ئه‌ردۆگان له ژێر وێنه‌ی ئه‌تاتورکی کافر سوێند به قوڕئان بخوا
Wednesday, 12/10/2016, 22:20
2304 بینراوە
چه‌ند ساڵێ به‌ر له هه‌ڵگیرسانی جه‌نگی یه‌که‌می جیهانی، ده‌وڵه‌تی عوسمانی له سه‌روی ئه‌فریکا له شکستی دابوو،، که ئیمڕۆ ناوچه‌که به لیبیا ده‌ناسێندرێ، هێزی ئینگلیز پاشه‌کشه‌ی به له‌شکری عوسمانیه‌کان ده‌کرد، موسته‌فا که‌مال ئامری له‌شکره‌که بوو، به‌رپه‌چی هێزی ئینگلیزی دایه‌وه وه له شه‌ڕێکه‌دا تورک بردیانه‌وه. به‌م سه‌رکه‌ووتنه سه‌ربازیه، موسته‌فا که‌مال وه‌ک قاره‌مانی نه‌ته‌وه‌ی تورک ناوی ده‌رکرد, دوواییش هه‌ر ئینگلیزه‌کان ئاشکرایان کرد موسته‌فا که‌مال پیاوی خۆیان بووه وه شه‌ڕه‌که‌ی لیبیا شانۆگه‌ریه‌کی سیاسی بووه، ئیتفاقیه‌یان له‌گه‌ڵ که‌مال هه‌بووه که به‌درۆ خۆیان به دۆڕاندن بده‌ن، تاوه‌کو له‌ناو تورکدا مه‌قامی موسته‌فا به‌رز بکه‌نه‌وه.
عه‌لی ڕه‌زا ئه‌فه‌ندی، کارمه‌ند بوو وه به‌به‌رده‌وام سه‌رخۆش بوو وه ئاگای له ماڵومنداڵی نه‌بوو. زوبه‌یده‌ی ژنیشی به باوه‌شی سه‌رباز و ئه‌فسه‌ره‌کان سێبووری به‌خۆی ده‌دا. له‌ساڵی ۱۸۸۱ له شاری سالۆنیکی یۆنان -ئه‌وکاته له‌لایه‌ن تورکه‌وه داگیرکرابوو- موسته‌فا دێنێته دونیاوه.
عه‌لی ڕه‌زا به‌خۆی ده‌زانێ که ئه‌م کوڕه نابێ له‌و بێ، کوڕه به منداڵی خۆی نازانێ. موسته‌فا وه‌ک هه‌تیمه زۆڵێک سه‌یر ده‌کرێ، تا ڕۆژی مردنی له‌ساڵی ۱۹۳۸، به‌م په‌ڵه ئابڕوبه‌ره‌وه ده‌تلایه‌وه.
دوای ڕوخانی ده‌وڵه‌تی عوسمانی ، موسته‌فا که‌مالی زۆڵ له‌سه‌ر شانۆی سیاسی وه به پاڵپشتی ئینگلیز، وه‌ک سیاسه‌تمه‌دارێکی تورک ده‌رکه‌ووت،
ساڵی 1924 ئه‌م ده‌وڵه‌ته‌ی ئیمڕۆی تورکیا ڕاگه‌یاندرا وه که‌مال خۆی ناونا ئه‌تاتورک که مانای باوکی تورک ده‌دا.
ئه‌تاتورک ژنی نه‌هێنا و مه‌یلی حیزایه‌تیشی هه‌بوو. زۆر به‌توندی به‌ربه‌ره‌کانی دینی ئیسلامی کرد وه ئه‌لفوبێی ئارامی کۆنی گۆڕی به ئه‌لفوبێی لاتینی، فیکری ئیسلامی دوورخسته‌وه له کۆمه‌ڵگا.
هه‌ستی به‌که‌می ده‌کرد به‌رامبه‌ر به ئه‌وروپی و هه‌میشه هه‌وڵی ده‌دا خۆی لێیان نزیک بکاته‌وه، تورکیای به ده‌وڵه‌تێکی ئه‌وروپی حسابکرد، که هه‌رچه‌ند که‌متر له۳% خاکی تورکیای ئیمڕۆ که‌وتۆته ئه‌وروپا.
حیزێکی زۆڵ بوو به باوکی میله‌تی تورک، که ناونانی ئه‌م میله‌ته وه‌ئه‌سڵی تورک خۆی له خۆیدا مایه‌ی سه‌رشۆڕییه.
له زه‌مانی هارون ئه‌لڕه‌شید ئاواره‌ی مه‌نگۆلی ڕوویان له به‌غدا ده‌کرد، ژنه‌کان سه‌ماکار و له‌شفرۆش بوون، پیاوه‌کانیش گه‌وادیان بۆ ده‌کردن. جاریه‌یه‌ک له دیوانی ڕه‌شید سه‌ما ده‌کا، هاڕون حه‌زی لێده‌کا، له قه‌ومیه‌ت و ئه‌سڵی ده‌پرسێ، پێی ده‌ڵێن که ئاواره‌یه وه قه‌ومیه‌تی نیه به (الذين -ترك- وا بلادهم) ناویان ده‌هنێن، تورک له‌م ته‌رک ی بلاده‌وه هاتووه.
هاڕون جاریه‌که بۆخۆی هه‌ڵده‌گرێته‌وه وه دواییش ده‌یخوازێ، کوڕێکی لێی ده‌بێ, که کوڕه‌ا گه‌وره ده‌بێ و ده‌بێته خاوه‌ن ده‌سه‌ڵات، به‌لای خاڵوانی ده‌شکێته‌وه و پارێزگاریان لێده‌کا.
مه‌نگۆلیه‌کان له‌تاوی برسیه‌تی په‌یتا په‌یتا خاکی خۆیان به‌جێده‌هێشت وکۆچیان ده‌کرده ده‌وڵه‌تی عه‌باسی، له‌زۆر بوون دابوون و پشتیوانیشیان لێده‌کرا، به‌م جۆره گۆڕی خه‌لافه‌تی عه‌باسیان هه‌ڵکه‌ند وه به هێرشه‌که‌ی هۆلاکۆ لاشه‌ی خه‌لافه‌ته‌که‌شیان ناشت.
چه‌ند قه‌بیله‌یه‌کی مه‌نگۆلی له ئاسیای بچووک، که ئیمڕۆ به تورکیا ده‌ناسرێ، نیشته‌جێ بوون. ئه‌وکاته ڕۆمی بێزه‌نتینی له‌وناوچه‌یه بوون. مه‌نگۆلی به‌ربه‌ر وه‌سه‌نی بوون، خاوه‌نی هیچ شارستانیه‌تێک نه‌بوون، له پاڵ دینی ئیسلامه‌وه ده‌یانوویست شه‌رعیه‌ت به وڵاته‌که‌یان بده‌ن و ئیساڵه‌تێکی پێببه‌خشن، دینی ئیسلامیان هه‌ڵگرته‌وه, ئه‌لفوبێی ئارامی کۆن - که ئیمڕۆ به خه‌تی عاره‌بی دازاندرێ- یان له عاره‌ب هه‌ڵگرته‌وه. کولتوری نه‌ته‌وه خاوه‌ن شارستانیه‌کانی ناوچه‌که‌یان، وه‌ک نه‌ته‌وه‌ی کور و فارس و ڕۆم ئه‌رمه‌ن ویۆنانی، داخیل به به‌ربه‌ریه‌تیه‌که‌ی خۆیان کرد. خه‌ڵکی موسوڵمانیان به‌دوای خۆیان دا، وه ده‌وڵه‌تی بێزه‌نتینیه‌کانیان ڕووخاند و ناوی شاری کۆسته‌نتیپۆلیس یان گۆڕی به ئیستانبول وه کردیان به پایه‌ته‌ختی ده‌وڵه‌ته‌که‌یان به‌ناوی ده‌وڵه‌تی عوسمانی. که ده‌وڵه‌تێکی ئیسلامی بوو وه خۆیان به‌خه‌لیفه‌ی موسوڵمانان حساب ده‌کرد.
عوسمانیه‌کان میله‌تی خاوه‌ن کولتوریی ژێر ده‌ستیان به هه‌ڕه‌شه‌یه‌کی گه‌وره ده‌زانی بۆ سه‌ر بوونی خۆیان، ناچار په‌نایان برده به‌ر ڕه‌گه‌زپه‌رستی و شۆفێنیه‌ت تاوه‌کو له گێژاوی فاشیه‌تدا ڕه‌چه‌ڵه‌که ناڕه‌سه‌نه‌کیان گوم بێ. هه‌میشه هه‌وڵیشیان دا کورد و ئه‌رمه‌ن و بلگار و چه‌نده‌ها نه‌ته‌وه‌ی تر له‌ناوببه‌ن.
جینۆسایدی ئه‌م گه‌لانه‌یان له‌خۆیان کرد به ئه‌رکێکی نه‌ته‌وه‌یی و له‌و ڕۆژه‌وه هه‌ر که به‌چکه تورکێک له‌دایک ده‌بێ دوای هه‌موو قومێک شیر یه‌کسه‌ر دوو قوم ڕه‌گه‌زپه‌رستی به‌ده‌میه‌وه ده‌کرێ.
بێڕه‌سه‌نی تووشی کێشه‌ی کردبوون ،خۆیان به‌خۆیان نه‌ده‌زانی که ڕه‌گوڕیشه‌یان ده‌گه‌ڕێته‌وه سه‌ر کێ؟ وه به‌به‌رده‌وام هه‌وڵیان ده‌دا ڕه‌سه‌نێ بۆخۆیان درووست بکه‌ن. له زه‌مانی سوله‌یمانی قانونی به‌خۆیان گووت میله‌تی تورک، تێزه‌یه‌کیشیان بۆ ڕه‌چه‌ڵه‌کی تورک درووست کرد که گوایا گورگێکی بۆر -بۆزکورت- له‌گه‌ڵ ژنێ له‌سه‌ر فه‌رووی شێر جووت بووه وه ئه‌م نه‌ته‌وه‌یه‌ی لێ به‌رهه‌م هاتووه.
تاکه میله‌تیشن له جیهان که به شانازیه‌وه ڕه‌سه‌نی خۆیان ده‌گه‌ڕێننه‌وه سه‌ر گورگ، وه گورگیش برای سه‌گه.
جا له‌پشتی سه‌گن و دایکیشیان جاریه یه، باوکیان حیزێکی زۆڵی کافر، خۆشیان به‌دینێکه‌وه با ده‌ده‌ن که دینی عاره‌به، خاوه‌نی زمانێکی پاڵاو وه کولتورێک نین، بێئه‌سڵ و فه‌سڵ به‌ربه‌ر و وه‌حشی و به‌ڕه‌ڵا، نه ئاسیای و نه ئه‌وروپی، له خاکێک ده‌ژیه‌ن که خاکی ئه‌وان نیه، تێکه‌ڵه‌ی ئه‌م هه‌موو داکۆکیه (ته‌ناقزه ) تورکی لێ ئه‌نجام هاتووه که نه‌ک ته‌نها میله‌تێکی سه‌قه‌تی نه‌خۆشه به‌ڵکو ئافاتێکه له ناوچه‌که. گه‌ده‌یه‌کی بۆگه‌نه و هه‌ر ناوبه‌ناو که‌سانی وه‌ک ئه‌ردۆگان و ئه‌جوید و که‌مال موسته‌فا ده‌ڕشێنێته‌وه.
له‌م تورکیای موسوڵماندا به‌ڕه‌وا ده‌بیندرێ گه‌ر موسوڵمانباوه‌ڕی وه‌ک ئه‌ردۆگان له ژێر وێنه‌ی ئه‌تاتورکی کافر سوێند به قوڕئان بخوا، سه‌یر نیه گه‌ر له قه‌حپه‌خانه‌کان سه‌له‌وات بخوێندرێ و قه‌حپه بۆ چه‌ند ده‌قه‌یه‌ک ماره بکرێ که‌چی له سوچی مزگه‌ووته‌کانیشیان نێربازی بکرێ. ئاساییشه لایان که کوردی موسوڵمان له پێناوی وڵاته موسوڵمانه‌که‌ی تورک به ده‌ستی موسوڵمان بکوژن، وه هه‌ر مه‌لای موسوڵمانیش ته‌لقینیان بدا تاوه‌کو له‌ودونیا ئه‌م موسوڵمانه کوردانه بچنه به‌هه‌شتی موسوڵمانه‌وه.
ئه‌م زبڵی سه‌ر گوفکه, تورکیایه که له‌لایه‌ن هه‌تیمی بێئه‌خلاقی به‌ده‌وی بیابانی مه‌نگۆلیا درووست کراوه، ئه‌م وڵاته که‌لاکێکی بۆگه‌نه, به‌به‌رده‌وام ژیانمان ژه‌هراوی ده‌کا و بۆته دڕک بۆ گیانی ئێمه‌ی کورد
نووسەرەکان خۆیان بەرپرسیارێتی وتارەکانی خۆیان هەڵدەگرن، نەک کوردستانپۆست
