دەوڵەتی نەتەوەیی و دەوڵەتی نیشتمانی

دروست بوونی دەوڵەت یان دەوڵەتە شار یان دەوڵەت نەتەوە ڕیشەکەی ئەگەڕێتەوە بۆمێژووی کۆنی ڕۆژگاری ڕابردوومان دەوڵەت نەتەوەو هبوونی سیستەمی دەوڵەت بە لەیەک ترازانی کۆمەڵگەی کۆمۆنەی سەرەتاییی ئەخلاقی و کۆمەڵایەی دێت لە ڕۆژگاری ئەمڕۆکە دا دەوڵەت بریتیە لە پێناسەیەکی نادیارو بیژوو کە دەسەڵاتی خۆی بە سەر هەبوونی کۆمەڵایەتی و ناسنامەی ژیانی کۆمەڵگەدا سەپاندووە تاک وبەرهەمی کۆمەڵگای بەشێوەیەکی سیستەماتیک ،پەروەردە کردووە, دژایەتی و لێك جیاوازی چینایەتی یە , لە كۆنەوە هەتا ئێستا , دژایەتیی و جیاوازییەكانی , فۆرمی حیاوازییان وەرگرتووە , بەڵام لە ناوەڕۆكدا كێشە و ململانێی دەسەڵاتدار و رەعیەت بووە . ئیتر دەوڵەت لە له‌ڕابردوو ئێستادا نیشتمانی بێت یان لیبراڵی , لیبراڵ دیموكرات , سۆشیال دیموكراتی , مەسیحی , ئیسلامی , جوو و یان نەتەوەیی ، هەمان پێكهاتی سیاسیان هەیە و , چەوسانەوە و بێ‌ مافیش سیمای حكومڕانیەكانیانە .بە حکومی زاڵ ڕێبەری دەوڵەت نەتەوە بە هەموو جۆرەحوکم ڕانیەکی هیرارشیک ودیکتاتۆریەتی مۆدێرنزیم هێرشی سەر بەها ئەخلاقیەکانی کۆمەڵگەدەکات.
دەوڵەتی نەتەوەیی , جیاوازی ئەوتۆی لەگەڵ جۆرەكانی تردا نییە , بەڵام دەوڵەتێك كە ئابووری و سەربازی و سیاسی باڵادەستە بەسەر دەوڵەتەكانی تردا , بێجگە لەوەی كە دەوڵەتە بچووكەكان دەكەونە ژێر هەژموونی سیاسی و ئابوورییەكەوە , مامەڵەی خاوەندار و ڕەعیەت لەگەڵیاندا دەكەن , ئەمەش قورسایی لەسەر شان و ڕەنجی چینێكی پان وبەرین لە كۆمەڵگای ئەو دەوڵەتانەدا دادەنێت , وەنەبێت ئەم قورسایی یە نه‌كەوتووبێتە سەر شانی چینی كرێكار لە ووڵاتەكانی خۆیاندا . لە نیزامی سەرمایەداریدا ده‌وڵه‌ت لەهەر شكڵ و شێوەیه‌کدا بێت , خزمەت بە چینی باڵادەست و خاوەن سەرمایە دەكات .کاپیتایزم بە هەموو ڕەهەندەکانیەوە هەوڵ دەدات لە ڕێگەی دروست کردنی چەمکی دەوڵەت نەتەوەوە بۆشیایی لێک ترازانی نەتەوەی زیندوو بکاتەوەو قەڵەم ڕەوی خۆی بە گونجاووبکات تاکوبتوانێت بەشێوەیەکی دینامیکی مۆدێرن خۆی و سیستەمەکەی تەمەن درێژ بکات وقەیران ووگێژاوەکان زاڵتربکات.
لە ململانێی دەوڵەت دا كێشە و ململانێكانی نێوان دەوڵەتانی ئیمپریالیست و دەوڵەتە نیمچە دەوڵەت نەتەوەدا ناتوانێت لە ڕاستیی و ڕەوایی ململانێكانی ناوخۆی وجیهانی نێوان خاوەن سەرمایە و كرێكاران وزەحمەتكێشان كەمبكاتەوە “لە كاتی ئێستادا پرسی دەوڵەت , گرنگیەكی تایبەتی بۆ خۆی بەدەست هێناوە , لە لایەنی تیۆریەوە بێت , یا كرداری سیاسیەوە , جەنگی ئیمپریالی توندی وخێراییەكی هەتا ئەوپەری داوە بە گۆرانی سەرمایەداری مۆنۆپۆڵی بۆ سەرمایەداری دەوڵەتی مۆنۆپۆڵی , ئەو زوڵم و زۆرە ناڕەوایەی كە بە بەری جەماوەری ئیشكەرو زەحمەتكێش دەبڕێت لەلایەن دەوڵەتەوە,كە توند و توندتر تێكەڵ دەبێتەوە لەگەڵ یەكێتیە سەرمایەدارییەكانی خاوەن دەسەڵات , تا دێت زۆرداریەكە زیاتر و زیاتر دەبێت.سەرمایەداری بڕاگماتیزت کە خاوەنی سەرچاوەی وەدی هێنانی زهنیەتی دەوڵەت نەتەوەیە بە شێوازی دورلە پێوان وبەها ئەخلاقیەکانی کۆمەڵگە ئەمڕۆلە ساعەو گۆڕەپانی مێژوو دا بەشێوەیەکی زەق و بەکاریگەر ئەخوڵیتەوە، بۆچوونم وایە کە ئەمڕۆ لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست نە دوەڵەت نەتەوە نە دەوڵەتی نیشتیمانی کە بەناوکراوە چارەو کێشە بن بڕ کەر نین بۆ ئەم گێژاوو ئاڵۆزیەی کە بەروکی گەلانی ڕۆژهەڵاتی ناواڕاستی گرتۆتەوە بۆیەش کاپیتالیزم لەدروست کردنی چەمکی دەوڵەت نەتەوادا تاڕادیەک لە ڕژهەڵاتی ناوڕاست دا چنگی خواردوە هەوڵ ئەدات بە دیزاینێکی نوێوە مۆدێلێکی نوێوە پەرگەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دیزاین بکاتەوە.