ئەو دەسەڵاتەی کە لە نێوی شێخ مەحمود یاخییە

رۆژی ٩ ئۆكتۆبەری  ١٩٥٦، ٦٤مین ساڵڕۆژی كۆچی دوایی شێخ مەحمودی حەفید بوو. ببورن، بە هۆی پشووی گشتی لە کەنەدا لە دەرەوی شار بووم، دەرفەتم نەكرد كە زووتر ئەم باسە بوروژێنم. 

  کاتێ لە کاڵج و یان زانکۆکانی کەنەداو ئەمەریکا مێژووی ئەو دوو وڵاتە دەخۆێنیتەوە، ئەوەندە بە ڕاشکاوی باسی کەمو کورتی و هەوراز و نشێوەکانی ئەو دوو وەڵاتە دەکرێت کە پێت بابەتێکی نامۆیە. ئنجا هەر لە داگیرکاری و کوشتاری خۆجییەکانی کیشوەری ئەمەریکا تا شەڕی ناوخۆ  باس دەکات، کە منێکی شەرقی هەست دەکەم ناحەزێک ئەو تیکستانەی نووسیوە، داخۆ بە بیستنی ڕاستگۆیی لە مێژوودا بار نەهاتووم. بۆیە ئەگەر میلەتێک مێژووی خۆی ئنجا بە باشی و خراپیەکانییەوە نەخوێنێتەوە، بەرەو پێشچوونی ئەستەمە. ئێمەی کوردیش لەوە بێبەری نین.

  دەستپێكی خەباتی شێخ مەحمودی حەفید لە كاتێكدایە  كە لە باشووری كوردستان هیچ بنەمایەكی شارستانی بە بەراورد لە گەڵ عێراق بوونی نەبوو. بۆ نموونە بەغدا و مێژووی زیندوو بوونی تەمەنی ئەو شارە بە کەس ناشارێتەوە، لە هەمان کاتدا شارێکی زیندوو بە درێژایی مێژوو لە باشووردا شک نابەین، ئەمە حەشا لە کۆن و دێرینی شاری هەولێر ناکات،(ئەلبەت هەولێر بەشێک لە حوکمڕانی مەلیک مەحمود نەبووە.) 

 هێشتا شێخ مەحموود هەستی بەو كەماسییە كە ڕووبەرووی میلەتەكەی بووەتەوە كردووە، هەر بۆیە ئەو زۆر ڕاشكاوانە و نەترسانە باسی ئیستقلالی كوردستان وەك گەلێكی سەر بەخۆ دەكات، و داواش دەکات کە لە زاخۆ تا خانەقین کورد خاوەن دەسەڵاتی خۆیان بن، تەنانەت ئەگەر لە ژێر چاودێری بریتانیا دا بێت.  شێخ مەحمودی حەفید لە مێژووی كورد دا ڕەمزی بەرخۆدان و مافخوازی گەلەكەیەتی و  تەنانەت سەدان ساڵ بێدەنگیش خەباتی ئەو لە مێژوودا ناسڕێتەوە. بەشداری ڕاستەوخۆی مەلیکی کوردستان لە شەڕ دژ داگیرکەران و بریندار بوونی   لە دەربەندی بازیان بەلگە لە سەر بوێری و جەماوەری بوون و نەترسی شێخ مەحمودی نەمرە.

  لەوەی كە لە سەردەمی شێخ  مەحمود دا كەم و كوڕی و ناحەقی هەبووە هیچ پاساوێك نییە. لەوەی لەو سەردەمەدا شێوەی دەسەڵاتی شێخ مەحمود، مكانیزمێكی پێشکەوتووی شارستانی تیادا دەخیل نەبووە چاوەڕوان کراوە، واتە هەندێ لە ڕۆشنبیران پەراوێز خراون، نکۆڵی لێ ناکرێ و بوونی هەبووە. بەڵام دەسەڵاتی شێخ مەحمود هیچکات وەک ئێستا تاکی کوردی لە کوردایەتی و کورد بوون نائومێد نەدەکرد. بە هەموو ئەمانەش، باش یان خراپ، دەسەڵات و حكومەتی كوردی شێخ مەحمود وەک مەلیکی کوردستان، بەشێكی جیا نەكراوە لە مێژووی كوردە، و کەس ناتوانێ حەشای لێ بکات، و بۆ ئێستا ونەوەی نوێ کورد دەمێنێتەوە. بۆیە خەباتی گەلی کورد بە ڕیبەرایەتی شێخ مەحموود وەک مەزنترین و سەربەستی خوازترین خەباتی گەلی کورد لە باشوور ناو دەبرێت، تەنانەت پارچەكانی تری كوردستانیش ئاگادار و شارەزا بە مێژووی خەباتی شێخی نەمرن. دوور لە دەمارگرژی، ڕەوابوون و یان  نەبوونی ، چاک و یان خراپ بوونی، بەهانەی بایەخ نەدان و سڕینەوەی مێژووی میلەتێک نییە. شێخ مەحمود شناسنامە و مێژووی شارێکە و ئنجا میلەتێکە، بە کوردی و کورتی  شێخ مەحمود و سلێمانی و باشووری نیشتمان لە یەک جیا ناکڕێنەوە. ئەگەر لە ئاستی هەرێمدا چەند کونفرانس و سمینار بۆ یادی شێخ مەحمود نەکردراوە، تەنانەت لە ئاستی لۆکاڵیشدا کە پێوەندی بە مێژووی شارەکەوە هەیە، چما پارێزگا و دەسەڵاتی پارێزگا سمینارێکیشان بۆ ڕێزگرتنی مێژووی شارەکە نەگرتووە.

 كەچی ئەمڕۆ لای دەسەڵاتی كوردی لە باشووری نیشتمان  شێخ مەحمود لە بێگانەیەك دەچێ، تا ئەوەی وەک ڕابەرێكی مێژوویی پێناسە بکرێت. ئەو كەسایەتییانەی كە لە ژێر سێبەری شێخ مەحمود و درێژەدانی ڕێگای ئەو خۆیان پێناسە دەكرد  و خەباتی  نەتەوایەتی خۆیان  لێكدراو بە خەباتی شێخ مەحمود دا  زەمان دەكرد، ئەمڕۆ لە شێخ یاخین. سەیرو سەمەر لەوەدایە کە بە ناو لائیکەکان شیخ مەحمود بە نموونەی خەباتی نەتەوایەتی ناوزەد دەکەن، و بۆ نموونە بوونی وەزیرێکی مەسیحی وەک کەریمی عەلەکە لە کابینەی شێخ بە بەڵگە دێنن، لە  هەمان کاتیشدا ئیسلامییەکانیش  دینداری شێخ دەکەن بە بەڵگەیەکی زێڕینی لە بوونی کەسایەتی ئایینی لە خەباتی گەلی کورد دا ومەشروعییەت بە خۆیان دەدەن. کەچی ئەمانەی ناومان بردن، رەوابوونی خەباتی چەکداری و شارستانی خۆیان بە درێژەدانی مێژووی خەباتی شێخ ناودەبەن، باشە تۆ بڵێی چ باس بێ کە عیلمانی و ئیسلامی نێوی مەلیکی کوردستان لە کولەکەی تەڕیشدا نابن؟ ئەمە لە حاڵێکدایە کە لە کوردستان دەسەڵاتێ كە لە سەردەمی وایڤای و دراون دا دەژی و سیستمێكی خێڵەكی میكانیزمی بەڕیوبردنەكەیەتی، کەچی لە خەباتی و مێژووی گوایە خێڵەكی شێخ مەحمود یاخییە. ئەو دەسەڵاتە کە بەرپرسەکانی بە  سیکۆتینیش ناوی ڕابەر بە خۆیانەوە ناگرن و لە كوردستان و جیهاندا وەك شێخ مەحمودی حەفید ناویان نادرەوشێتەوە، كەچی خەڵاتی زێڕین و ڕێكخراوی  خێرخوازی بە ناوی خۆیان ساز دەكەن. ئەو دەسەڵاتەی كە لە ماوەی سی ساڵی تەمەنیدا حازر نەبووە بۆ پاراستنی مێژوو و كەلەپووری گەلەكەی یادی مەلیکی کوردستان وەک  بە ناوبانگترین و بەرزترین ڕێبەری مێژووی گەلەكەی بكات. ئەو دەسەڵاتەی كە لە دەسەڵاتی سەربەخۆیی (ئیستقلال خوازی) شێخ مەحمود یاخییە.  بۆ ئەو دەسەڵاتەی کە لە نێوی شێخ مەحمود یاخییە؟