که لتوری رق و شکاندنی که سیتی به ناوی خۆشه ویستی له کۆمه لگای کوردیدا...!

Sunday, 04/05/2014, 12:00

3306 بینراوە

هیچ کات مرۆف ،له له دایک بوونی یه وه هه لگری سیفاتی روق و تۆله نه بووه
.دروست بوونی ئه و سایکۆلۆژیه ته لای ئینسانه کان ،بۆماوه یی نی یه و په
روه رده کردنی خیزان و ئاستی رۆشنبیری کۆمه لگا ئه وسیفاته ده گویزیته وه
بۆ ناوسایکۆلۆژیه تی تاکه کان و جیگیرکردنی له ناخیاندا.
له کۆمه لگا دواکه وتووه کان ،هه میشه په روه رده کردنیان بۆتاکه کان ،له
سه ربنه مای هیزبووه ،واتاکه کانیان گوشکردوه ،که تۆهیزت نه بیت بوونت
نابیت ،بۆئه وه ی بوونت هه بیت ده بیت ببیته خاوه نی هیز.
جیگیرکردنی سایکۆلۆژیه تی هیز لای تاکه کان به هیزبوونی ئیراده ی شه
رخوازی و روق و تۆله و سه رکه وتن به سه رلاوازه کاندایه .
کۆمه لگای کوردی به حوکمی ژیرده سته یی و ئه وزوولمه ی له سه ری بووه به
رده وام تاکه کانی ،له سه ر چه مکی تۆله راهیناوه .
ئه ده بیات و رۆشنبیری ئیمه لیوان لیوه ،له چیروک به سه رهاتی پاله وان
بازی و ویناکردنی ئینسانه کان ،به شیرو پلنگ و جۆره ها ناوی تر ،که
سمبولی تۆندوتیژی و هیزن ،جگه له وه ی نوکته کانیشمان به هه مان شیوه
،باسی قاره مانیتی و هیزو توانای ئیمه ده کات و لاوازی به رامبه ر.سه
رباری هیزی جه سته ی به سیکی تری نووکته کانمان به هه مانشیوه ی هیز
،باسی توانی سیکسیمان ده کات و له وبواره شدا،خۆمان به به هیزتر
نیشانداوه ،له چاو ئه وانی تر.که له و جۆره نوکتانه زورو زه به ن ،له لای
تاکی کوردی.
کاتیک مندالیک ،له و که لتوره دا گه وره ده بیت ،جگه له که سیکی خاوه ن
سایکۆلۆژیه تی رق و تۆله و توندوتیژ ،ده بیت چی لئ په روه رده بیت .
کاتیک هیز ده بیته بنه مای بیرکردنه وه ی تاکه کان ،لیبورده یی بارده کات
و هه مووان ،له سه ر سه رکه وتن به سه رئه وی تردا رادین و کار بۆشکاندن
و سرینه وه ی یه کتر ده که ین.سه یرنی یه دروشمی سه ره کی شۆرشه کانی
کوردی ته نها روله پیاوان بکات و هانیان بدات ،که ده بیت ته نها وه ک که
ل بژی و هه موو لایه نه کانی تری ژیان فه رامۆش بکات ،یاخود روو له
نیرینه بکات و بلیت به رخی نیر بۆسه ربرین باشه ... ئه وانه و دروشم گه
له کانی تری مانای ئاماده کردنی تاکه کانبیت بۆشۆرش و به رگری ،له نه
مانی میلله تیک ،به دیویکی تردا ،په روه رده کردنی تاکی توره و دل ره ق و
توندوتیژه و سه رئه نجامی ئه وبه که ل بوونه ده بیته باڵانمای بیرکردنه
وت وسایکۆلۆژیه ت لای نیرینه کان و هه موو جۆره دل ره قی و تۆله یه ک هه
لده بژیرن و ئه وانه ی کاری توندوتیژی و دل ره قی ده نووین ،له لای کۆمه
لگا وه ک نموونه ی به رزی ئازایه تی و پیاوبوون سه یر ده کریت و تائیستاش
پیناسه ی پیاوبوون ،له لای به شیکی زۆری کۆمه لگای ئیمه به وه ده کریت
.فڵانه که س چه ندئازاو قاره مان و توندوتیژو تۆله سینه و مرۆف کوشتن
وئاوخواردنه وه ی لایه کشته .
جیگیر بوونی ئه و عه قلیه ت و سایکۆلۆژیه ته و رۆژانه دووباره کردنه وه ی
بۆنه وه دوای نه وه .لیبورده یی و ناتوندوتیژی خۆی نه خستوه ته ناو په
روه رده ی خیزانی و کۆمه لگای ئیمه وه. هه ر کاریک بمانه ویت بیکه ین ،یه
که مین شتیک که بیری لئ ده که ینه وه سه رکه وتنی خۆمانه به سه ر ئه وی
تردا ،له ریگه ی به کارهینانی هیزه وه .له سه ر بچوکترین هه له خوین ده
ریژین و ئه وی به رامبه ر ده سرینه وه .
کۆمه لگای کوردی بیست وسئ ساله داگیرکه ر کۆتایی هاتووه ،به ڵام که لتوری
رق و تۆله ،له لای حیزبه کانی کوردایه تی کۆتایی نه هاتووه و به سه ر خه
لکی کوردستاندا پیاده ی ده که ن .
پاریزه ره کانی ده سه ڵاتی کوردایه تی ،چونکه خاوه نی عه قلیه تی تۆله و
رقن ،کاتیک که سیک ره خنه له حیزبه که یان ده گریت ،ئه و به له ده ست
دانی هیزوو پیاوه تی خۆی ده زانیت و ده که ونه نواندنی ئه وپه ری رق و
تۆله و سرینه وه ی ئه وتاکه ،تائاستی کوشتن .
هه رئه وه ش بووه چه کداره کانی کوردایه تی ،چونکه په روه رده ی
سایکۆلۆژیه تی رق و تۆله ن ،هه رخۆپیشاندانیک ئه نجام درابیت ،ئه وان به
کوشتن و فیشه ک سه رکوتیان کردوه و ناویان ناوه ،ئه وانه سه رپیچی
یاسایان کردوه .به بئ ئه وه ی ئاگاییه کیان ده رباره یاسا هه بیت ،لای ئه
وان یاسا سه رکرده کانیانه.
هه لبه ت ،ئه و عه قلیه ته زۆر جار به هۆی ئه وژینگه ناته ندروسته وه
،ژنان بوونه ته قوربانی شه رف پاریزی و له ناوبراون ،ته نها له به رئه وه
ی خۆشه ویستان کردووه .چونکه له لای کۆمه لگای پیاو سالاری ژن مولکی خۆی
نی یه و مولکی پیاوه و ،ئه وه پیاوه ده توانیت بیپاریزیت و بریار له سه
ری بدات و ئه و ده بیت ملکه چی فه رمانه کان بیت .کاتیک ملکه چ نابیت
خاوه ن هیز ئه وه به شکاندنی پیاوه تی و که رامه تی ده زانیت و بۆئه وه ی
پیاوه تی ده رخات ده یکوژیت .به دیوکی تریشدا ،زۆرجار بۆتۆله کردنه وه و
به عه قلیه تی خویان ئه تککردنی شه ره فی به رامبه ده ستدریژیان کردوه ته
سه کچ و ژنه کانی ئه وانه ی رکه به ریان بوون .هه ندیک جاریش ژنان و
کچانیان هیناوه بۆناوزیندانه کان و هه ره شه ی ده ستدریژیان کردوه له
پیاوه که ،گه ر ته سلیم به فه رمانه کانیان نه بیت.نموونه ی ئه و
کردارانه ش زۆر و زه به نده ،له میژووی ده سه ڵات و هه روه ها خیله کانیش
به ناوی شکاندنی که رامه تی خیلی رکه به ر په نایان بردوه ته به ر ده
ستدریژی بۆسه ر ژنان و کچان و ئه وه شیان به شکاندنی شه رف و سه
رشۆرکردنی به رامبه رداوه ته قه له م .عه قلیه ت و که لتوری نیرایه تی و
شه رف و په یوه ست کردنی به ناوگه لی ژنانه وه ،بووه ته هۆکاری کوشتنی
ژنان و به قوربانی کردنیان .جگه له وه ی سیکس ده بیته به شیک له تۆله ،به
ڵام دیسان ئه وپیاوانه به رامبه ر به سیکس زۆرلاوازن و هه میشه کرنۆش ده
به ن ،تامیینه یه ک راو ده که ن.
که منین ئه وپیاوانه ی ،کاتیک میینه یه ک ته سلیم به ئیراده ی نه بووه
،چۆن له به رده می دا کرنۆشی بردوه تارازی بکات ،کاتیکیش رازی کردووه
،دواتر هه رچی نهینی ئه ومیینه یه هه یه بۆهاوریکانی خۆی ئاشکرای کردووه
که چی له گه لکردوه و ئه مه شی به سه رکه وتن و پیاوه تی خۆی وه سفکردوه
.
له کاتیک دا ،هه رله بنه مادا ،ئه و که سیک نه بووه ،خاوه نی سایکۆلۆژی
خۆشه ویستی بووبیت و له روانگه ی له زه تی سیکسی و پیاو بوون و باڵاده
ستی خۆیه وه سه یری ئه ومیینه یه ی کردووه و ،کاتی رازی نه بوونی به له
ده ست دانی هیزوپیاوه تی خۆی زانیوه ،چونکه ئه و وابیرده کاته وه هه رچی
بیه ویت ده بیت به ده ستی بهینی به هه رنرخیک بیت ،کاتیک له عه قلیه تی
ئه و دا زه عیفه یه ک دژی خواستی ئه و ده وه ستیته وه ،هینده ی تر عه
قلیه تی رق و تۆله سه ندنه وه ی گرده گریت و هه موو ریگاکان ده گریته به
رتاپئ ده گات ،که پیشی گه یش ،سوکایه تی پیده کات و که سیتی لکه دار ده
کات و ره وانه ی کوشتنی ده کات.
به شیک له میینه کانیش ،چونکه له و که لتوروژینگه یه دا په روه رده بوون
،هه موو پیاوان به یه ک چاوسه یر ده که ن و،له عه قلیه تی تۆله سه ندنه
وه دژی پیاوان ده ژین و تۆله له وپیاوانه ده که نه وه ،که به راستی
راستگۆن له گه لیان و ئازار به خش نین بۆیان .ئه و کاره ش به مافی خۆیان
ده زانن و پیان ،وایه مادام پیاویک ئازاریداوه ،ده بیت ئه و رقی خۆیی به
سه رکه سیکی تردا ببارینیت .
درووست بوونی ئه و هه ستی تۆله و رقه ،گه وره ترین گرفتی ده روونی لای
تاکه کان درووستکردوه و هینده ی تر به دووریخستوونه ته ،له ناسینی خودی
خۆیی و ئه وی تر وروانین به چاوی گومان و تۆله و رق گه یاندونی به ژیان
،له نائارمی و دل ته نگی دا.هه موو ئه وانه ش به شکستی خۆشه ویستی له قه
له م بده ین و خۆمان به به دبه خت بزانین.
له کاتیک دا ،هه رگیز خاوه نی هه ستی خۆشه ویستی نه بووین وله گه ل ئه و
بوون ،یاخود پیکه وه بوون و هاوسه ری و هاوریه تیمان ناوناوه خۆشه ویستی
،به ڵام نه مانتوانیوه ،ئه وهه ستی رق وتوره یی و هه ستی تۆله سه ندنه وه
ی ناخمان بکوژین و هه موو په یوه ندیه کان وه ک خۆیان پیناسه بکه ین
.کاتیک ئیمه دوورین له هه ستی خۆشه ویستی راسته قینه و هه مووشته کان به
خودی خۆمان پیناسه بکه ین و شکسته کانیش بخه ینه ئه ستۆی ئه وی تر گوزه
راندنی ژیانه له و په ری به دبه ختی و ده بینه خاوه نی گیرانه وه یه کی
وه همیانه ی ترادیژیای چیرۆکیکی وه همی ژیرناوی خۆشه ویستی و
تاوانبارکردنی یه کتری و هه ربه وه شه وه ناوه ستین و ته واوی ئه وپیکه
وه بوونه ،له په یوه ندیه کی دوانه ییه وه ده گۆرین بۆچه ندکه سی و سه
رهه لدانی به دبه ختی تریش .
له دیدی فرۆم دا ،پیکه وه بوون و په یوه ندی سیکسیش مانای بوونی خۆشه
ویستی نی یه ،به لکو ژیانه له وه همی خۆشه ویستی دا .زۆرینه ی زۆری په
یوه ندی و پیکه وه بوونه کانی کۆمه لگای ئیمه به ژیانی هاوسه رگیریشه وه
،دووروو نزیک په یوه ندی به خۆشه ویستی یه وه نی یه و.شوبهاندنی تاکه
کانه به ناوی خۆشه ویستی و شوبهاندنی یه کتریه به پاله وانه کانی خۆشه
ویستی .
سه ره تای ئه وپه یوه ندیه ی ناویان لیناوه خۆشه ویستی ،به ده ربرین
زمانه وانی ده ست پیده که ن و دریژه ی پیده ن و یه کتریان لیده بیته پاله
وانه گه وره کانی خۆشه ویستی ،به ڵام ئه وان هه رگیز نه یانتوانیوه گوئ
بۆهیزی خۆشه ویستی ناخیان بگرن ...بۆیه کاتیک ته ماشای فلمیکی خۆشه ویستی
وه ک تایتانیک،یاخود رۆمیوجۆلیت ده که ن توشی راچه نین ده بن ودلته نگ ده
بن و گریان هه لده بژیرن ،چونکه بۆیان ده رده که ویت ،ئه وه ی ئه وان
ناویانه وه خۆشه ویستی ،جگه له پیکه وه بوونیکی جه سته یی هیچی ترنه بووه
.سه ره تای کیشه سه رهه لده دات و هیدی ..هیدی یه کتریان لیده بیته
دیودرنج و شه رو رق بوونه وه له نیوانیاندا سه رهه لده دا ت وزۆرجار به
داخه وه کوشتنی لیده که ویته و به هۆی عه قلیه تی خیله وه . ئه ودوانه ده
که ونه گه ران له دوای که سیکی ترداو په یوه ندیه کی تر دروست ده کات و
ناوی ده نیت خۆشه ویستی هه لبژارده و دنیایه ک چیرۆکی وه همی و ووینه ی
ووه همی پیده به خشیت و پاش ماوه یه کی تر ،که ئه وپیکه وه بوونه ی
ناویاناوه خۆشه ویستی هه مان چیرۆکی که سی یه که م دووباره ده بیته وه .
ئه وان له بری گۆرینی پیکه وه بوون ،له که سیکه وه بۆکه سیکی تر ناوبنین
خۆشه ویستی و شکستی خۆشه ویستی ،که وه ک له پیشتر ئاماژه م بۆکردووه ئه
وپیکه وه بوونه هیچ په یوه ندی به خۆشه ویستی و هه ستی خۆشه ویستی یه وه
نی ،چونکه خۆشه ویستی هیزی نه مری و له بیرنه چونه وه ی هه یه و په یوه
ندی روحی یه ،که دووکه س پیکه وه گرئ ده دات ،نه ک هیزی به رژه وه ندی و
جوانی و چیژی کاتی سیکسی .یان گه یشتن به ژیانی هاوسه ری .په ندیکی کوردی
ئاماژه دانیک و گوزارشتیکه به وه ی که جوانی ناتوانیت جیگای خۆشه ویستی و
په یوه ندی روحی بگریته وه و ده لیت (جوانی به من چی که نه فام ده رکه وت
،مۆمیکم پئ باشتره له چرایه کی بئ نه وت).ده ربرینی ئه و گوزارشته ته واو
به ومانایه نی ،که ئیمه له ژیانی هه سته وه ری و خۆشه ویستی گه یشتوون
،به مانا سایکۆلۆژی و روحی یه که ی .به لکو گوزارشتیکی نیگه رانیانه ی
ئیمه یه بۆ خۆشه ویستی و جوان ده توانیت جیگای خۆشه ویستی بگریته وبه دبه
ختیش ئه وه یه ،که جوانیش ناگاته ئاستی خۆشه ویستی و له گه ل هه لکشانی
ته مه ن ئه ویش ده بیته بیزاربوون،چونکه هه ندیک جار هاوسه رگیری ووینه ی
خۆشه ویستی ناشرین ده کات .چه ند بنه مای جوانی تیدابیت .ناتوانیت به ر
به هه لگیرسانی کیشه بگریت .چونکه ئه وات ،له روانگه ی فۆرمه وه یه کیان
هه لبژاردووه و هیزی سیکسی دوور له خوشه ویستی په یوه ستی کردوون .دروست
بوونی ئه و عه قلیه ته ش له خۆیه وه نه هاتوه ،رۆشنبیری ئیمه ،که زیاتر
رۆشنبیریه که ،ئیلهامی له شیعره وه رگرتوه ،بۆیه شیعری کلاسیکی ئیمه پره
له وه سفی له ش و لاری میینه و شوینیک نه ماوه وه سفی نه که ن و به رامبه
ریشی هیزی پیاو نیشات نه ده ن ،که چۆن بکه ری سه ره کی یه و مینه ش ته
نها پیویستی به تواناو هیزی سیکسی پیاوه ،وه ک له دیره شیعره دا ده رده
که ویت.(زه رفی مینا شاهی من مه زروفی ئه لماسی ده ویت ،وه ک کونی مه
کینه ده رزی تیژو ره قاسی ده ویت.بۆراوی دۆلی کانی به رمووان ،سواری
چاپووکی هۆزی بلباسی ده ویت).ئاشکرایه مه ست نیشاندانی توانای سیکسی و به
هیزی پیاوه و نیشاندانی ژنانه به تۆپه لیک سیکس و چاوه روانی هیزیک ده که
ن ،که پیاوه راویان بکات . ،نه ک ناوه رۆک و په یوه ندی رووحی .له سه ر
بنه مایی خۆشه ویستی ،به لکو له سه ربنه مای هیزی سیکسی و دواتریش جوانی
،که لای رۆسنبیری شیعری ئیمه زۆرترین پانتایی داگیرکردوه و شاعیران ،له
جیاتی قولبوونه وه له په یوه ندی و ژیانی هه سته وه ری په نایان بۆ زمانی
وه سف بردووه و روخساری جوانی میینه یان کردوه ته ببنه مای پیکه وه بوون
وکاریان کردووه ،وه ک ئه و دیره شیعره ، که ده لیت (جوان په رستم ،جوان
په رستم .به دیداری جوانان مه ستم).
لیره وه یه گرفتی ژیانی هه سته وه ری و په یوه ندی خۆشه ویستی له کۆمه
لگای کوردیدا و دروست بوونی رق و تۆله و به قوربانی کردن ،که زۆربه ی
حاله ته کان ده بنه قوربانی ئه و وه همه و ده کوژرین و هه ندیک جاریش
ژنان تۆله له و پیاوانه ده که نه وه ،که به راستی هیزی خۆشه ویستی له
ناخیابووه و،هه ولی داوه ئه وهیزی خۆشه ویستیه ی ببه خشیت به میینه یه ک
به بئ بوونی به رژه وه ندی ،به ڵام سه رئه نجام چونکه ئه ومیینه یه هه
ستی خۆش ویستنی لانه بووه و نه یتوانیوه ،له هه ستی خۆشه ویستی تیبگات
،هه ستاوه به ئازاردانی ئه و که سه .
له سه ره تایی ئه م نووسینه دا ئاماژه م بۆئه وه کرد ژنانیش به شیکنین
،له ئازاردانی پیاوان و بریندارکردنی پیاوان و چاندنی رق له لایان .
وه ڵامی ئه وپرسیاره بۆخوینه ران و ژنان به جئ ده هیلین ،تاله ریگه ی
کردنه وه ده روازه ی دیالۆگ و راگۆرینه وه وه بتوانین لایه کی جدی له
ژیانی هه سته وه ری و خۆشه ویستی بکه ینه وه و هه ولی ده ربازبوون بده ین
،له پیناسه کردنی وه همیانه بۆخۆشه ویستی و ژیانی هه سته وه ری و ناخمان
رزگاربکه ین له تۆله و رق و شکاندنی که سیتی یه کتری به ناوی خۆشه ویستی
،که له وبواره دا زۆر لاوازین و ئاگاییه کی ئه وتۆمان ،له باره ی ژیانی
هه سته وه ری و پیداویستیه روحیه کان نی یه و شه رو رق و تۆله و بریندار
کردن ده که ین به ناوی خۆشه ویستی.
که هه ردوو ره گه ز به ژدارن ،له دریژه دان به و دۆخه ناته ندروسته ،له
په یوه ندی و ژیانی هه سه ته وه ری.راسته ژنان زیاتر ده کرینه قوربانی ئه
و دۆخه به هۆی عه قلیه تی پیاوسالاری و خیله کی یه وه ،به ڵام ژنانیش
زۆرجا ر به هۆی رووخاندنی پیاویکه وه ،یان راسترپیاویک دووچاری رووخان ده
که ن و هانی ده ده ن ببیه که سیک به ناچاری ئازاری ژنان بدات و زمانی
بیته گۆ و قسه یان له سه ر بکات و پیان بلیت ،ئه و هه ندیک جار خۆتانن ده
بنه هۆی به دوژمنکردنی به شیک ،له پیاوان ،که بیریشیان له وه نه کردوه ته
وه ئازارتان بده ن .
ده کریت له باتی هه ولدان ،بۆشکاندنی یه کتری و روشاندنی که سیتی یه
کتری ،بیر له راستکردنه وه ی تیگه یشتنی هه له مان بده ین ،بۆچه مکی خۆشه
ویستی و ژیانی هه سته وه ری و هه نگاو بۆ بیناکردنی په یوه ندیه کی ته
ندروست بده ین ،خۆمان رزگاربکه ین ،له وه همی خۆشه ویستی و بینینی تاک ره
هه ندیانه ی خۆشه ویستی و وویناکردنی ئه وپه یوه ندیه به کرده یه کی
سیکسی و جوانی رووخسار و ده ست به رداربوون له هه سته روحیه کان..گه رهه
ولی رزگاربوون له و دۆخه ترسناکه له ئاستی په یوه ندی نه ده ین ،ژیانی هه
سته وه ریمان ،به ره و داروخانی زیاتر هه نگاو ده نیت و قوربانی یه کانی
،به رژه وه ندی کاتی ژیرناوی خۆشه ویستی زیاترو زیاتر ده بیت.

هۆله ندا
30/4/2014
تیبینی: ئه وه نده ی من ئاگاییم هه بیت له پانتایی رۆشنبیری کوردی ئه و
لیکۆلینانه ی نووسه ره کورده کان ،ده رباره ی خۆشه ویستی و ژیانی هه سته
وه ری نووسیبیتیان و لیکۆلینه وه که یان تایبه ت مه ند کردبیت به ولایه
نه گرنگه ی ژیان و په یوه ندی دووکتیبه.
له په یوه ندیه وبۆخۆشه ویستی .ریبوار سیوه یلی
عه شق وخۆشه ویستی له نیوان وه هم و واقیعدا .
سه روه ر که ریم