چەند زانیارییەک دەربارەی ئیسلامی ئێستا و ئیسلامی سەرەتا

Thursday, 14/08/2014, 12:00

2484 بینراوە

ئەمانەی دەیانەوێ زۆرن ئیسلامی سەردەمی محمد و خەلیفەکانی ڕاشیدین کە لە ئەدەبیاتی ئیسلامی بە ئیسلامی سەلەفی ناسراون، واتە ئیسلامی سەرەتایی، جیاوازە لەو ئیسلامییەی کە دوای ئەمان دەسەڵاتیان گرتۆتە دەست واتە ئیسلامی (خەلەفی) کە دوای سەلەفیەکان.

بەبڕوای زۆرێک لەخاڵکان وای لێکدەدەنەوە گوایە ئەو ئیسلامەیانەی ئێستا لایان داوە لە بنەما سەرەکیەکانی ئیسلامی سەردەمی (محمەد)، دەیانەوێ وا لە خەڵکی بگەیەنێنن کە ئیسلام لە سەراتادا ڕەوتێکی دیموکراخواز وئاشتیخوازبووە، بۆ ئاشتی کۆمەڵایەتی خەباتی کردووە، جاری ئەو کەسەی کە دەیەوێ لەم بابەتە شرۆڤە بکات، دەبێ شارەزایەکی باشی لە زمانی ئارەبی و قورئاندا هەبێت و بەدواداچونێکی(متابعە)ی هەبێ لەسەر مێژووی ئیسلام، بۆ خوێندنەوەی هزری ئیسلامی لەبنەرەتدا و پۆلین کردنی ئیسلام بەئیسلامی ڕاستەقینەو ئیسلامی ناڕاستەقینە دوو هۆی سەرەکی:
یەکەم؛ چەواشەکاری رەوتە ئیسلامیەکان و خۆناساندنیان بە میانڕەوو بە خەڵکانی سادە کاگوایە ئیسلام لەبنەڕەتدا توندووتیژ نیە و ئاشتیخوازە.
دووەم؛ لاوازی بونیادی ڕۆشنبیریوسیاسی و نەبونی خوێندنەوەیەکی زانستیانەی مێژووی ئیسلام و ئاشکردن و شییکردنەوەی هۆکارە سیاسیی و جەگرافی وئابووریەکان، کە بوونە داینەمۆی جوڵانەوەی بیری ئیسلامی لای محەمەد لەدوورگەیەکی ووشک وبێدەرامەتو پڕلەشەڕوشۆڕی خێڵەکی، وەحەسرەت هەڵکێشانی بۆ دراوسێ(ڕۆمم و فارسەکان) ی کەخاوەنی شارستانیەکی پێشکەوتوو زەویەکی بەپیتو بەرەکەتو دەوڵەمەند بوون . بە بۆجونی ئە مانە و وا لەخەڵکی بگەیەنێنن بەمانایەکی تر دەیانەوی بڵێن ئەم تووندوتیژیەی ڕەوتە ئیسلامیەکانی ئێستا لەسەرچاوە ئایدیە لۆژیەکی ئیسلامدا نیە، بەڵکو لە پیادەکردنی سیاسەتی هەڵەی ڕەووتە ئیسلامیەکانە نەک لەخودی ئیسلام، بە ڵام ئەگەر لەقورئان وورد بیتەوە دەر دەکەوێ قورئان لێواولێوە لە پێشێل کردنی دیموکراتیو زەوتکردنی مافی ئازادی وهاندان بۆ توندوتیژیو سەرکوت کردن، تەنها یەک ئایەت لەسورەتی (توبە) لەناو سەدان ئایەت بەسە بۆ سەلماندنی ئەم ڕاستیە، لەم ئایەتەدا لەسورەتی توبە دەلی، (فأژاإنسلخ ألأشهرألحرام فأقتل ألمشرکین حیپ وجتهم وخژوهم وحسرهم وأقعد لهم کل مرسد فأن تابوا وأقاوموالسلاه‌ وأتوا ألزکات فخلوا سبیلهم إن أللە غفوررحیم. دوای ئەومانگانەی کە شەڕی تیاحەرام کرەوە لەهەرشوێنێک تووشی نەیارەکانتان بوون بیان کوژن دەوریان بگرنو لەژێرچاودێریان دانین تا ئەوکاتەی تەسلیم دەبن و زەکات دەدەنو نوێژدەکەن، لەم ئایتەدا بەبێ پێچو پەنا مافەکانی مرۆڤ لەبیرکردنەوەو ئازادی پیشیل دەکریو زۆر بەدکتاتۆریانەوبەشیوەیەکی هۆڤیانە بەگژ بیروڕای بەرامبەری دا دەچێتەوە، ئەم ئایەتە ئحراجیەکی زۆری بۆ ئەو ئیسلامیە بەناو میانڕەو دروست کردووە، لە وتارەکانیان کەمتر خۆی لێ دەدەن، ئەم دەقە قورئانیانەی کە پڕاوپڕن لەتوندوو تیژی و پێشێل کردنی مافی ئازادی تاک وکۆمەڵ، بەناو ئیسلامیە میانڕەوەکانی توشی گێژاوێکی فیکری ودەرونی کردۆتەوە لەم سەردەمەی ئێستای ئاستی هۆشیاری مرۆڤ، ئەم هەموو سەفەستەییەی ئیسلامیە بەناو میان ڕەوەکان وهەندێ لە رۆشنبیران چەواشە کاریە بۆ ناوەڕۆکی قورئان و حەقیقەتی ئیسلام، بە پێچەوانەوی ئیسلامی بەناو میانڕەو، ئەو ئیسلامیانەی کە پێان دەڵێن توند ڕەو، ئە مانە ئیسلامی ڕاستەقینەن، ئەمان خەبات (جیهاد)بە ئەرکێکی پیرۆزی موسڵمانی راستەقینەیە دادەنێن، جیهاد یاخود خەبات کردن لەپێناو سەپاندنی بیروباوەڕو یاساکانی ئیسلام بەسەر کەسان و کۆمەڵگای نائیسلامی، گەڕانەوەی ڕابوردوەکانی ئیسلام بۆ هەتاهەتایە دامەزراندنی حوکمێک کە سەداسەد ڕێکبێت لەگەڵ ناوەرۆکی قورئان، ئەم ئیسلامیانە هەست بە هیچ ئحراجێک ناکەن وشانازییشی پێوەدەکەن ولەپای پاداشتێکی خودایی دادەنێن، بۆ گەیشتن بەو بەهەشتەی کە محمەد ئاخنیوەتیە ناو هزری ئیسلامەوە، لەم بارەوەشەوە پشت دەبەستن بەو هەموو ئایەت و حدیسانەی کە 170 جار باسی کوشتن دەکات دژی ڕکەبارەکانی، بۆ سەپاندنی هەژموونی خۆی بەزۆرەملیو دکتاتۆریانە 180 پلە بەپێچەوانەی ئەو دیموکراتیە، گروپی یەکەم کە بە ئیسلامی میانڕەو خۆیان دەناسێنن، ئەمانە پەیرەوی کارکردنی (تەقیە) دەکەن لەفۆڕمی شانەی شاراوە تا دەستی خۆیان دەبینن ئەوکات دەستەکەیان ئاشکرادەکەن، لەپەنا دروشمی ئیسلامی میانڕەو ئجێندایەکی شاراوە یان هەیە، ئەویش هێنانە سەرکاری حوکمی ئیسلام و سەپاندنی ئەویاساو ڕێسایانەی کە 1500سالی بەسەر دا ڕبوودوە، ئەمانەی پاساو دەهێنەوە بۆ دیموکراتخوازی محمەد دەیانەوێ فیکرودەرهاویشتەی سیاسی تایبەت بە میژوویئێستای کۆمەڵگای مرۆڤ بکەن بەبەرقورئان و وکردەوەکانی سەراتاکانی ئیسلام، ناکرێ لێکدانەوەوئامانجەکەنی محەمەد لەناو قورئان وحەدیسەکاندا بەدەر بێت لە ویژدان و کەسایەتی محەمەد، ئامانجی محمەد جێبەجی کردنی خەونەگەورەکەی باپیرە گەورەی (قسی بن کلیب)و مامی(ئەبوتاڵیب)، کاتێ خانەدان و پیاوماقوڵانی قورەیش دەچنە لای ئەبوتلیب بۆئەوەی سنورێک بۆمحمەد دابنین وپەشیمانی کەنەوە لە بانگەوازەکەی. بەلام محەمەد بە مامی دەڵێ تۆ ناتەوێ قوڕەیش هەموو عەرەب ملکەچ بکات، وەعەرەبیش هەموودوونیا ملکەچ بکات ، لەوەڵامدا مامی دەست خۆشیلێدەکات و پشتگیریشی لێدەکات، سەرەتا محمەد کۆمەڵگای مەکەی دابەشکردووە و پۆلینی کردوون لەسەر بنەمای وەلائی کەسەکان بۆبیرووباوەڕەکەی، یاخود ئەوکەسانەی ڕەتیان کردۆتەوە، ئەوانەی ملکەچی بونەو قبوڵیانکردووە بە مووئمینو باش ناوی بردوون، بەڵام ئوانەی باوەڕیان پێنە هێناوە بە منافیق وموشریک وناوی بردوون، وە تەشهیری پێکردون وناووناوتۆرەی نەخوازراوی لێناوون، وەک (رەحمانیی یەمامە) کە یەک لە (حەنەفیەکان) بوو لەسەرئاینی ئیبراهیمی بوو، شارەزایەکی باشی هەبوو لەسەر ئاینەکان، بۆیە بووە جێگای ڕقوکینەی محەمەد بە (ئبوومسلیمی کزاب) ناوی دەبرد، محمەد بۆ سەپاندنی دەسەلات و بیروباوە ڕەکەی تا ئەوپەڕ سنووری ئازادی ئینسانەکانی بەزاندووە، ئەوانەی بیروباوەڕەکەیان قبوڵ نەکردووە بەوپەڕی بێ بەزەییانەوە هەوڵی سەرشۆڕکردنی داون، تۆبەی پیکردوون، قبوڵکردنی تۆبە یاخود ڕەتکردنەوەی کاریگەری لەسەرپێگەی کۆمەڵایەیتی وکەلتوری و ئابوری ئەوکەسە دروست دەکات کە لە بیرووباوەڕو کەلتوری خۆی داماڵێنراوە، هەرکەسێک یاخود هەر گرووپێکی ئەتنیکی یا ئاینی بەزۆری زۆرداری وای لیبکری دەستبەرداری بەهاکانی بیت دەچیتە چوارچێوەی دکاتاتۆریەت و پیشێلکردنی دیموکراتیەت، تۆبە پیکردن یانی تێکشکاندنی ئیرادەی ئەوکەسەو لەدەستدانی کەسایەتی ئەوکەسە، ئەگەر لە دەقەکانی قورئان وورد بینەوە زۆربەڕونی دەردەکەوێ، ووتاری قورئان کە بیروبۆچونی محەمەدە ووتارێکی دکتاتۆریانە و تۆتالیتاریانەیە ی متلەقە، بۆ فەرزکردنی مەفهومی (أللە)، لە ژیر سێبەری (أللە) محەمەد هەولی پتەوکردن وبنیات نانی قەوارەیەکی سیاسی وئتنیکی تایبەت دەدات، بەرگیکی رەهای بەبەردادەکات، هەروەک ئەوەی دوینێ قاعید وئەمرۆ داعش دەیانەوێ هەموومرۆڤایەتی ملکەچ بکەن، بۆ هینانە دی خەونەکەی محەمەد، بۆگەیاندنی قوڕەیش لەخێڵەوە بۆ دەوڵەت.


بۆ ئەم نووسینە سود لەم سەرچاوانەی خوارەوە وەرگیراوە
1. خلیل عبدلکریم
2. کامل نجار
3. سید القمنی
4. اخچرعفیف
5. قورئان
6. فراس السواح