له پشت "بیزارى و توره ى" و "عه شق و سۆز"ه وه روانكه یه ك

Thursday, 19/03/2015, 12:00

2749 بینراوە

بیزارى و توره ى, وه ك جه شنیكى تر له وزه ى كاردانه وه ى خود-به یانكردنى ئاگاى مرۆیى, بیجه وانه ى بارى سایكۆلۆجییه تى ته قلیدیى وزه ى عه شق و سۆز و بازنه لیكجووه كه ى, وه ك جه مسه ریكى دزه-نیان به عه شق و سۆز, به رده وام ره ق و به د له لینزى كۆمه لى باودا زرینراو و ناسینراوه و, له كه ل دۆخى سایكۆلۆجییه تى" هیمنى عه شق"دا, هه ریه كه یان به ریتمیكى جیاواز و بۆ مه به ستى جیا له ئه ده بیاتى رۆزانه ى باو, دین, ێۆفستاییه ت-عیرفانیه تى میتا-غه زه لى دینیى و نا-دینیى و زانستى ده رونناسیدا شیكار و قسه ى جۆربه جۆریان بۆ "مه به ستى جیا" به كشتیى له سه ر كراوه.

له ده روونناسى شیكاریدا, بارى وزه ى بیزارى و توره ى, له جاو دۆخى سایكۆلۆجییه تى وزه ى ته قلیدیى لیكجوى عه شق و سۆز به كشتیى , بیجه وانه ى روانینى باوى كۆمه لكا, زۆرجار له رووى جالاكى كاردانه وه ى عه قلییه وه زیاتر پۆزه تیڤتر و ئاكتیڤتر له به رجه سته كردنى هه لكشانى كاتیى له توانست بووى ئازادییه تاكه كه سییه كاردانه وه عه قلییه كان خۆى ده نوینیت, ئه كه رجى له به رامبه ریشدا, هاوشیوه ى عه شق و سۆز, مرۆف دواجار به جۆریك له جۆره كان كائینیكى كارلیك كراو بیت ! مرۆڤ له م باره و له دۆخى توره بوون و بیزاریدا, له رووى ئاگامه ندیتى كاردانه وه عه قلییه كان, زیاتر له دۆخى ئاكتیڤ بوون له كه ل "خود"ى دروستكراوى واقعییانه ى ناوه وه و ده ره وه ى خۆیدایه تى و, سنورى ئازادى خود-به یان كردن و خالیكردنه وه به هه موو ره هه نده نیگه تیڤ و بۆزه تیڤه كانییه وه فراوانتر راسته قینه ده كات.

مرۆڤ لیره دا ترسى نییه, په نگ خواردووى سۆز, عاتیفه و خۆ-ده رنه برینى ماهیه تى راسته قینه ى كه سیتى تاكه كه سیى خۆى نییه. جاوه ریى قبولكردنى كۆمۆنه ى كۆمه لایه تیى و ترسى له ده سدانى نییه. سربوون و شه یداى بوونى پاسیڤانه ى ناوه وه ى بۆشتیك له ده ره وه ى خۆى نییه. له م دۆخه دا, بیزارى-توره ى, مرۆڤ ده بیته كائینیكى زیاتر زیندوو و ئاكتیڤ له رووى ئاگامه ندیتى تاكه كه سییه وه و, ده بیته خاوه نى " دیدگاى ئازادى نه خیر"ى تایبه ت به خۆى . مرۆف لیره دا, هه رجه ند جولاوه و كارتیكراویش بیت, به لام دواجار خود-ده ربریكى" ئازادانه"ى جاونه ترسه و توانایه كى كاراترى بۆ ده ربرینى كه سیتى تاكه كه سیى خۆى هه یه و, كاریگه رتر له دۆخى" متبوونى ساردى عه شق" تواناى خۆ مانیفست كردن وخۆ دۆزینه وه ى هه یه . كارل گوستاف یۆنگ, ده رووناسى ناسراوى سویسریى و جیهان, له كتیبیكیدا له م باره یه وه ده لیت :" هه رشتیك له باره ى كه سانى تره وه ئیمه توره و بیزار بكات ئاراسته مان ده كات بۆ دۆزینه وه و تیگه شتن له خۆمان".(كارل گوستاف یۆنگ. یاده وه رى و خه ون و ئاوینه دانه وه كانى). دوور له روانگه ى خود-بینى و سۆزى كۆمۆنه ى سوپه ر ئیگۆى لاواعى ده روونیى-كۆمه لایه تیى هه نووكه, به بۆجونى من, له كۆنتیكستى زینگه ى كۆمه لایه تیى گریس كراو به ئادابى كۆمۆنه ى" غه زه لبیزى كۆمه لایه تیى-سیاسیى " ئیستاماندا, به كۆى ئاراسته جیاوازه كانیه وه, مرۆڤ بۆ تیكه شتن و دۆزینه وه ى" بوون"ى سه ره تا و بنجینه یى له ناو جوارجیوه ى بوونه كشتییه كه یدا, كه زاده ى كه رانیكى دوور و دریزى مه عریفیى خود-ره خنه یى تاكه كه سیى هۆشمه ندانه یه له نیو ره هه ندئ "كات و بۆشایى"دا, زیاتر له دۆخى لیكجووى وزه ى " متبووى عه شق", بیش هه رشتیك, سه ره تا بیویستى به وزه ى كاراى ده ربرین و مانیفیستكردنى راسته قینه ى بیرزاى و توره ییه كانیه تى بۆ خالیكردنه وه ى تاریكییه كه پت كراوه كانى به شیوه یه كى ئازادانه و خۆویستانه , تا له بازنه ى موكناتیزیى لاواعیه ت بووى مانیفستنه كراوى وه همى خه یاله وه بجیته وه نیو بازنه ى واعیه ت بوونى ده ربردراوى مانیفستكراوه و, هه موو جۆره ترسیك له بن-تاریكى نه وتراوه كان پوج بكاته وه. هه روه ك نوسه رى بلیمه تى ئیرله ندیى و جیهان, ئۆسكار وایه له د, له رۆمانه ته نزئامیزه نایابه كه ى "وینه كه ى دۆریان گریى", له م باره یه وه ده لیت : له زیاندا ته نیا یه ك شت خراپتر هه یه له وه ى له باره یه وه قسه ده كریت, ئه ویش قسه ى له باره وه نه كریت !


له به رامبه ردا, به بیجه وانه وه, به بۆجونى من, مرۆڤ له دۆخى ماته-وزه ى لیكجوى "نیانى عه شق"دا به كشتیى هه میشه كائینكى "نه رمونیان و خۆشه ویست" له سه ر حسابى پانتاى ئازادى كاردانه وه ى "بیركردنه وه عه قلییه كانى" ده رده كه وئ و, هه میشه و زۆركات له دۆخیكى متبووى سالبدا ده رهاویشته ى روانینه كانى به ئاراسته ى به رامبه ر "سۆفستییانه, خه جولانه و ریتۆركیى"یانه زۆربه ى كات ئاراسته ده كات. له م باره سایكۆلۆجییه دا, بیجه وانه ى دواجار ئه وه یه تى وینه ى مه تریالكراو له "دۆخى گه رمى وزه ى لیكجوى بیزارى و توره ى"دا, مرۆڤ به زۆرى له نیو بازنه ى سر و مه یوى لاواعییه ت بووى "وینه"دا ده مینیته وه و, له و باره یه وه "نیگاره" دادایى, ئكسپریشنزیم, سوریالیى و كلاسیكییه كانى سارد و سالب, بیجه وانه ى "موجه ب بووى وزه ى لیكجوى دۆخى توره ى- بیزارى", ئالته رناتیڤ به دیل و ئه بستراكت ده كات و, به جۆریك له جۆره كان ده بیته مرۆڤیكى پاسیڤى دووجار كارلیك كراو(له ده ره وه ى خۆى و له ناو بازنه ى لاواعیه ت بوونى خه یاله-وینه ى)و, خۆى لئ ده بیته "ئه ویكى تر" و له وه همى" زه ینیى"دا خول ده خوات. هه ربۆیه, ئه م جۆره له وزه ى" باوى ناعیم و نه رمره و" هه ندیك كات ده شتوانیت "مرۆڤى ده ستى دوو یان سئ" ت بۆ ئینتاج بكات و, بیكاته كائینیكى به كشتیى "موته لقى-خۆشه ویست"ى كۆمه لایه تیى-كلتوریى باو به كه مترین و نه ویترین ئاستى وزه ى مه عریفیى له ده ره وه ى وجودیه تى راسته قینه ى ئینسان خۆى. به كشتیى, ئه م باره له وزه ى سایۆكۆلۆجیى بۆ مرۆڤ جۆریكى تره له ئادابى ئه ده بیاتى كرده ى ده ستبه رداربوون و هه لهاتن له راسته قینه ى خودى ناوه وه خۆى به دوو ئاراسته : له بارى نه بوونى هیج جۆره پاله په ستۆیه كى ده روونیدا جۆریك نیگه تیڤیتى وجودییه ت ده خولقینیت, له ویدا, كه مرۆڤ "خود"ى راسته قینه ى, بیجه وانه ى رووه و ئاراسته ى ناوه وه, گریدراوى برى مۆرى قایلبوونى رووى فه زاى ده ره وه یه تى به ئاراسته ى كۆمه لایه تى بوونى دواجار. له بارى بوونى هه رجۆره په ستانیكى ده روونیشدا, قوتاربوونه له بۆشاى ده روونیى پرنه كراو و ده ستبه سه ردانه گیراوى ناوه وه ى خۆى به ئاراسته ى ده ره وه ى و دۆزینه وه ى كه نالیكى سایكۆلۆجیى "پۆزه تیڤ" بۆ ده ركردن و ده ردانى واقعى جله ونه كراوى له ناوه وه ى. وه ئه مه ش دۆخیكه ره نگه زۆربه مان په ناى بۆببه ین.

ئه كه رجى وزه ى هه ردوو باره سایكۆلۆجییه كه (بیزارى- توره ى و عه شق و سۆز) دواجار كارتیكراون له رووه كشتیه كه یدا, به لام له وجودیه تدا, به كشتیى ناكۆكن به یه ك. له دۆخى توره ى و بیزاریدا مرۆڤ به كشتیى زیاتر به ئاراسته ى خودى ناوه وه ى "راسته قینه" ى هه ناكاو ده نئ و , له ئه كه رى هه رحاله تیكى نه ناسینه وه, بیجه وانه بوونه وه و ناته ریب بوونى هه رجۆریك له بارى روانكه ى ویستى له ناوه وه ى له به رامبه ر فه زاى ده ره وه ى ده شیت جۆریك كاردانه وه ى توره ى و بیزارى بۆ بخولقیت, له كاتیكدا, له دۆخى ته قلیدیى "نیانى عه شق", مرۆف به كشتیى زیاتر به ئاراسته ى ده ره وه و دواجار هه لهاتن و ده ستبه رداربوون له خودى ناوه وه ى به ئاراسته ى قایل بوونى رووى ده ره وه ى هه ناكاو ده نئ و, له خودى راسته قینه ى خۆى ده شیت دووربكه ویته وه. وه ئه م جۆره ش له بارى وزه ى سایكۆلۆجییه تى ته قلیدیى نماینده بووى عه شق به كشتیى بیجه وانه ى جۆریكى تر له عه شق بوونه, كه دیسان به ئاراسته ى وجودییه تى ئینسان خۆى به ره و ناوه وه ى كارده كات, له ویدا كه ئینسان له كه ل خۆى و نماینده ى راسته قینه ى خۆشه ویستى خۆى به ئاراسته ى جییه تى و كییه تى بوونى خۆى رایده كیشیت.

به كشتیى و دواجار, لیره دا مه سه له كه هه رجى بیت, كرنك ئه وه یه بزانریت, به هه ر جۆره ئاراسته یه ك بیت ئینسان ناتوانیت تاسه ر له كه ل راسته قینه ى ناوه وه ى خۆى داببریت و, كاتیك هه ر دیت بۆى بكه ریته وه. ئه كه ر ئیستاش دابرابیت و لیى هه لهاتبیت به ئاراسته ى بریك قایل بوونى كۆمه لایه تیى ده ره وه ى, بۆشاییه كى زه مه نیى دیت هه ر بۆخۆى و راسته قینه ى په نهانى خۆى میاكانیكى و نامیكانیكیى بكه ریته وه !


نا داخۆ ئینسان تاجه ند تواناى هه یه دوور له خۆى و ناوه وه ى ماوه یه كى زۆر هه لبئ و دوور له خۆى بووى راسته قینه ى بمینیته وه ؟! ئه كه ر ئیستاش له ئینسان خۆى هه لبیت, تۆبلییت هه ر رۆزیك نه كه ریته وه بۆلاى راسته قینه ى خۆى ؟!