وه‌ڵام به‌ پێنج پرسیاریی فه‌لسه‌فی

Tuesday, 22/01/2013, 12:00

2979 بینراوە

ئه وه ی له ژێره وه دێت، وڵام به چه ن پرسیاری دۆکتورنه بی فه تاحی له باری فه لسه فیه وه که بۆ هه وه ڵ جار، به زووانی کوردی ئه ینووسم. نووسراوه که بۆ چاپ و نه شر، له سایته کوردیه کان، ئاماده کراوه. ئاگاداری ئه ویش هه م که له بابه تی تایپه وه و هه ر وه ها رێزمانی کوردی خاڵی له هه ڵه نیه. به س هیوادارم له باز کردنی بڕێک مه سائیلی فه لسه فی پیرۆزبووبێت._ ئه وه یش ایزافه که م،ئه م باسه ته کمیل و ته تواو نیه!
نادرخلیلی.21/01/2013 یوتوبوری سوید.



فیلو_سوفی بریتیه له دوو به ش، له زووا نی یونانی دا. فیلو یانی، خوشه ویست،
ره فیق. له فه رهه نگی هه ژار ئه و ووشه یه به حه ز که ر دابینراوه. وا دیاره که ئه و پیته نه ته نیا باش نیه، به لکوو ته واویش نیه. به لام له شه رحی کوللیه تی فیلوسوفی یان فه لسه فه، ده ر ده که ویت که مانای قوولی ئه و پیته چیه. به شی دووهه می ئه و ووشه یه یانی، دانش_ زانیاری یان زانست.
به که سیک که له گه ل دانش وزانیاری دا، تیکه لاوی هه یه و خوشی ئه وی، ئه لین فیلسوف. ئه مه هه ل گه رانه وه ی ئه و وشه یه. به س ئه وه ش بزانین که به داخه وه، له زووانی کوردی دا، کاری فه لسه فی، نه کراوه. بوچوونی فه لسه فی له شیعر و ئه ده بی کوردی دا، زوره، به لام وه کوو کاری فه لسه فی، به زووانی کوردی کاریک که ره نگ دانه وه وتام وتیژی فه لسه فی هه بی، ئه نجام نه دراوه. ئاکامی ئه و شته بووته باعیسی ئه وه ی که زووانی کوردی له بوواری فه لسه فی دا زور زور زه عیف ولاواز بیت. هه لبه ت ته نیا زووانی کوردی نیه، زور زووانی زیندووی دونیا، هه ن که هیزی ئه وه یان نیه، زور له ووشه کان و پیته کانی فه لسه فی، وه رگیرن بو لای خویان. ئه تووانم له م بابه ته وه ایشاره بکه م به چه ن ووشه وه کوو میسال: دکونستراکشن_ لولوگوسانتریسم_ که ژاک دریدا، له کتیبه کانی نووسیویه. ووشه ی دازاین، که مارتین هایدگر سه دان جار له کتیبی هه ستی و زه مان دا، هیناویه تی. لوگوس(ووشه ی یونانی باستان)که هه وه ل جارهراکلیتوس اایستفاده ی لی کرد.
فه لسه فه، تیکوشانیکه یان هه ول دانیکه، بوته عریفیکی درووست وعیلمی له ته واووی هه ستی. ده رکی ده قیق تر له جیهانی اینسانی و ته بیعه ت، ته نیا به شیکی بچووک له کاری فه لسه فیه. ئینجا رولی فه لسه فه له ژیانی اینسان، چیروکیکی زور دریژه. به کورتی ئه تووانم بلیم، فه لسه فه، به ته رحی پرسیار وتیزه جوراوجوره کانی خوی له لایه ن فیلسوفه کانه وه، عیلم و زانست مه جبوور ئه کات، تاکووله ریگای خویه وه توند و تیژتر بروات. زور جار فه لسفه بووته باعیسی ئه وه ی که عیلم به که شف و لیکولینه وه ی به لگه داری دیکه نزیک بیته وه یان خود، پی بگات. پرسیاره فه لسه فیه کان، زور جدی وناوه روک دارن. فه لسه فه چون له گه ل عیلم و راستی دا، تیکه لاوی هه یه، هیچ ترسیکی له هیچ په دیده ییکی تر نیه. ته نانه ت دژی خوی ئه ویستی ودیارده ی ئه وه یه، که هیچ فنومنیک له جیهانی هه ستی دا، موتلله ق نه بووه و نیه. واته هه موو شتیک ها له حال گوران و ته غییردا. ئه وه یه که ئه مرو له فه لسه فه ی په سا مودرندا، ئه لین: مووتلله ق گرایی له ته واووی بواره کانی خوی یانی مووتلله ق گرایی له عه رسه ی قسه و باس_ لیکولینه وه_هونه ر به ته واووی شاخه کانیه وه_خودی فه لسه فه_تیکنولوژیک_که یهان شناسی_ شناخت شناسی_ سیاسه ت_ هه ستی شناسی_ زمان شناسی_ ده روون ناسی_حه یوان و گیا ناسی وکورت تر ته واووی هه ستی، درووست نیه.
هوی ئه وه ش چیه؟ به دریژه ی میژوودا، له هه ر بابه تیکه وه که ئه روانین، روون و ئاشکرا ئه بینین که فنومنه کان(شته کان)به یه ک فورم و ساختار نه ماون. تازه فورمی به، که مال گه یشتووی ئاخرینی ئه مروییش، خوی موتلله ق نیه، چونکوو ته جرووبه ی اینسان ورویشتنی زه مان وتایبه تی عیلم و زانست، نیشان ئه دات که، ئه مانیش هان له حالی گوران و ته غییردا. له راستی دا، ئه گه ر ئه م گوران و ئال و گورره ی، هه موو کاته ی هه سته نده کان، له ته واووی هه ستی دا نه بی، ئیترهه ستی(یونیورس)مانای ئه سیل و راسته قینه ی خوی له ده ست ئه دات.
به و مانایه وه، چون اینسانیش یه کیک له هه سته نده کانی هه ستیه، ئه ویش مانای خوی له ده ست ئه دات. له ئاکامدا ده بینین، ئال و گورر روو دان، له ته واووی هه سته نده کانی جیهانی هه ستی، یه کیک له بناخه گشتیه کانی، چونیه تی ژیانی خودی هه ستی و هه مووی هه سته نده کانه.
له م نوقته داراشکاوانه ئه بی بلیم که، ده رکی فه لسه فی، خودی فه لسه فه وبوچوونی فه لسه فی، تی ده کوشی که ژیانیکی باشتر بو اینسان و حه یوان و هه موو گیان له به ره کان، دابین بکات. وه هاش دیاره که اینسان خوی به شیکی زور چکوله له ده ر یای پان و به رینی ته بیعه ته. نه ته بیعه ت له اینسان جیایه، نه ک اینسان له ته بیعه ت. ته بیعه ت له هه موو شوین و کایتک دا، یه کسان به رانبه ر به هه سته نده کان، هه لسوو که وتی هه بووه و هه یه. ئه وه اینسانه که به پیشنیاری ئه ره ستوو، ته بیعه ت به ش به ش ئه کات. نیوی ئه وه ئه نی، سه گ. نیوی ئه وی تر ئه نی ئه سب...
وواته ته بیعه ت کاری ته بیعی خوی ئه کات و لوگوسی خاسی خویشی هه یه. ئه مه اینسانه که، تی ده کوشی ته بیعه ت به ش به ش بکات و تیکه تیکه ئه یبینی. ئه م بوچوونه خالی له ایشکال نیه هیچ، تازه زورله به ین به ره.
به ئه رکی فه لسه فه ئه زانم، ریشه ی موعزه له کان وخراپیه کان وکه چ رویشتنه کانی، هه ر هه سته نده ییک(بو میسال سیسته مه کان)به راستی و بی په رده، ده ر بخات. باسی چونیه تی ئیش وزام ومه شاکیلی اینسانی و کومه لگا بکات. چونیه تی هیدایه ت کردنی خه لک و جه ماوه ر، به ده ستی که سانیکی مه حدود و که م یان بیر و بو چوون یان سیستم بکات وهه مووی بواره کان و تاسیره کانی له سه ر اینسان وکومه لگای جیهانی، ورد بکاته وه. به شی کردنه وه و شناخت شناسی باشتر وعیلمی تر، له سه ر ئه و په دیدارگه له، ئه تووانێ ئاگاهی وزانیاری خه ڵکی بباته سه ره وه، و له م ڕیگایه وه، چونیه تی هه لسوکه وتی اینسانی ایندیویجوال(تاکه به شه ر)و بونیه ی داری کومه لگا بگوڕێ تا کوو به ژیانیکی باشتر وته بیعی تر، نزیک بیته وه.
ئه وه یه که تاسیری فه لسه فه، له سه ر اینسان و کومه ڵگا، ئه بی قوولتر له وه بێ که زۆر له خه ڵکان، بیر ده که نه وه. با فه لسه فه له یونانه وه ده ستی پێ کردبێ. کوردیش وه کوو میلله تیکی ده وڵه مه ند له زور بابه ته وه، ئه تووانی له هه مووی بواره کان وده رک و ده ریافته کانی فه لسه فی، که لک وه ر بگری. ئه م کاره هه ر سانیه دیرتر ده س پی بکات، هه ر ئه و سانیه به زه ره رو زیانی اینسان و کومه لگای کورده. لام وایه که هه ر کات به ری زیان بگری، له وه و به دوواوه، قازانجی تیدا ئه بینی. فه لسه فه له لاییکی تره وه ئه تووانی ساختاره کان بگوری. ئه تووانی یاری ده ری زووان بیت. ئه تووانی باشترین بوچوونه کان بنیته ایختیاری دلسوزه کانی ولات. لام وایه، له کوردی دا، فه لسه فه کار نه کردن، تا کوو هه ر ئیستا، زور زور زیانی داوه له کومه لگای کوردی جیهانی. ته نیا خویندنی ئاساری فه لسه فی له زمانه کانی تر، کافی نیه. ده رس وه ر گرتن له فه لسه فه ی اروپایی وبه گشتی غه رب، ته حقیق له بوواره کانی ئه وان وده رکی فه لسه فی جیهانی، ره نگه ئه وه ل هه نگاو بی بو، ده رکی فه لسه فه ی کوردی له هه موو بواره کانی ئه و کومه لگایه دا. به لام له لاییکی تره وه ئه وه ش بلیم که هه ر چه ن زووانی کوردی، به هوی زه عیف بوونی بو کاری فه لسه فی، له هه نگاوی یه که م دا ره نگه نه تووانی ره نگ دانه وه ی ئه و توی هه بی، به لام له دریژه ی زه ماندا، حه تمه ن ئه تووانی ده وله مه ند تر و زور دارتر بیت.
له بیرمان نه چی که رولی فه لسه فی، ئه بیته باعیسی ئه وه ی که له یه که م هه نگاودا، جوریک دیالوگ(لوگوس) له نیو خه لک دا پیک بیت که بی هیچ گومانیک، تاسیری باشی ئه بیت. چونکوو زووانی فه لسه فه، دوگماتیک و ووشک بوون وموتلله ق گرایی له ته واووی بوواره کاندا، ره د ئه کات. له ئاکامدا ئه بیت به باعیسی ئه وه ی، که نه ته نیا ده رکی درووست تر له وه زعیه تی اینسان و کومه لگاکه دا بدریت، که دژایه تیکی زور ناره وا، له ناو خه لکدا، لا ئه بات وفه رهه نگ و که لتوور، هان ئه دات به ره و پیشه وه چوون. که فه رهه نگ گه وره تر بوو، ژیانی مندال وکومه لگا و به ته واووی اینسان و چونیه تی هه لسو که وتی، مودرن و باشتر ئه بیت.
. پەیوەندی نێوان فەلسەفە و پەروەردەی منداڵ چیە؟

فه لسه فه به ته واووی له سه ر کومه لگادا، کار ده کات. پیش ئه وه ی که فه لسه فه یان بوچونیکی فه لسه فی، به ته واووی برواته سه ر مندالان، تی ده کوشی تا کوو له ریگه ی شیوه ی هه لسووکه وتی گه وره کان(باووک و دایک_ بنه ماله) ئینجا ته واووی کومه گا، بگوری. به لام ئه م کاره چون ئه باته پیشه وه؟ هه ر وا که دیاره فه لسه فه، تاسیری قوول و قورسی هه یه له سه ر ته واووی بنه ماکانی، عیلمی. یه کیک له وانه چونیه تی ده روون ناسیه(روان شناسی). کومه لگا ناسی_ اینسان شناسی_ دیرینه ناسی فه لسه فی(شیوه ی میشل فوکو)_ وه به تایبه ت شناخت شناسی، ته نیا به شیک له عه رسه ی کاری فه لسه فین.
فنومنه کان یان بلین په دیداره کان(په دیده کان_ بوونه کان)، به شیوه ی شناخت شناسی له هه رکامیان، به ته واووی ماناوه، چووارچیوه ی وجوودی هه ر کامیان، ده ر ئه خات. بی ئه وه ی که پیناسه ی ده قیق و درووستیک له فنومنه کان، نه بی، هه موو شتیک ئه که ویته ژیر، په لاماری گومان و تردید(شک). ایسته دیاره که به یه قین گه یشتن، باشتره له شک و گومان. به لام له لائیکی تره وه، یه قین ناتووانی موتله ق و هه میشه گی بیت. واته ته نانه ت یه قینه عیلمیه کانیش، هه مووکات هان له حالی گوران و ته غییر دا. واته: هیچ شتیک موتله ق وبه ر ده وام نه بووه و نابیتیش. به لام باشتره که اینسان وه کوو حاله تی ایندیویدوال(فه ردی) وه هه ر وه ها، وه کوو کومه لگا، تا یبه تی له سه تحی جیهانی دا، ئه و شتانه ی که شکیانی لیه، به وه سیله ی ته حقیق و لیکولینه وه ی عیلمی، به ره و ده قیق بوون وراستی ببات. واته بو ئه نجامی هه ر کاریک به تایبه ت کاریکی حه ساس و گرینگ، له نیوان گومان و سوور بوون یان یه قین وراستی ودرووستی، حه تمه ن لای دووهه می بووچوونه که(به جوریک) درووست تره وهه ل ئه بژیردریت و به م جوره، له گومان دووری ئه کریت!
هه لبه ت له بریک کار دا، وه له تایبه تمه ندیکی خاس دا، شک هه ل ئه بژیرین وپشت له یه قین ئه که ین. به لام بوچی؟ چونکوو به خودی یه قینه کان، شک ئه که ین، تاکوو شتیکی باشتر به ده س بیرین. به تایبه ت له بوواری فیکر و ته فه کوردا.
ئه ره ستوو، هه ر له م بواره دا بوو که تووانی، تیزی موسولی ئه فلاتوون، ره د بکاته وه. چونکوو، نه زه ریه ی موسول ئه لیت: ته واووی فنومنه کانی عه قلی و فیکری وه کوو، شوجاعه ت_ جووانی_ عیداله ت_ دوسی یان خوشه ویستی، جیاواز له وجوودی خودی اینسان و جیگای ژیانی اینسان، وجوود گه لیکی موسته قیل و به رده وامن. به لام ئه ره ستوو ئه لیت: ره نگی سپی، بی ئه وه ی که وابه سته به شتیکی تره وه بیت، ناتووانی به ته جروبه ده ر بیت. کاتیک ئه لین ئه و دیواره سپیه، سپی بوون هه ل ئه گه ریته وه بو دیواره که، وه به م جوره ته جروبه ئه کریت. کاتیک که موسولی ئه فلاتوونی، ناتووانی به جیاوازی ایستقلالی هه بیت، به بروای ئه ره ستوو، ئیتر دوور له به حسی فه لسه فیه. واته؛ موسول هیچ مانائیکی نیه.
به لام ئه مرو له بواری فه لسه فه ی په سا مودرن، هه موو په دیداره کان(فنومنه کان) گبقی سیستمی فنومنولوژی ادموند هوسرل فیلسوفی ئالمانی، چ له باری مادی وچ له باری اینتزاعی وه کوو ریاچیات_ ایحساس و عاگفه_ ئه نواعی هونه ر وکاری هو نه ری_ شایی و خه م، به راستی وجوودیان هه یه.
بینه وه سه ر ئه وه ی که فه لسه فه تی ده کوشی تامانائیکی ده قیق و درووست، بو چونیه تی ژیان و ته واووی هه ستی، ایرائه بات. له و بواره دا، چونیه تی په روه رده ی منال، ته نیا یه کیک له باسه کانی عیلمی و فه لسه فیه. به لام فه لسه فه تی ده کوشی تا پیشتر، له سه ر بناخه ی مال و خیزان(خانه واده)و له ئاخره وه کوللیه تی نیزامی ایجتماعی، ته حلیلیکی درووست بدات وه له و ریگاوه، اینسان و ایجتماع بگوریت. چونکوو اینسان و ایجتماع، ئه مرو، له مانا قووله کانی خویان به ری و خالی بوونه ته وه. یانی ئه رزیشی اینسان و کومه لگا، به هوی سیسته م هایکی، مادی گرایانه تو بلی بورژوازی و سه رمایه داری، اینسان و ایجتماعی له ئه رزشه کانیان، خالی کردووته وه. ئه وه یه که ئه بی دووباره، ئه و ئه رزش گه له، پیناسه بکرین ودووباره بیان ناسین و چونیه تی کارکه ردی حال و پیشوو وه داهاتوویان، به رره سی بکه ین.
مندال هه ر چه ن له کاتی به دوونیا هاتنی دا، دارای چه ن ریفلیکسه، به لام زوربه ی جه وهه ری خوی(شه خسیه ت_ پرینسیب_ کارکرد)له خانواده ی چکوله، یانی خاوو خیزان ودوواتر له مه حه له و کولان وشار وشوینی خوینگه، وه ر ئه گری. واته ئه و شتانه ی که له سه ر مندال تاسیری قوول ئه که ن، خودی ایجتماعه. ده ی جا، ایجتماع خوی، فه رهه نگ و چونیه تی هه لسووکه وتی، له کویوه، وه رئه گری؟ ئه مرو، سیسته مه کانن که چونیه تی ژیانی اینسان و کومه لگا، ته عیین ئه که ن. به زووانیکی ساکار ئه بی بلین که ناچارین، سیسته می جیهانی بگورین. به لام بوچی؟ چونکوو جووان دیاره که وه زعیه تی مناله کان له هه ر گوشه ی دونیادا، تایبه تی له ئه فریقا وئاسیا دا، زور زور ناله باره. هه زاران دوکومنتار هه ن که وه زعیه تی راسته قینه ی مناله کان له جیهان دا، ئاشکرا ئه که ن. جاری بو میسال ئه تووانم بلیم که له زور ولاتی ئاسیایی وه کوو ئیران، ته مه نی ایزدواج بوکچه کان هاتووته ژیر 15 سال_ له هه مان کاتدا ئه زانین که به پی ته حقیق ودوکومنت، وه به شیوه ی اروپایی، ته مه نی ژیر 18 سال، ایزنی زور شتی نیه. واته له ژیر 18 سال، ته وانایی رووناک کردنی زور شت ئه که ویته راده ی شک و گومان و ئاکامی کاره کان باش نابن. بویه له ولاتانی اروپایی ته مه نی ژیر 18 سال ایزنی کرینی الکوهول و جگه ره یان نیه یان ناتووانن به للگه ی کرینی مال یان ماشینیک ایمزا بکه ن وله لای قازی دا، ئه م جوره که یس گه له، ناته واو و ره ده.
پیشتر له سوقرات له یونان دا، فنومن هاییک وه کوو، شوجاعه ت_ جووانی_ عیداله ت_ دوستی و... بوونیان بایه خ دار و ارزش دار بوو. به لام سوقرات و شیوه ی سوقراتی وئه فلاتوونی، بوون به باعیسی ئه وه ی که، هه موو ئه و شتانه، بینه کانالی عه قله وه. تو ئه بی له ریگای عه قله وه تاریفی شوجاعه ت یان بلین جووانی یان دوستی بکه ی. ئه مه بوو به باعیسی ئه وه ی که هه مووی ئه و په دیدارگه له و هه روه ها، ته واووی ئوستووره کان، ورده ورده، له گه وریی خویان، بکه ونه خواره وه. تازه ئه مرو به هوی ته حلیلی زور زوری فه لسه فه ی په سا مودرن، عه قل ورشنالیسم، به ته واووی وه کوو یه کیک له بنه ماکان و ریشه کانی، ایده ێلیسیم، ئه یان ناسین و هه ر روژیش ئه بینین که مه یدان وماوا بو ایده ێلیسم، ته نگتر ئه بیته وه. جاری هه ر به ته نیایی مه کته بی ایگزیستانسیالیسمی سارتری، اردووگای ایده ێلیسمی لاواز کردووه.
له ئاخره وه ئه بی بلیم، بی گورانی باوک و دایک یانی به ته واووی ساختاری خانه واده و بی گورانی ایجتماعی اینسانی، مندال ناگوردریت. تو هه ر چی له گورینی مندالدا تی بکوشی، ئه و هیزه ت نیه که بتووانی به رانبه ر به ته واووی ایجتماع و سیسته مه که ی رابوه ستی که به ته واووی وجوودیه وه، وه به ته واووی ئه و شتانه ی که له ایختیاری دایه(وه کوو تلویزیون_گواری منالان_کامپیوتروهه زاران سایتی جوراو جورو فیلم وشوینی خوینگه وسیستم و چونیه تی ته دریس وئاموژگاری ماموستایان) به مندال، داده هاییک ئه دات که خودی سیسته مه که پیویستی پیه. بویه ایجتماعی اینسانی ئه مرو نماییکی وه کوو جووجه له خانه ی لی هاتووه! تولید و بازتولیدی هه زاران شه ر و دژایه تی و نه خوشی و به د به ختی و نه گبه تی، که ئبیته باعیسی له به ین چوونی مندال و خانواده و کومه لگا و له یه ک پیته دا اینسان.
ساده ترئه وه ی، که بی ته عریفی ده قیق و درووست له اینسان وکومه لگا و سیسته می جیهانی، ته عریفی مندال ناقیس و ناته واو ئه مینیت. کاتیک اینسان له هه موو بواره کانی فه همی فه لسه فیه وه، له مانای ئه سیلی خوی خالی بووه ته وه، ناچاره ن، کومه لگای اینسانیش، له مانای ئه سیلی خالیه. ئه لیم ئه سیل_ مه به ستم ئه وه یه که، اینسان پیشتر دارای مه فاهیم وئه رزش گه لیکی خاس هه بووه_ ئه مرو، نه ته نیا له هه موو ی کومه لگاکاندا، سه ری اینسانه کان به شیوازی جوراو جور، له سی داره ئه درین، شاهیدین که خودی شه ری نیو ده وله تی، له نیوان ولاته کاندا، ئه بیته باعیسی کوشتنی زور که س. جیاواز له هه مووی ئه مانه اینسان خوی مه سئولی درووست بوونی ئه نواعی نه خوشیه کانه_ ایدز ته نیا یه کیک له نه خوشیه کانه که سالانه جه ماعه تیک ئه کوژی. ئه نواعی زوری سه ره تان، به هوی له به ین چوونی ته بیعه ته که شوینی ژیانی اینسانه، اینسان هه ر روژ به ده ستی خوی، هه م ته بیعه ت له به ین ئه بات، هه م خوی تووشی ده ردیسه ری ئه کات تا راده ئیک که اینسان، به ره و مه رگی ئاخرین ئه روات.

.فەلسەفەی ئێمە بۆ ژیان تا چە ڕادەیەک لە سەر باری دەروونی ئێمە ڕەنگدانەوەی هەیە؟

کارکردی فه لسه فه له بواری ده روونی ایسنان و کومه لگا، تا ئه و راده یه، که زور شت له ده وره ی موعاسیر دا گوراوه. پیشتر نه خوشی دیپریشن(خه مووکی) وه کوو نه خوشیک ناووی لی نه ده بریا. ایستا ته واووی کومه لگای غه ربی به تایبه ت ارووپایی، ئه زانن که ئه م نه خوشیه، زور به هیز وخه ترناکه.
دووهه م ئه وه ی که فه لسه فه بووته باعیسی رووناک بوونی زور مه سائلی بن ده ست(جانبی) که ئه و ده سته یه، نه ته نیا ئازادی اینسان و کومه لگای، مه حدود کردبوو که له ئه ساس دا، حه قی تاکه که سیک وه کوو اینسانی، خراب کردبوو_ هه لبه ت ایسته ش هه ر ئه و شیوه یه، به داخه وه به ر ده وامه. باسه که وورد تر ئه که مه وه. بو میسال نه قشی ده روون ناسه کان یان پیزیشکه کان، و هاو کاری و تیکه ل بوونیان له گه ل سیسته مه کاندا، تایبه تی سیسته می پولیسی و قه زایی، ره نگ دانه وه ی زور خراپی هه بووه. سه دان جار که سیکیان له سه ر شتیکی ساکار یان ایشتباهیکی چکوله، له سه ر به د مه ستی یان تیک چوونی کاتی(موه قه تی) میشک و فیکر بو داوه ری و قه زاوه ت، گرتووه. پولیس ئه و که سه ی گرتووه، سیسته می قه زایی داویه تی به ده ستی پیزیشکی ده روون نناس، نووسراوه وگوزاریشی ئه و پزیشکه ده روون ناسه، له ئاکامدا بووته باعیسی ته زریقی ئامپوولهاییک که ئه و که سه ی له بوواری شیمیایی له ش و فیکر دا، فه له ج کردووه(تو بلی ئارامی کردووه!!) به لام نوکته ئه وه یه که هیچ ایزنیکیان له و که سه نه گرتووه که ئه و ئامپووله ی لی بده ن. زور جاریش، به هوی ته زریقی ئه و ئامپوولانه وه، که س به ته واووی وه کوو شیتیکی لی هاتووه ودوواتر نه ی تووانیه وه، بگه ریته وه سه ر ژیانیکی نورمال له ناو کومه لگادا.
ئه م به ش له کارانه تایبه تی به ده س میشل فوکو ئه نجام دران وه بوون به باعیسی گورانیکی زه عیف له کومه لگای غه ربی دا. به لام پیشتر یش ووتم که هیشتا هیشتایه، ئه و بوچوون و ره وشته له لایه ن سیسته مه کانی اروپایی نه گوردراون. له کومه لگای شه رق دا، ئه م جوره ده رک و عه مه له، هیشتا به ر ده وامه. له بیر نه که ین که پولیس و ده روون ناس وقازی یان سیسته می قه زایی، تاکوو زیندان و مه سئوولینی زیندان، تاکوو ئه روات به ره و سه ره وه، یانی ده و لله ت و حکوومه ت، تیکرا ده ستیان له ناو ده ستی یه ک دایه و به شیوه ی سیسته میکی واحید، ئیش و کار ئه که ن. ئه و سیسته مه ش ئه بی بگوردریت و حه قی اینسانی تاکه که س و به ته واووی کومه لگا، به شیوازیکی درووست، به جی بیت. ده ی شی کردنه وه ی ئه م جوره مه فاهیم و بوو چوونانه، کاری فه لسه فیه. ایسته بی خوینه، ئه وه ی که کومه لگاییک به ته واووی دوور له ده ریافت و ده رکی فه لسه فی بیت. ئینجا و ه زعیه تی اینسان و کومه لگاکه، ته واشا بکه بزانه چی ئه بینی؟
ئه وه یه که فه لسه فه ره نگدانه وه ی زور قووللی هه یه، له چونیه تی ژیانی اینسان دا. ایسته له م که یسه ی سه ره وه باسی زورتر ده روون ناسی و نه قشی پیزیشکی ده روون ناس وقازی و پولیس_ وه کوو سیسته میکی یه ک ده ست کرا. له بیر نه که ین که فه لسه فه، تووانیویه تی، په رده له زور شت لابات که زوربه ی ئه و شتانه، خود هان له به ر چاو دا به لام به داخه وه، به هوی نیو ده ستی بوونیان و به زاهیر ساکار بوونیان له لای خه لکیه وه، نابیندرین! یان بلین له بیر رویشتوون. ئه رکی فه لسه فه س که هه مووی ئه و شتانه باز هه م بخاته به ر چاووی جه ماوه ر. ئه وه یه که ئه بینین، فه لسه فه و ده رکی فه لسه فی، به شیوزی جوراو جور، له بوواری دروون ناسیشه وه، بو ژیانی اینسانی وکومه لگا، گرینگ وزه رووریه.


شێوەی هەڵسوکەوتی ئێمە چۆن لە باری فەلسەفییەوە پێناسە دەکرێت؟

شێوه ی هه ڵسوکه وتی ئێمه به ته واوی، هه ڵ ئه گه ریته سه ر شێوه و چۆنیه تی بیر کردنمان له هه موو بواره کانی ژیاندا. له و بابه ته وه که اندازه ی شناختی ێمه له هه موو په دیداره کانی ده وروبه ر ، تا چ راده ێیک بیت؟
هه رچی شناختی ‌ئیمه له هه مووی په دیداره کان زۆرتر بیت حه تمه ن، ده رکی ئیمه یش له سه ر خۆمان، به هیزتر، قووڵتر، ده قیق تر و درووست تره.
خاس. بۆ شناختی باشتر له مه ‌ووزووعه که، میساليک به ووته ی خۆاره وه:
که لتوور و فه رهه نگی هه ر وڵاتیک به رووناکی دیارده ی چۆنیه تی هه ڵسوو که وتی ‌‌فه لسه فی ئه و ولاته یه. هه ر ووا که جه ماوه ری چینی ، خاوه نی هه ڵسووکه وتی تایبه تی خۆیانن، ئه و میلله ته کانی تریش هه ر وا. زووانی چینی یان ژاپۆنی خۆی بۆ خۆی تایبه ت مه ندی خۆی هه یه. هه ڵسووکه وتی ێنسانیکی چینی ‌‌‌ئه ساسه ن، له گه ڵ خه ڵکی تردا، جیاوازی تایبه تی خۆی هه یه. بڵین ێنسانی چینی کارکه ردی تایبه تی خۆی هه یه. به ڵام له بابه تی اگزیستانسیالی اینسانی قه تعه ن، ‌هه ر یه کیکن. هه ر چه ن له بۆاری جه ۆ هه ره وه، فه رقیان هه بی.
اشیوه ی هه لسوو که وتی اینسانه کان، به هوی ته واووی ئه و تایبه ت مه ندیانه ی کومه لگائیک که شه خسیکی خاس لیوه هاتووه، دیارده ی ته واووی ئه و کومه لگایه س. ئه وه ش دیاره که هه ر کومه لگائیک زووان و فه رهه نگ و ره سم و یاسای خوی هه یه. کاتی که داده کانی کومه لگا به اینسانی ایندیویجوال، سه خت و سفت بوو، یان بلین شکلی گرت، شه خسیش وه کوو تاکه که س، نوینه ری ئه و کومه لگا سه. واته تایبه ت مه ندیه کانی ئه و کومه لگایه به ریوه ئه بات.
به لام که دینه سه ر خودی ایگو (من_ تاکه که س _ شه خس) بریک تایبه تمه ندی فه ردی و تاکه که سانه ش، خوی ئه نوینی. به شیکی گرینگی ئه م به شه، هه ل ئه گه ریته وه بو ژن. له عیلمی ژنیتیک دا، ئه بینین فره ییک له کارکه رده کان، یان جه و هه ری ایگویستی شه خسیک، له بنه مای چونیه تی، ژنه کانی ئه و، ئاو ئه خواته وه. واته ژنه کانی نه سلیک و جه ماوه ریکی، یه ک ریشه، کومون و ایشتراکی عه قلی و بو چوونی تایبه تی خوی هه یه و نیشانی ئه دات. ئه مرو، له بوواری ده رکی دی- ان- ێی، اینسانه کان، زور شت ده ر که وتووه که مایه ی سه رنجن.
به گشتی ئه بی بلین که ژنی تایبه تی که سیک به ایزافه ی داده کانی کومه لگا ی ئه و شه خسه، وتیکوشانی بیروفیکری اگویستی که سیک، دیارده ی چونیه تی فه لسفه ی ژیان وهه لسووکه وتی ئه وشه خسه یه. بو که سیک که له کومه لگائیکی ایسلامی یان کریستیانی(مه سیحی) له هه ر کام له به شه کانی دا، به دونیا هاتووه، زورعه جیب نیه که، فه رهه نگ و هه لسووکه وتی ئه وشه خسه، دیارده ی ئه و کومه لگایه دا بی. به لام ئه یش بینین که، که سیک بو میسال، له کومه لگای ایسلامی دا به دونیا هاتووه وهه مووی ئه و تایبه ت مه ندیانه ی ایسلامی وکه لتووری جامیعه که ی، وه رگرتووه، به لام له دریژه ی ژیانی دا، وه ئاشنایی له گه ل فه رهه نگیکی تردا، هه لسووکه وتی تاراده ئیکی به رز، تووشی گورران کاری بووه. ئه وه یه که ئه بینین، هه مووی ئه م شتانه له نیواگزیستانسیالی شه خسیک، رووئه دات وهه مووی ئه و رووداوانه، بریتین له چونیه تی، به رزونزمی ژیان وته رزی فیکری، ئه وشه خسه. به س له بیرنه که ین که هیچ کام له م مه راحیلانه، یان ئال وگوررانه، له هیچ کاتیک دا، سابت ونیشته جی ئه به دی نیه_ یانی موتلله ق نیه و نابیت. چونکوو هیشتا ایحتمالی گوررانی تر، بو ئه و په دیداره، هه یه. له م نوقته دا، ئه بینین، ده زگای فیکری_ فه لسه فی، ئه ره ستوویی ودیکارتی وه به ته واووی شیوه ی بیرکردنه وه ی ایده ئالیستی، ده روخیت.
له ئاکامدا به کورتی ئه لیم که؛ دیتنی که سیک_ هه لسه نگاندنی شه خسیک، ئه گه ر به شیوازی فه لسه فی درووست، رویشتبیت، ده قیقا، ئه تووانیت په رده له چه ندین فیکر و به رداشت وریشه وعیلله ت یان هوه کانی، بناخه یی که سیک، لا بات. بویه ئه لین، فلانی خه لکی چینه_ ئه وی تر کورده....
ئیسته مه وزووعه که توزیک، قوول تر بووه. چوونکو ئه بینین که خومانیش به و قه ناعه ته گه یشتووین که نیوی که سیک ئه نین کورد یان چینی یان هه رمیلله تیکی تر_ به لام تیکرا له بیرمان ئه چیت که پیش ئه وه ی که سیک، کورد وچینی و ژاپنی وغه یره بیت، ئه و که سه، پیشتر اینسانه. وئه م اینسانه له بابه تی، ااینسانیه ت وجه وهه ری اینسانی، له گه ل هیچ ناسیونیکی تردا، فه رقی نیه. به م جوره ئه گه یین به م قه ناعه ته که، کومه لگای اینسانی جیهانی، به ته واووی یه کیکه. ئه مه کاری سیسته مه کان وده ولله ته کانه، که اینسانه کان و کومه لگاکان، له یه ک جیا ئه کاته وه. ته نانه ت،سنووری خاکی و جوغرافیایی بویان دا بین ئه کات. به س، ده ر که وتووه ئه وه ی که، هیچ سنوور و مه رزیک، نه یتووانیوه به ته واووی، له جیا کردنی اینسانی جیهانی، پیرووز بیت. شی کردنه وه ی ئه م به شه له باسه که، له ناو ئه م به حسه ی ایسته، جی گر نابیت. به لام به گشتی ئه تووانم ئه وه بلیم که، ته بیعه ت له سه راسه ری ئه م جیهانه دا، یه کسان عه مه ل ئه کات_ ئه مه سیسته مه کانن که به هوی خه یری خویان، اینسانه کان لیک، جیا ئه که نه وه. هه ر چه ن تووانیویانه، میلله ته کان به گژی، یه ک دا به ن، به لام هیشتا نه یان تووانیوه، اینسانیه ت یان جه و هه ری اینسانی اینسانه کان، بکوژن.
ئه م باسه ی سه ره وه، له گه ل ئه وه ی که میشل فوکو، له ئاخرین کتیبی خوی به نیوی پیته کان و شته کان نووسیویه که اینسان دووچاری، مه رگیکی به زوویی ئه بیت_ جیاوازه.
. ڕەۆڵی فەلسەفە لە بنیادنانی کۆمەڵگەیەکی تەندروستدا چیە؟

له دریژه ی پرسیاره کان وباسه کانی پیشوودا، تا راده ئیک، ولامی ئه م پرسیاره ی ئاخرم داوه ته وه. ئیسته ایشاراتیکی تر ئه که م به وه ی که ره وللی فه لسه فه، له بنیاد نانی کومه لگه یه کی ته ندروست، ئه بی چون بیت؟
پیش له هه ر شتیک، ئه بی پیته ی ته ندرووستی له م پرسیاره دا، روون و ئاشکرا بیت. یان بلین ته عریف بکریت.
ئه گه ر بلین، درو کردن بو میسال، نا- ته ندروستیه؟ خوی ئه م پرسیاره دینیته پیشه وه که عیلله تی درو کردنی که سیک، چیه؟ کوشتن و بررین و خه یانه ت_ فه قری زانستی و فه رهه نگی_ فه قری مالی واکونومیکی_ لاوازی تیکنولوژیکی_ خو کوشتن، به تا یبه تی خو سووزاندنی ژنان، له کومه لگای کورده واری_ جیاوازی چینایه تی(ته به قاتی) چه ن لایه نه ی، فه قیره کان، سفره خالییه کان و چینی ده و لله مه ندو سه رمایه دار؛ ته نیا چه ن نوکته ی، ئه م خاله ن. له به ین چوونی ته بیعه ت، به ده ستی خودی جه ماوه ری اینسانی ته واووی جیهان، ره نگه گه وره ترین روداووی کاره سات ساز بیت که له گه ل خویا، خودی اینسانیش روو به نابوودی و مه رگ ئه بات(بو نموونه گلوبالایزیشن- یان ئاو بوونی یه خه کانی قوتبی).
فه لسه فه، نه تووانیوویه تی له وانه ی سه ره وه دووری بکات، نه یش ئه تووانی له داهاتوودا، خوی بپاریزی. چونکوو فه لسه فه به ته واووی، له گه ل هه مووی ئه و کاره سات گه له، ده رگیره. پیشتریش گوتبووم که فه لسه فه، تیکوشانیکه ناویستاو، بو ده رکی درووستی هه ستی. ده ی جا، کام له وانه ی سه ره وه، وه کوو په دیدار، له هه ستی یان یونیورسال و جیهانی اینسانی، دوورن یان جیان؟
ته عریفی ئیمه له پیته ی ته ندروستی، ته بیعه تی راسته قینه و ئه سیلی اینسان وجیگای ژیانی اینسانه.
ئه گه ر مه به ست له ته ندرووستی کومه لگا، دوور بوون له جه نایه ت و دزی و فه قری جوراو جور و ده یان سه خلله تی تر بیت. ئه بی ئیمه پرسیار بکه ین که مه سئوولیه تی ئه و رووداوانه، له سه ر شانی چ په دیداریکه؟
ئه گه ر دزی و اعتیاد و درو _ خه یانه ت وناساخی ده روونی_ پر بوونی زیندانه کان به هوی جوراو جور و منولوگ ودووری له دیالوگ_ شه رری میلله ته کان و بومباردمانی شاره کان وایعدامی ئازادی خوازه کان و سی داره دانی سه دان که س له شاره کانی ئیران و چین و چه ند ولاتی تر_ فه قری فه رهه نگی و زانستی و فه لسه فی؛ مه به ستی ناوه روکی پرسیاره که س، باز هه م ئیمه ئه پرسین که، چ په دیداریک یان سیستمیک، تاوان باره؟ ئایا که سیک که دزی ئه کات، ئه بی وه کوو ولاتی عه ره بستان سعودی، ده ستی ببردریت؟ یان وه کوو سیستمی متافیزیکی ئیرانی، ایعدام بکرێن؟ پیش ئه وه ی که ده ر که و تبی که بوچی دزی کردووه؟ ئایا اینسانه کان، هه ر له م که یسه دا، وه کوو دز به دونیا هاتوون؟ یان سه دان ده لیل، بوونه ته هوی ئه وه که شه خسیک، له رووی ناچاری دا، ده س بکات به دزی کردن. به لام له سه ره وه(حاکمه کان) دزی گه وره گه وره بکه ن! ئه وان ئازاد و ئابروومه ند_ دزانی چکوله، بی ئابروو و له خه ته ری بررینی ده ستیان وکوشتن وایعدام بن!
لام وایه که سیسته مه کان و ده ولله ته کانی ولاته کان، خویان یه که مین تاوان باری نا- ته ندروستی که سایه تی و کومه لگان.
به ڵام ئه بێت ئه وه ش دابین بکریت که، سیسته مه کان، چون پیک دێن؟ خۆیان که له هه وره کانی ئاسمان، دا نه به زیون. ئا یا خودی اینسانه کان و به ته واووی، کومه لگا نیه که، ریگه و ڕای ئه دات به وان؟ ئایا خودی کومه ڵگا نیه که، په دیداریک به ناووی ڕیبه ر درووست ئه کات؟ ڕیبه ریک که هه مووی زۆر و قودره تی، جه ماوه ر، له ناو خوی دا، کو ئه کاته وه- وهه ر به و قودره ته، درێژه به زڵم وزورو سیسته می خوی ئه دا؟
ره وڵی فه لسه فه، بۆ پێک هینانی کومه ڵگائیکی ته ندرووست، به خه به ر کردنی ئه و کومه ڵگایه س که وریا بیت. زانستی هه بیت وده ور وبه ری خۆێ باش بناسیت_ تاریفیکی ده قیق و درووستی له سه ر په دیداره کان و بوونه کان و هه سته نده کان بێت. ڕه وڵی فه لسه فه، به م خه به ر کردنه دا، کومه ڵگاکه ئه خاته، نیو فیکر و ته حلیل. ئه ی خاته ناو خه فه ت و تاریکی_ به ڵام هاو کات هێزیکی به ر فراوانیشی پی ئه دات، چونکوو کومه ڵگای بێدار و زانست مه دار، ڕێگه به ڕیبه ر و ئه سته م کار نا دات.
له وڵاتانێ که خه ڵکیان فێر کردووه، هه ر گیز بیر له ئاکام و وه زعیه تی ژیانی خویان نه که نه وه، و هه مووجه ماوه ر ی ئه و کومه ڵگایه، عه ینی یه ک فیکر ئه که نه وه، نه ک هه ر ئازادی مردووه له وی، که له واقیع دا، هیچ که سیک فیکری نه کردووته وه. له و جوره وڵاتانه دا، حه ره که ت، مانای نیه_ فه قری فیکری و فه رهه نگی، بی داد ئه کات وخۆیان به ده ستی خۆیان و به شانا زیه وه، خاوه ن فیکره کانی موسته قیل و روژنامه نووسه کان و نووسه ره کان و هونه رمه نده کانی ڕاسته قینه ی خویان، ئه کوژن. ڕه وڵی فه لسه فه له شوێنیکی وه ها دا، ته نیا خه وه ر کردن و بانگه وازی زانست وئاگاداری و شناخت له هه مووی په دیداره کانه و هاو کات، فیلسووفی ئه و وڵاته، قه ناعه ت به نووسین وقسه کردن ناکات و له گه ڵ خه ڵکدا، شان به شان ئه روات و جه وهه ری فه لسه فی خۆی پیشان ئه دات. چونکوو ته نیا نووسین و قسه و باس و دیالوگ، چاره سه ری سه خلله تیه کان نیه_ به ڵکوو کار کردنی عه مه لی به و ماناوه که ئه نجامی کاره که، جووان دیار بیت؛ زور پیویسته.
ئاخرین نوکته ییک که زۆر به زه رووری ده زانم ئه وه یه که، نوسخه هه ل گرتن، له وڵاتانی پیشکه وتووی ئوروپایی وئامریکی، جا پیاده کردنیان له وڵاتی تر، به تایبه ت له کومه ڵگای کورده واری دا، کاریکی به ته واووی، نادرووسته. بو نموونه، ئه و به شه ی له ئوپوزیسیونه کان له هه ر چووار پارچه ی کوردی دا، که ئه یانه ویت، سیسته می سوسیال دموکراسی، له کوردوستان، پیاده بکه ن، هێزی ڕاسته قینه ی خویان لاواز ئه که ن. به م ده لیله که، هه ر کومه ڵگائێک ئه بێت خۆی له بناخه کانی دا، له سه ر ئه و ڕێگاێه ی که ئه ڕوات، ئامانجه کان و هیواکانی خۆی بدوزیته وه و ته جروبه ی بکات. وڵااته کانی ئوروپی، لانی که م، و به دووای زۆرتر له هه زار و سی سه د سال(1300) له قه ررنه کانی وه ستا و ته جروبه ی ئه نگیزیسیون و تا یبه تی ته جروبه ی به قازانجی رونسانس، تاکوو به دونیا هاتنی رنه دکارتی فه رانسه ی، دیوه و ته جروبه ی کردووه. پێش له رونسانس، ده م وده زگای ئه نگیزیسیون، زۆر له رووناک بیره کانی کوشت و هه زاران جه نایه تی کرد_ کومه ڵگای کورده واری تازه خه ریکی له ده س دانی رووناک بیره کانیه تی. له کوردوستان، تازه خه ریکن دژی رووناک بیره کان و ڕوژنامه نووسه کان، پروپوگاندا ئه که ن و تیروریان ئه که ن.
چۆن ئه بێت که نوسخه ییکی، ته جروبه نه کراو_ فیکر نه کراوه له سه ری_ نا شاره زاو دوور له مانای قووڵی په دیداره کان و بۆچوونه کان، ڕێک و ده ق، وه کوو ته قلیدی ایسلامی له بواری شیعه دا، بیهێنی وله شوێنێک پیاده ی بکه ی؟! ئایا خود ئه مه پروپوگاندا و به شوینی هیزو قودره تی سیاسی و دوگماتیکی رویشتن، نیه؟
تازه له م باسه لا ئه ده ین که سیسته می سوسیال دموکراسی ئوروپی، خۆی به ته واووی و ئه مڕو دیاره که شکستی هێناوه و ته واووی وڵاته ئۆروپیه کان، خه ریکن ئه و امتیازانه ی که پێشتر به هۆی هه وڵدانی کریکارانی سوسیالیست، به ده س هاتبوو، ورده ورده له خه ڵکیان سه ندووته وه و ئه ێسێننه وه! ئایا به راستی ئه م ته قلیده ناشیانه ی به شی زۆربه ی ئوپوزیسیون، جیگای سه ره نج نیه؟
که گۆتمان جێگاێ سه رنجه، مه به ست تێ ڕوانینێکه زۆرڕیشه دار_ ده رکی ده قیق ودرووستی فنۆمنه کانه_ فه همی ڕاسته قینه ێ په دیداره کانه. بێ ‌ئه م ده رکه بنه ماییه ڕیشه داره، ناتووانیت به ڕاستی کارێکی ئه ۆتۆ بکه یت. واته تاکوو به شێوه ێکی شناخت شناسانه په دیداره کان نه ناسی، چۆن ئه تووانی عیلاجی زامه کان ئه که یت؟ پشت کردن له په دیداره کان، یانێ نه دیتنیان. تۆ تاکوو به رانبه ر به ڕووداوه کان و په دیداره کان نه بييت ونه یانبینیت، ئٶسووله ن ناتووانی له چۆنیه تی ئه وان تی بگه یت. که تێ نه گه یشتی و شناختت له سه ریان نه بوو، به ئا ساییش، تووشی هه ڵه ئه بیت.
ئه وه یه که زه رووره تی شناخت له سه ر په دیداره کان، به جووانی ده ر ئه که وێت. کۆ مه ڵگه ئیکی ته ندرووست، له ته قلیدی ناشیانه ی وڵاتانی تر، دووری ئه کات، به ڵام پشت له ته جرووبه ی ئه وانیش ناکات، به س ته قلیدی ئه وانیش ناکات و تێ ده کۆشێ تا کوو خۆێ به شناختێکی درووسته وه، ڕێگاێ تا یبه تی خۆی بپێوی. ئۆپۆزیسیۆنی وه ها وڵاتێک، هه رگیزاێ هه رگیز، مۆدیلی وڵاتێکی تر ناهێنێت بۆ وڵاته که ێ خۆێ، بێ ئه وه ی کاری شناخت شناسانه ی له سه ریانی کردبێ وڕاستیه کانی ئه و په دیداره ی به جووانی ده رک کردبێت وبه خه ڵکی ڕای بگه ئێنێت که بنه ماێ ڕاسته قینه ێ ئه و مۆدیله چیه و چۆنه! که ووا بوو، ڕۆشنبیره کانی ئه و وڵاته وئۆپۆزیسیۆنی، له ته قلیدی کۆیرانه ێ ته جرووبه کراووی وڵاتێکی تر، دووری ئه که ن، به ڵام وازله ته هقێق ولێکۆڵینه وه ناهێنن.
لام وایه که هێشتاپرسیاره که له سه ر چونیه تی ڕه وڵی فه لسه فه بۆ درووست کردنی کۆمه ڵگائێکی ته ندرووست، به قووه تی خۆی ماوه ته وه. چونکوو هێشتا، ماناێ کۆمه ڵگاێ ته ندرووست به ته واووی ده ر نه که وتووه.
ده ی باشه تا ریفی ئیمه له کومه لگای ته ندرووست چیه؟ کومه لگای ته ندرووست یانی چی؟ ئه گه ر باسه که توزیک وورد تر بکه ینه وه وله کومه لگای کورده واری قسه بکه ین، ئه بی بلین که کورد دارای کومه لگائیکی ته ندرووست نیه! به لام بوچی؟
چونکوو هیشتا، سی داره دان وایعدام له کوردوستان به شیوازی جوراوجور به ر ده وامه_ چونکوو خو سوزاندنی ژنان له و کومه لگایه به ئاماری زور زور، به ر ده وامه_ چونکووروژنامه نووس ونووسه ره کان، هه موو کات گیانیان له خه ته ردایه_ چونکوو بی کاری واعتیاد له کوردوستان، هاوار ئه کات_ کومه لگائیکی ته ندرووستمان نیه، چونکووسیستمه کان(جیاواز له کوردوستانی عیراق)نه یان هیشتووه وناهیلین کورد به زمانی دایکی خوی بخوینیت و بنووسی یان لیکولینه وه ی هه بی و به م جوره فه رهه نگیکی تر، جیاواز له فه رهه نگی کوردی، له نیو خه ڵکدا، دا سه پاوه_چونکووته مه نی ایزدواج بو کچه کان هاتووته ژیری پازده سال_ چونکووکورد له هه ر چووار پارچه که دا، تووشی شه رر بووه و ئه و شه رره سه دان ساڵه درێژه ی هه یه، بویه هونه ری کوردیش، ڕه نگدانه وه ی تیژو توندی وشه ررو شیوه نه. که شیوه ن و شه رر و ایعدام له وڵاتێکا، به رده وام بوو، ناساخی ده روونی وڕه نگ دانه وه ی تارمایی و سه خڵه تیه کان، قورس تر ئه بیت.
به ڵام به ڕاستی بو چاره سه رکردنی ئه م هه موو نا- ته ندرووستیه له کومه ڵگادا، ئه بی چی بکرێت؟
وڵامی من به م پرسیاره به م شیوه یه. جیاواز له به ر چاو گرتنی هه مووی ئه و خاڵانه ی سه ره وه که ایشاره م پی کرد، ئه بی تی بکوشرێت تاکوو سیستمه کانێ که جه ماوه ر، کونترول ئه کات، بگوڕدریت. مه به ست له سیستم کوللیه تی ده وڵه ت وحکومه ته که تا ایستایش مه سئول وبه ر پرسی، ایعدام و اعتیاد وشه رر وکوشتن وهه زاران ناله باری میلله ته که س. هاوکات زور پروژه ی تر ئه بی بچیته پیشه وه وه کوو په ره دانی دیالوگی ساخ و سالم له نیوان روناک بیره کان وتایبه تی هه موو ئوپوزیسیونه کان له هه ر لائیکه وه. واته بی دیالوگ له نیوان په دیداره کان دا، کاریکی درووست بو کومه ڵگائیکی ته ندرووست، به دی ناکریت.
ئازادبوونی میدیاو روژنامه کان بو هه ر چه شنه اینتقادو ڕه خنه ئیک که له سه ر، هه ر په دیدارێک هه یان بێت وگوێ گرتن وبه ر چاو خستنی هه مووی ئه و ڕه خنانه له به ر چاو خه ڵک و جه ماوه ر_ به ر گرتن له درێژه ی کاری سیسته مه کانی حالی حازر له بواره کانی ایکونومی وقودره تی سیاسی، به شیوازیکی گونجاو وموتمه ئین له درووست بوونی حه ره که ته که_ تی کوشانیکی قوول وقورس بو گوررانیکی ئه ساسی له ڕیشه کانی زانست و فێرگه(ئاموزش وپه روه رش) به گشتی_ نیشان دانیی هه رچه شنه حه ره که تیک، به هه ر ناوه ڕۆکیکه وه چ باش یان خراپ، به خه ڵک، له ڕێگای میدیا کان و ره سانه گشتیه کان وئاماده بوون بۆ گوڕان له لایه ن هه ر تاکه که سێکه وه که خۆی به دڵسوزی کومه ڵگا ئه زانی واته ئه بی خود تاکه که سیش، ده س بکات به گوڕانی خۆی وڕه خنه گرتن له خۆی، بوپێک هێنانی ده روونیکی زوردار وسادیقانه ی فه ردی تایبه تی له عه رسه ومه یدانیعه مل و راستی له ته واووی بواره کاندا.
ڕه وڵی فه لسه فه، له هه موو ی ئه وانه ی که ئیشاره م پێ کردبه شێوازی تایبه تی خۆی دیاره و فه لسه فه یاری ده ری تاکه که س ، به گشتی کۆمه ڵگاس بۆ گه یشتن به هه مووی ئه و ئامانجانه س تاگه یشتن به کۆمه ڵگائێکی ته ندرووستی ڕاسته قینه. ئێسته یه ک پرسیار. جێگاێ حه قیقی و ڕاسته قینه ی کۆمه ڵگائێکی ته ندرووست له کورده واریدا، کۆییه وچیه؟ وڵام به و پرسیاره، ئه رکی سه ر شانی ئێویه.