڕانی مرۆڤ بۆ جیهانی ماددی بنەمای دروستبوونی فیزیا بووە. ماددەکان پەیوەندییان بە یەکەوە هەیە....
١- پوختەی ژیاننامەئالێکساندەر گۆتلیب باومگارتن ١٧/٦/١٧١٤ وەک پێنجەم کوڕی خانەوادەکەی لە بەرلین هاتە جیهانەوە. باوکی، یاکۆب باومگارتن، قەشە بوو، دایکی، ڕۆزینا ئێلیزابێت، سێ ساڵ دوای زایینی ئالێکساندەر جیهانی بەجێهێشت، پێنج ساڵ دوای ئەویش باوکی. ئالێکساندەر لە لایەن نەنکییەوە بەخێو کرا؛ ساڵی ١٧٢٧ لەتەک...
نەریت ئاماژەیە بۆ کۆی گشتی بەهاکانی ڕابردوو، بیروباوەڕ، هەستیاری جوانیناسی و فۆڕمە ستانداردەکانی ڕەفتار. نەریت، چونکە سەر بە ڕابردووە، کاریگەرییەکی کەمی لەسەر فۆرمەکانی ژیانی ئێستامان هەیە. زۆرێک لەو بەهایانەی ئێستا باوەڕمان پێیان هەیە، نیشانەی تێپەڕاندنی نەریتن، یان باشتر بڵێین نوێبوونەوەی بەردەوامی...
ئولریش ڕودۆلفکاوە جەلال لە ئەڵمانییەوە ماوەیەکى کورت دواى مەرگى کندى دەرکەوت کە پێویستە لە کولتوورى ئیسلامیشدا فەلسەفە و تیۆلۆگیى لە یەکدى جیابکرێنەوە. با کندى ڕێزى لە کارى تیۆلۆگەکان گرتبێت؛ با تیۆلۆگەکانى سەردەمى کندى جەختیان لە ڕاسیۆنالێتیى خۆیان کردبێت، یان تەنانەت گرنگییان بە...
ئەگەر باس لە گەورەترین بیرمەندانی ڕابردوو بکەین، ئەوا بە دڵنیاییەوە ناوی فەیلەسووفی ڕۆشنبیری هۆڵەندی بەنێدکت سپینۆزا (١٦٣٢-١٦٧٧) دەبیستن.سپینۆزا بە "فەیلەسووفی بارۆک" ناسراوە، چونکە جیهانبینییەکەی هەمەچەشنترینە و توخمەکان تێکەڵ دەکات: میتافیزیک، ستۆیکیزمی کۆن، عەقڵانیزمی سەدەی ناوەڕاست، مرۆڤگەرایی رێنێسانس...
