مامه ریشه ,ئه‌فسانه‌که‌ی گه‌رمیان بەشی (2)
Saturday, 17/02/2024, 20:58
1862 بینراوە
له کچانه‌وه بوو به نیشتیمان
نیشتیمان خان , هاوسه‌ری به‌وه‌فای مامه ریشه له‌باره‌ی تایبه‌تمه‌ندییه‌کانی ژیانی خۆیی ومامه ریشه‌و ه ئاماژه‌ی به‌وه‌کرد:
-مامه ریشه دەمێک بوو ، به ته‌مای من بوو ، بۆ ئه‌وه‌ی ببم به‌هاوسه‌ری، ئێواره‌یه‌ک به‌میوانی رووی کرده ماڵمان ،له‌وکاته‌دا من خه‌ریکی لفکه چنین بووم ،به گه‌رمه‌وه به‌خێرهاتنم کرد،زه‌رده‌خه‌نه‌یه‌کی قوڵی پڕله هه‌ستی خۆشه‌ویستیم له روخساریا دە خوێنده‌وه.
نیشتمان وتی :
-گوێم لێ بوو،مامەریشە، له ژووره‌وه به باوکمی وت :
-مام حه‌سه‌ن ده‌مکه‌ی به کوڕی خۆت، ئه‌وا کچانم ده‌وێت .
باوکم ووتی :
-پێشکه‌شت بێت .
دایکم له سه‌ره‌تادا پێ ی ناخۆ ش بوو، ووتی
-که‌س ناتوانێت کچ بدات به مامه ریش
،کچه‌که‌م ده‌فه‌وتێت .
باوکم وو تی :
-من خۆم پێم خۆشه‌و به‌ڵێنم به مامه ریشه داوه وخاوه‌نی قسه‌ی خۆمم .
دواتر باوکم رووی کرده من و ووتی :
-ها کچم تۆ ده‌ڵێیت چی ؟.
منیش ووتم :
-باوکه تۆ گه‌وره‌و سه‌روه‌ریت ، گه‌ر تۆ رازی بیت منیش شوی پێ ده‌که‌م .
( چپە چپەی بۆ چالاکی بوو )
له‌وکاته‌ی بووم به هاوسه‌ری ،هه‌میشه هه‌ر له شه‌ڕوپێ کداداندا بوو، له گوندی خاڵۆ بازیانی دابووین ،4 رۆژ بوو ،زه‌ماوه‌ندمان کردبوو، له رێگای قه‌ره‌هه‌نجیر – که‌رکوک له قافڵه‌یه‌کی دا ،
نیشتیمان خانیان له گوندی قه‌ره‌تاموره‌وه گواسته‌وه بۆ گوندی تاڵه‌بان بۆ مامه ریشه و بوو به هاوسه‌ری ، دواتر ماڵیان چووه:
( قرخ،ته‌کیه‌ی جه‌باری .شێره ده‌ره، ئۆمه‌ر گه‌ده)،به‌ڵام زیاتر له گوندی خاڵۆ بازیانی مانه‌وه .
هه‌رکاتێ مامه ریشه چالاکیه‌کی بکردایه .،پێشمه‌رگه‌یه‌کی ده‌نارد به‌دوای نیشتیمان خان دا ، خۆی بشارێتوه.
هه‌رکاتی مامه ریشه ،چپه چپی لە گەڵ پێشمەرگەکان بکردایه ، نیشتیمان خان ده‌یزانی ئه‌وه نه‌خشه‌وپلانی زه‌بر وه‌شاندنه له دوژمن ،بۆ پێشمه‌رگه‌کان دیاری ده‌کات
نیشتمان خان، مامه ریشه‌ی ، بێ سنوور خۆش ده‌ویست ، له‌کاتی قسه‌کردنه‌که‌دا،که‌پرسیارم رووبه روو ده‌کرده‌وه ده‌وه‌ستا ، بە بێ دەنگی هە‌ناسه‌یه‌کی قوڵی هه‌ڵده‌کێشا ،له رووخساریدا، چیرۆکی عەشقێکی پڕ لە خۆشه‌ویستی ونهێنی په‌نهان ده‌خوێنرایه‌وه
نیشتمان خان دوای ئەوەی فرميسکەکانی سەر روخساری بە پەنجەکانی سڕییەوەو وتی:
- ئێستا ناتونم لێرەدا ئاماژە بە خۆشەویستی خۆم بۆ مامەریشە، وه‌ک خۆی ده‌ری ببڕم، بەڵام مامه رێشه به جۆرێک عاشقی من ببوو ، به‌جۆرێک منی خۆش ده‌ویست.ناوه‌که‌می له کچانه‌وه گۆڕی به نیشتیمان،
ئه‌و نیشتیمانه‌ی که گیانی خۆی وهاوڕێ کانی پێ به‌خشی،
ئه‌و کاته‌ی زه‌بری له دوژمن ده‌دا زۆر هێمن بوو، هه‌موو روخساری شادمانی بوو. گه‌ر ماوه‌یه‌ک نه‌به‌ردی وچالاکی نه‌کردایه ،نه‌چوبوایه بۆ شه‌ڕوبۆسه‌دانه‌نایه بۆ دوژمن ،هه‌ستم ده‌کرد .دڵ ته‌نگه وبێزاره،
که له شه‌ڕه‌کان ده‌گه‌ڕایه‌وه ،پێشمه‌رگه‌کانی کۆده‌کرده‌وه ،به‌وردی باسی شه‌ڕ ه‌که‌یان ده‌کرد ، پێکەوە هەموو هه‌ڵه‌و که‌م کوڕییه‌که‌نیان ده‌خسته روو.
ئه‌گه‌ر یه‌کێک له‌پێشمه‌رگه‌کا نی ، که‌رتی 4ی جه‌باری شه‌هید ببوایه ،
به به‌رده‌وامی ناوی شه‌هیده‌که‌ی له سه‌ر زمان بوو،تا تۆڵه‌ی نه‌کردایه‌ته‌وه ، ئۆقره‌ی نه‌ده‌گرت .
( سیناریۆی پیلانه‌که)
ئیستیخباراتی فەیلەقی یەک و لیوای چەمچەماڵ ، ده‌مێک بوو ، هه‌وڵی له ناو بردنی مامه ریشه‌ی ده‌دا ،
له‌ئیستخباراتی سه‌ربازی گشتی یه‌وه ،پیلانه‌که نه‌خشه‌ی بۆ کێشرابوو.
به‌پێ ی ئه‌و زانیاریانه‌ی ، له‌سه‌رچاوه جیاجیا کانه‌وه بۆ یان هات
دەوڵەتی عێراق ، 40 هه‌زار دیناری، بۆ جێ به‌جێ کردنی ،ئه‌و سیناریۆ ونه‌خشه‌یه ، دیاری کردبوو،
فه‌یله‌قی یه‌ک [مقه‌ده‌مێک ] و[رائیدێکی ] له به‌شی حه‌ره‌کات بۆ ته‌رخان کردبوو.
رۆژانه به‌پێ ی روداوه‌کان ، بە وردی بە بە داداچونی ورد زانیاریان لەسەر ، هەموو کات و شوێنه‌کانی مامه ریشه‌یان کۆدەکردەوە و ده‌ست نیشانی شوێنی مامە ریشەیان ده‌کرد، له سه‌ر نه‌خشه‌ی ناوچه‌که .
بۆ ئه‌م سیناریۆ وپیلانه‌ش )ته‌حسین شاوه‌یس)
که‌ریم محێ دین] ناسراو به [ئاگر] ، له گه‌ڵ [کاکل ڕه‌حیم دۆینه]یان دانابوو ، پێ یان وتبوون :
-هه‌وڵ بده ن , خۆتان ،بگه‌یننه لای مامه‌ریشه و پێ ی بڵێن :
-ته‌حسین شآوه‌یس ، زۆر بێزاره له‌م گفتۆ گۆیه ،ده‌یه‌وێت خۆی پاک بکاته‌وه و لە‌رێگه‌ی مامه ریشه‌وه په‌یوه‌ندی بکات به [ی.ن. ک] ،که‌ریم محێدین لەو قسانە ده‌سڵه‌مێته‌وه وکشایه‌وه.
به‌ڵام کاکل ره‌حیم دۆینه ،ئاماده‌یی خۆیی نیشانده‌دا ،
کاکل دۆینه ئه‌ڵقه له گوێ ی ته‌حسین بوو،سه‌ربه ئیستخبارات بوو ،
ته‌حسین له رێگه‌ی کاکل دۆینه‌وه ، په‌یوه‌ندی کرد به مامه ریشه‌وه،
یه‌که‌م جار مامه ریشه به مامۆستا ئه‌حمه‌د گۆگجه‌یی وتبوو:
- با بچین بۆ سه‌ردانی ته‌حسین شاوه‌یس له ماڵی خۆیان .
مامۆستا یەحمەد ، پێ ی وت :
-ئێمە چۆن ئەبێت بچین بۆ ماڵی ئەو سەرۆک جاشە.
دوای چەند رۆژێکی تر ، مامه ریشه ( محسین بی که‌ی سی و سه‌ردارو فه‌تاح باوایی و مه‌جید کۆمه‌ڵه ) ، به ئوتۆمۆبیله‌که‌ی خۆی لە گەڵ خۆی بردبوو بۆ ماڵی ته‌حسین شاوه‌یس .
فه‌تاح باوایی وتی :
-شه‌و بوو، لە هه‌ڵسوکه‌وته‌کانی ته‌حسین دا هه‌ستم کرد ، نیازی خراپه ،به‌یانیه‌که‌ی ویستمان بگه‌ڕێینه‌وه ،ئه‌وان ئێمه‌یان ره‌وانه کرد ، جاشەکانمان بینی که‌میینیان له سه‌رجاده‌ی له‌یلان – که‌رکوک ، لە تەنیشت گامێسەکان داناوه
لە و کاتەدا ، مامه ریشه، زۆر به‌وریایی به ته‌حسین ی وت :
-ده‌بێت تۆش له گه‌ڵمانا ، سواری ئوتۆمۆ بیله‌که ببیت .
ته‌حسین دۆش داماو ، بۆ ئەوەی بە سیناریۆکەی نەزانین ،به ناچاری له گه‌ڵ مامه ڕیشه‌دا سواری ئۆتۆمۆبیلەکە بوو.
که ئێمەگه‌یشته نزیک یه‌که‌م که‌مین ، تەحسین شاوەیس ، یه‌کێک له جاشه‌کانی بانگ کردو
چرپاندی به گوێ یدا، جاشەکە به‌خێرایی خۆی گەیاندە ، لای جاشەکانی پێشەوە، نهێنییه‌که‌ی پێ گەیاندن .
دوای ئه‌وه ، به‌درێژایی 2کیلۆ مه‌تر ، جاشەکان لەکه‌مینه‌که یان ، له‌سه‌ر رێگاکه نەمان.
دیار بوو ئه‌مه نهێنی نێوان تەحسین و جاشەکان خۆیان بوو.
ته‌حسین شاوه‌یس ، ئاڕ پی جی یه‌کی ، به 2 هه‌زار دینار بە مامە ریشە فرۆشت ، دوای چەند رۆژێک ، مامۆستا ئه‌حمه‌د گۆگجه‌یی وشێرزاد موه‌فه‌ری روویان کرده لای ئازادی سه‌گرمه سه‌رتیپی 57 ی سه‌گرمه .
ئازدی سه‌گرمه 2 هه‌زار دیناره‌که‌ی دایه ده‌ستیان و وتی :
- ئەو پارەیە بدەن به مامه ریشه، بۆ ئه‌و ئار پی جی یه‌ی که کڕیویه‌تی ، بۆ که‌رته که‌ی.
دوای چه‌ند مانگێک له‌گفتۆ گۆی نێوان [ی ن ک] و [دەوڵەتی عێراق ] ، جه‌ند کێشه‌یه‌ک ، له سنوری که‌رتی جه‌باری سه‌ری هه‌ڵدا.
مام جه‌لال و نه‌وشیروان مسته‌فا ئه‌مین و مەکتەبی سیاسیی ، پیان باش بوو ، مامه‌ریشه بهێننه نزیک سەرکردایەتی ، بۆ ئه‌وه‌ی ژیانی مامه ریشه بپارێزن،.
ئه‌وان زانیاریان پێ گه‌یشت بوو ،ئیستیخبارات ، به‌رنامه هه‌یه ،بۆ لە ناوبردنی مامەریشە .
به‌ڵام مامه ریشه دڵ ساف و پاک بوو ،به پێجه‌وانه لێکی دایه‌وه، له گوندی [گرژه ] دانیشتبوو ، دوای ماوەیەک، گه‌ڕایه‌وه بۆسنووری که‌رتی 4ی جه‌باری .
نه‌وشیروان مسته‌فا نامه‌یه‌کی بۆ ئازادی سه‌گرمه سه‌رتیپی 57ی سه‌گرمه ناردبوو:
-(نابێت به هیچ جۆرێک ، رێگه به مامه ریشه بده‌یت ، ته‌حسین شاوه‌یس ببینێت ).
ئازادی سه‌گرمه سه‌رتیپی 57 ی سه‌گرمه له باره‌ی مامه ریشه‌وه ئاماژه‌ی به‌وه‌کرد:
رۆژێک مامه ریشيه سه‌ردانی کردم وتی :
-ته‌حسین شاوه‌یس جوابی ناردوه .ده‌یه‌وێت په‌یوه ندیت پێوه بکات
ده‌ڵێت :
-ته‌نیا تۆ وئازادی سه‌گرمه پاک و دڵسۆزی کوردن .
منیش پێم وت :
-مامە ریشه زۆر وریابه.
،ئه‌ویش وتی
به خوا به راستی یه‌تی :
-دوای ماوه‌کی تر ، ئازادی سه‌گرمه وهوشیاری ساڵح ره‌فعه‌ت لێپرسراوی کاروباری کۆمه‌ڵایه‌تی تیپی 57 ی سه‌گرمه ، به جه‌وله چونه ماڵی مامه رێشه .
دوای نان خواردن ، به‌ره‌و خاڵۆبازیانی به‌رێکه‌وتن .
ئازادی سه‌گرمه‌و مامه ریشه ، له پێش ئۆتۆمۆبیله‌که‌وه دانیشتبوون
له رێگا مامه ریشه وتی:
- ته‌حسین ده‌ڵێت ، ریزم هه‌یه بۆ ئازادی سه‌گرمه ، ده‌مه‌وێت چاوم پێ ی بکه‌وێت
ئازادی سه‌گرمه وتی :
-کاکه گیان ، تەحسین جاشه‌ولای دوژمنه،هه‌موو ده‌زانین چۆنه،ئێمه‌ش پێشمه‌رگه‌ین وشۆڕشگێڕین ، ئێمە ناچێن بۆ لای ئه‌و ،ئه‌گه‌ر ئه‌و ئیشی بە ئێمە هه‌یه ،با ئه‌و بێته گوندێکی سنووری تیپه‌که‌مان .
وتی
-ئاخر با بچین
زۆرم به‌لاوه سه‌یر بوو،بۆ مامه ریشه سووره له سه‌ر ئه‌وه‌ی بچین بۆ لای ،دیار بوو ئه‌وته‌حسینه زۆڵه ، سینارۆیه‌کی وای داڕشتبوو ، مامه‌ریشه‌ی وا لێ کردبوو بڕوا پێ بکات ،
دیاربووته‌ڵه‌که‌ی ئیستیخباراتی عه‌سکه‌ری گشتی وفه‌یله قی یه‌ک ، سیناریۆیەک بوو ، بۆ ئازادی سه‌گره‌و مامه‌ریشه دانرا بوو.
له 24/ 1/1984 مامه ریشه‌وپێشمەرگەکان ، له گوندی قایش پاشا ده‌بن،کاکل دۆینه خۆی ده‌گه‌یه‌نێته لایان ، مامە ریشە دەباتە لایەکەوە ، بە چپە ، چەند قسه یەک ، بۆ مامه ریشه ده‌کات و ده‌روات .
دوای نیوسه‌عاتی تر ، کاکل ، به بێ ئوتۆمۆبیل ده‌گه‌ڕێته‌وه.
به مامه ریشه ده‌ڵێت :
-ئۆتۆمۆبیله‌که‌یان لێ سه‌ندوم .
پێ یان وتیم :
-تۆ لای مامه ریشه بویت .
بەڵام، کاکل دۆینه لای ته‌حسین - ه‌وه‌هات بوو،پێکەوە سیناریۆیەکیان دانابوو
بە مامەریشەی وتبوو :
ـته‌حسین ده‌یه‌وێت بتبینێت .
کاکل بە خێرایی گه‌ڕایه‌وه ، بۆ ئه‌وه‌ی ئۆتۆمۆبیله‌که‌ی خۆی دابنێت وله گه‌ڵ مامه ریشه‌دا سه‌ربکه‌وێت و بچن بۆ لای تەحسین.
مامه ریشه وتی: موحسین ئوتۆمۆبیله‌که‌ی خۆت بهێنه،با بچین ئه‌و ئوتۆمۆبیله‌که‌ی کاکل وه‌ربگرینه‌وه،
له‌و کاته‌دا مامه ریشه ده‌مانچه‌که‌ی خۆی کرد بوه‌و تفه‌نگی پێشمه‌رگه‌یه‌کی کرد شان،
کاکل ده‌مانچه‌که‌ی لێ وه‌رگرت،وتی :
-[منیش ده‌مانجه‌که‌ی تۆده‌هێنم ،]
مامه‌ریشه ده‌مانچه‌که‌ی لێ سه‌نده‌وه‌و دابوی به‌پێشمه‌رگه‌یه‌ک و وتبووی :
[کاکل با ده‌مانچه‌که‌م نه‌فه‌وتێ [وه‌ک دڵی خه‌به‌ری دابێ ]
سواری ئۆتۆمۆبیله‌که بوون ،نزیک شوێنی که‌مینه‌که بوونه‌وه.
له خوار ئاوایی [قازان بڵاخ]،له په‌نا بینایه‌کی کۆن که هی کوره ی گه‌چه‌کان بوو
پشتی بیناکه چاڵ بوو،له به‌رده‌م چاڵه‌که‌دا ریزێک ژاڵه‌ی چڕ هه‌بوو،
ئه‌ودیوی لێوه ، دیار نه‌بوو ،
چه‌ند سه‌د مه‌ترێک ، پێش که‌مینه .
کاکل به بیانوی ئه‌وه‌ی ، خه‌ڵکی ناسرای له گه‌ڵ دایه وبۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و نه‌ناسن .له ئۆتۆمۆ بیله‌که دابه‌زی بوو.
موحسین بی که‌ی سی ، ئۆتۆمۆبیله‌که‌ی لێ ده‌خوڕی
،مامه ریشه له پێشه‌وه بوو، سه‌ردار له‌دوای ئۆتۆمۆبیله‌که‌وه ،سوار ببوو،
که گه‌یشتنه ناو که‌مینه‌که ،جاشه‌کان ده‌ستڕێژیان لێ کردبوون،
موحسین بی که‌ی سی ، به سه‌رسوکانه‌که‌وه ، به‌رکه‌وتبوو،
سه‌ردار هه‌وڵی دابوو، خۆی هه‌ڵ بداته خواره‌وه . بواریان نه‌دابوو،
مامه ریشه، 3 مه‌تر له ئۆتۆمۆبیله‌که‌وه دوورکه‌وتبووه،یه‌ک سه‌لیه بی که‌یسی یان نابوو، به سه‌رییه‌وه ،ژێر سه‌ری چاڵ کردبوو، مۆخی سه‌ری تیا به جێ مابوو، شریتێکی بی که‌یسی یان ، له سه‌ردڵی به جێ هێشت بوو.
سه‌رچاوه:
عەبدوڵلا کەریم مەحمود، کتێبی پێشمه‌رگه پۆڵاینه‌که
نووسەرەکان خۆیان بەرپرسیارێتی وتارەکانی خۆیان هەڵدەگرن، نەک کوردستانپۆست
