چماجه‌ماوه‌رێ باشوورێ کوردستانێ ئیرۆ بێزاره دخازیت گۆڕانکاری چێ ببه؟
Friday, 12/06/2009, 12:00
2683 بینراوە
بۆ به‌رسڤ دانا ڤێ پرسیارێ گرنگه تیشکه‌کێ بێخینه ســـــــه‌ر دیرۆکا هـــه‌ردوو هـــێزێن ده‌ســه‌ڵاتدار(پــــارتی و یه‌کـــــــێتی)بتایبه‌ت پشتی ســــه‌رهـــــــه‌ڵدانا1991ئاندا.داکو بـــــکارین وێنه‌یه‌کێ ڕاسته‌قینه یێن ڤان هه‌ردوو جــه‌مسه‌رێن ده‌ســـه‌ڵاتداربۆ خوێنده‌ڤانێن هێژا بێخینه به‌ر جاڤ،بۆ باشتر ڕاڤه کرنا ڤـــــــی بابه‌تی گرنگه ئهڤ خاڵا خارێ باش بهیته دیتن چونکی ته‌وه‌رێ هه‌رێ بنه‌ره‌تیه یێکو بابه‌ت بخوه‌ڤه دگریت هــۆکاروده‌رده‌سه‌ریێن ئیرۆ جه‌ماوه‌رێ باشوور تێدا دناڵیت د هوندرێ ڤێ خاڵێدا هاتینه ڤه‌شارتن.
- زهنیه‌تا د پشت برێڤه برن وکونتڕوڵکرنا ڤان هه‌ردوو هێزا.
ده‌مــــــــێ هێزه‌ك خۆ ب که‌ڵه گا و هه‌ڵگرێ موهرا ڕه‌ش بزانه پارتی پڕ ده‌وله‌مه‌نده لڤی واریدا،ب درێژایا ئه‌زموونا ژیاناخۆ یا ســــیاسی ،ئه‌ڤه‌ژی بۆ وێ هندێ ڤه‌دگه‌ره پابه‌ند نه‌بوون ب بنه‌مایێن دیمۆکراسی و جودا هزری،به‌ڤرو ڤاژی ڤێ هندێ کولتوورێ خێڵه‌کی وســــۆفی‌گه‌ری وه‌ك هزر و ڕامان داینه‌مۆیێ داڕشتنا نه‌خشه وکارێن ڤێ ڕێکـــخستنێ بۆن.وه‌ك دیرۆك خۆیا دکه پارتی ب هه‌می هێزا خوه هه‌وڵ دایه ده‌نگێت ئـازاد و جودا د پێشیا خوه‌دا نه‌هێله چ ل سه‌رئاستێ که‌ســـی دابه یان گرۆپ وه یــــان پارتێن سیـــاسی بۆ میناك ته‌ســــفیه کرنادکتۆر شـــــڤان و هه‌ڤاڵێن وی و لناڤبرنا فاخر مێرگه‌سووری هه‌تا دگه‌هیته کاره‌ســــاتا هــــه‌کاری و شـه‌رێ دژی پارتی گه‌ل و هتد.هه‌ر چه‌نده ئهڤ هه‌وڵدانه به‌رده‌وام کرن لێ به‌لێ سه‌رنه‌گرتن.
ژ ساڵا1975دا ل وه‌ڵاتێ سوریێ چه‌ند باڵێن جودا هاتن جه‌م هه‌ڤ ب ناڤێ (ینك) دامـــه‌زراندنا خوه ڕاگه‌هاندئه‌ڤه ب سه‌رێ خوه مه‌ساجه‌ك گرنگ بۆ بۆ پارتی چاڤ ترسیایی بۆ ژ وێ هندێ کۆ ده‌سه‌ڵاتا خوه ل ســه‌ر گۆڕه‌پانا باشـــورێ کوردســـــــتانێ ژ ده‌ست بده.ل ناڤ پێکهاتا (ینك) ێداباڵێ هـــه‌رێ ئه‌کتیڤ چ ژئالیێ ڕێکخستنیڤه به یان چ ژ ئالیێ خـــــــه‌باتا چه‌کداری به باڵێ کۆمه‌ڵا ڕه‌نجده‌رێن کوردستانێ بۆ د گۆر په‌یره‌وو پروگرامێ ناڤخوه‌یی خوه بباڵه ك چه‌پگر و ڕادیکاڵ ناس دکر باوه‌ریاوان ئه‌وبۆ بــزاڤا ڕزگاریا کورد به‌ره‌ڤ وێزگه‌هێن سه‌رکه‌فتنێ ناچـــــه هندی پێــــشڕه‌ویا وێ ژ ده‌ستێن که‌سانێن خودان باگڕه‌وه‌نده‌ك خێڵه‌کی و ســـــۆفی دا به، چونکی ب درێژایا دیرۆکا ســـه‌رهه‌ڵدهانێن کوردســــتانێ که‌سێن مه‌لا و ســــــۆفی خێل بون بوون پێـــشڕه‌ویا ڤان سه‌رهه‌ڵدانان دکرن، میناك زۆرن سه‌رهه‌ڵدانا شێخ ئوبه‌یدوڵای نه‌هری وســـمکۆ شـــــــکاك ،شێخ سه‌ئیدێ پیران ،سه‌یید ڕزا ،شێخ مه‌همو‌دێ هــــه‌فید، قازی موهه‌مه‌د هه‌تا ســـه‌رهه‌ڵدانا ئه‌یلولێ .ئهڤ سه‌رهه‌ڵدانه نه‌کارین ل ســـه‌ر هزرێن نه‌ته‌وه‌یی خورت خۆ ئاڤا بکه‌ن هه‌تا هه‌ستێ نه‌ته‌وایه‌تی بهێته ئافڕاندن و ببنه ســــه‌رهه‌ڵدانێن ســـه‌رانسه‌ری د چار چۆڤه‌ك نافچه‌گه‌ریدا تێکۆشینا وان دهاته قاڵبدان ب ســاناهی ب پیلانێن هێزێن داگیر که‌ر دهاتنه فه‌تساندن و لناڤ برن.جه‌لال تالابانی ده‌ربڕین ژبــــاڵێ هه‌رێ کونسێره‌تیڤ لناڤ ڤێ پێکهاتێ دکر،هــه‌ر تم دنــاڤ لــڤ و تـــه‌ڤـــگه‌رێــدابوکــــا دێ چــــاوا ده‌ســــــه‌ڵاتا خـــۆ یا ڕه‌ها(موتڵه‌ق) سه پینیت ل سـه‌رڤان باڵێن جودادا، ب پیلانێن ته‌م و مژ سه‌ر پڕ کادرێن کۆمه‌ڵێ هاتنه ژ ناڤ برن ئه‌‌وێن کۆ مه‌ترسی ژێ تاته کرن ل سه‌ر ئاییندێ ده‌سه‌ڵاتا خۆه ئه‌ڤه ژ لایاکیڤه،ژلایاك دنڤه پێگیری نـــه‌کرن ب په‌یره‌وێ ناڤ خو و خه‌نــــدقاندنا میتودێن دیموکراسـی بۆ چاره‌ســـه‌رکرنا کێـشـــێن ڕۆددان، داکو ده‌ســــــــه‌ڵاتا خۆ یا ده‌م درێژ به‌رده‌وامیێ پێ بده ل سه‌ر(ینك)ێدا.نه بۆنا ئایدیۆلۆجیه‌ك هــــــه‌ڤپشك هــــه‌رده‌م یه‌کێتی وه‌ك ڤــــــۆلکانه‌کێ دناڤ ئاتمۆسفه‌ره‌ك که‌ڵاندنێ دا بۆئه‌ڤێ ڕه‌وشێ بڤی ئـــاوایی به‌رده‌وام کر.پشتی سه‌رهه‌ڵدانا 1991ئان جارا یه‌کێ بو ب درێژایا دیرۆکا بزاڤا ڕزگاریا کورد ب بڕیاره‌کــــــا ئه‌نجومه‌نا ته‌ناهیا ناڤ ده‌وله‌تی ئهڤ پارچا کوردستانێ بهێته پاراستن و ده‌سه‌ڵات داری بکه‌ڤه ده‌ستێ کوردا،د ساڵا1992یاندا جه‌ماهـــیرێ باشوورێ کوردستانێ ب ووره‌یه‌ك خورتوو هه‌سته‌ك نه‌ته‌وایه‌تـــــــی به‌رزبه‌رڤ سندۆقێن ده‌نگدانێ دچوون داکۆ په‌رله‌مانه‌کی ژ خــــوه‌را هه‌ڵبژێرن وهه‌زره‌تا سه‌ده‌ها ساڵا بپێك بینن،ژلایاکێ دن ڤه مه‌ساجه‌ك بده‌نه هێزێن داگیرکه‌ر و جیهانێ مه سه‌روه‌ریا خوه دڤێت و ئه‌مـــژی دکارین ده‌زگه‌هێن خوه برێڤه برنێ یێن سه‌رده‌میانه ئاڤا بکین بباشترین شێواز خوه بڕێڤه ببین .بڤی ڕه‌نگی گه‌لێ مه ئه‌رکێ خوه یــــــــــــــێ نه‌ته‌وایاتی ب جی ئانی.لێ به‌لێ ب هه‌یفه‌ك مه‌زن و داخه‌ك گـــــــران پارتی و یه‌کێتی ده‌مه‌ك درێژ بۆ ددانێن خوه بۆ هه‌ڤ دوو تیژ دکرن و د هوندرێن خوه دا دژێر فشارا هزرا تۆڵهه‌ڵدانێدا ژیان دکرن ئه‌وا کو ب درێژایاخه‌باتا چه‌کداری د سه‌ر هه‌ڤ دودا ستوور بوی،نه‌کارین چاره‌سه‌ریه‌ك شارستانیانه ژێرا په‌یداکه‌ن و به‌رژه‌وه‌ندیێن بڵندێن نه‌ته‌وایه‌تی د به‌رچاڤ بگرن.به‌ڤرۆ ڤاژی ڤێ هندێ ڤان هه‌ردوو هێزا کوڕنۆش بۆ هێزێن داگیرکه‌ر برن بۆ ته‌سفیه کرنا هه‌ڤ دوو.دووباره ئهڤ ئاخا ب رۆندکێن دایکێن جه‌رگ لێ سۆتی و رووبارێن خینێ هاتیه ئاڤدان ئێخسته دبن رکێفا رژێمێن داگیرکه‌رێن کوردستانێ ڤه.دووباره ئازادیا ڤێ پارچا کوردستانێ زڤڕاندن بۆ ئاستێ هه‌ری نزم.کولتوورێ کووله‌داریا جڤاکی خورتکرن و په‌ردێ هه‌ژاریێ جاره‌کادی کێشا سه‌ر گه‌لێ مه.ب ده‌هان هه‌وڵدان هاتن کرن داکۆ ته‌باهیه‌ك چێببه ل ناڤ به‌ری ڤان هه‌ردوو هێزادا ،چ هه‌وڵدانێن ناڤ خوه‌یی وه‌چ یێن ده‌رڤه.وه‌ك رێکه‌فتن ناما پاریس،دبلن وه واشنتۆن،لێ به‌لێ هیچ ڤان هه‌وڵدانا سه‌ر نه‌گرتن.پرۆژێ ئه‌مریکا یێ ئیراقێ و ڕۆژهه‌لاتا ناڤین که‌ته د مه‌ترسیه‌ك مه‌زندا و کوردستان ژی به‌شه‌ك بۆ ژوی پرۆژه‌ی.ئه‌وبۆ هه‌ر دوو سه‌رۆکێن ڤان ڕێکخستنا بانگهێشتی ئه‌مه‌ریکا هاتن کرن،ب سه‌ر په‌رشتیا وه‌زیرا ده‌رڤه یا وی ده‌می یا ئه‌مه‌ریکایێ (مادلین وڵبه‌رایت)د ژێر فشاره‌ك مه‌زن دا هه‌ڤ هاتنه‌ك چێ بوو،لێ به‌لێ ڕیشه‌یی نه‌بوو ده‌رئه‌نجامێن نێگه‌تیڤ و مه‌ترسیدار ب خوه‌ڕا ئانین.هه‌رێما باشوور هاته دابه‌ش کرن د سه‌ر دوو ئیدارادا (هه‌ولێرو سلێمانی)دیسا ئه‌م ڤه‌گه‌ڕاندن بو چه‌رخێ میرگه‌هێن بابان و به‌هدینان.ل 2003یاندا پرۆسا له‌شکری یا ئه‌مه‌ریکا و هه‌ڤ په‌یمانێن وێ بو گوهڕینا ڕژێما به‌عس هاته ده‌ستپێکرن.ئاتمۆسفه‌ره‌ك تازه هاته پێش و فرسه‌نده‌ك مه‌زن بو گه‌لێ ل باشوور په‌یدا بوو .وه‌ك خویایه ئیراق ب درێژایا 80ساڵاندا ژ ئالیێ سوونی مه‌زهه‌بانڤه دهات ڕێڤه‌برن عه‌ره‌بێن شیعه مه‌زهه‌ب و کورد ب پله 3،4ناس نه‌دکرن. ئه‌مه‌ریکا خۆ مه‌جبووردیت ب میکانزمێ(ته‌وافوق)وه‌ك پره‌نسیپ ئهڤ هه‌رسێ ئالیه (کورد،شیعه،سوونی) نزیك هه‌ڤ ببن وکێشێن خوه به‌رڤ چاره‌سه‌ریێ ببن.دیسان ده‌سه‌ڵات دارێن هه‌ولێر و سلێمانیێ د ئاماده نه‌بوون بو ڤێ قۆناغا هه‌ری هه‌ستیار،خۆ به‌ر پرسیار نه‌دیت به‌رامبه‌ر ئهڤ فورسه‌ندا زێرین،به‌لکو ب پڕۆژێن جودا به‌ره‌ف به‌‌غدا عه‌ره‌بی دچوون .لایه‌نێن دن یێن عه‌ره‌بی ئهڤ خاڵا لاواز ب ده‌لیڤه خاست و ب هه‌می شیانێن خوه هه‌وڵ بو هندێ ددان ده‌ستکه‌فتی و مافێن نه‌ته‌وایه‌تی یێن کوردان ڤه‌گه‌ڕینن ئاستێ هه‌ری ژار و نزم.ل سه‌ر ده‌مێ هاکمێ ئه‌مریکی (پاول برێمه‌ر)ڕه‌شنووسه‌ك ده‌ستووری ده‌می هات ئاماده‌کرن، ب داخه‌ك مه‌زن ئه‌و ده‌ڤه‌رێن ل کوردستانا داییك ڤه هاتیا دابرین د مادا 58اندا ب ده‌ڤه‌رێن جهێ ناکۆکیا هاته ناسکرن،یال خڕا هه‌تك به‌رتر ئهڤ ماده ب هه‌مان ئاوایی گوهاست بو هوندرێ ده‌ستوورێ ده‌م درێژ ب مادێ (140) هاته ناڤ کرن، وه هه‌ر وه‌سا ئیشاره‌ت نه‌دان ژ لایێ هیچ بڕگه‌یه‌کا ده‌ستووری بو مافێن چاره‌نووسێن گه‌لێ کورد.ب ڤی ئاوایی ئهڤ به‌شێ کوردستانێ وه‌ك که‌ڤنه شۆپیه‌کا زه‌واجا کاتۆلیك ب عێراقا عوروبه‌ڤه هاته گرێدان و ئه‌رکێ گه‌نه‌ره‌شیوونێن داهاتی پڕ هات گرانکرن،ئه‌ڤه ژ ئالیێ سیاسی دا.د سایا ده‌سه‌ڵاتا ڤان هه‌ر دوو ئیدارا ئاستێ هشیاریا نه‌ته‌وی ل هوندرێ جڤاکامه‌دا به‌ره‌ڤ ڵاوازبوونێ بر،که‌لتورێ بێ ئیراده‌کرنا تاکه که‌سی و خو په‌رستنێ وگه‌نده‌ڵیێ گه‌هشته ئاسته‌کێ هه‌ری بلند.ڕێژا ژن کوشتنێ ب درێژایا دیرۆکا جڤاکامه دبن په‌ردێ شه‌ره‌فێ ب ڤی ئاوایی نه‌بوویه،راپۆڕێن ناڤه‌ندێن دیفچوونێ یێن جیهانی به‌ڵگه‌هێن هاشا هه‌ڵنه‌گرن د سه‌ر ڤێ قرکرنا ژنا.ب درێژایا 18 ساڵێن ده‌سه‌ڵات داریێ په‌رله‌مانێ بێ هۆش نه‌شیایه ببه خودان ڕه‌شنووسه‌ك ده‌ستووری ئه‌ڤه‌ژی وێ هندێ خوه‌یا دکه ده‌سه‌ڵات دار ناخازن د ڕه‌وشا جه‌نگلستانێ ده‌رکه‌ڤه،داکو ب ته‌ناهی بکارن سه‌ر ئه‌رد و بن ئه‌رد وئا‌سمانێ ده‌رگۆشا شارستانیێ وه‌ڵاتێ میزۆپۆتامیا وه‌ك ئه‌سکه‌نده‌رێ ماکه‌دۆنی ژ خوه‌ڕا وه‌ك تاڵان ببه‌ن.له‌وما ئه‌م بانگ ل گه‌لێ خوه دکین ب تایبه‌ت ده‌ڤه‌را به‌هدینان جاره‌ك دن نه‌که‌ڤن هه‌ڵه‌یه‌کا دیرۆکی دژێر کارتێکرنا هه‌ست و سۆزا و به‌رژه‌وه‌ندیێن مادی یێن به‌ر ته‌نگ، هه‌ر که‌سه‌ك خوه د ئاستێ به‌رپرسیاریێدا ببینه و به‌رژه‌وه‌ندیێن بڵندێن نه‌ته‌ویی و نیشتیمانی بێخه پیشیا هه‌ر تشته‌کی به‌رڤ سندۆقین ده‌نگدانێ هه‌ڕن و ببنه به‌رسڤه‌ك پۆزه‌تیڤ بو ده‌سته خوشکا خو سلێمانیا هه‌ڵمه‌ت و قوربانی سلێمانیا دلێ وێ بو ژێانی لێ دده ب هه‌ڤڕا بێژن ئێدی به‌سه بو ئیمپراتۆریا ترسێ و گه‌نده‌ڵستانێ.
به‌لێ بو سه‌روه‌ریا یاسا و ئه‌کتیڤ کرنا په‌رله‌مانی.
دادپه‌روه‌یا جڤاکێ و ڤه‌گه‌ڕاندنا ئیرادا تاکه که‌سی.
ڤــه‌گه‌ڕاندنا وێ میســـداقیه‌تا هاتی ژ ده‌ســــت دان ژ ســـــایا 18ساڵین ده‌سه‌ڵات داریا گه‌نده‌ڵ.
ئاڤاکرنا جڤاکه‌ك سڤیل وچه‌سپاندنا سیسته‌مه‌ك دیمۆکراســی و مۆده‌رن.
قه‌بۆل کرنا ڕامانا به‌رامبه‌ر.
دادگه‌‌هی کرنا زهنیه‌ته‌ك که‌ڤنه په‌رست.
سنوور دانانه‌ك ژ بو وان به‌رپرسیارێن د سه‌ر که‌د و ئه‌مه‌کا گه‌لێ مه بو خۆشـــگوزه‌رانی و قومار بازی به‌رف ئــــــه‌ورۆپا تێن ل هوندرێ قومارخانادا ده‌مێن خوه ده‌رباز دکه‌ن.
سزا دانا دز و گه‌نده‌ڵکاران.
ژێك جوداکرنا ده‌سه‌ڵاتا پارتێن سیاسی ل سه‌ر دام و ده‌زگه‌هێن میری.
سنوور دانانه‌ك ژ بووقرکرنا ژنان.
ده‌نگ دانا هه‌وه گۆڕان کاریه.
گۆڕان کاری هێمایێ زیندوبوونێ یه ،فه‌لـــسه‌فا ژیان و خوه‌زا ل سه‌ر هاتیه ئاڤا کرن هه‌ر تم دناڤ گۆڕان کاریێ دایه.
ده‌نگێ خوه بدن لیستا گۆڕان!
11.06.2009
نووسەرەکان خۆیان بەرپرسیارێتی وتارەکانی خۆیان هەڵدەگرن، نەک کوردستانپۆست
