لە بەڵێن و دروشمی دووبارەوە بۆ هەڵبژاردنی ساختە

ئاشکرایە کە هەڵبژاردن گرینگترین پایەی دیموکراسیە، نیشانەی سەرەکی هەبوونی دیموکراسیەتە لە ناو هەر گەلێک و لەهەر ناوچەیەکدا، بەڵام ئایا تەنها هەبوون یان بەرێوەچوونی پرۆسەکە بەسە بۆئەوەی دان بەوە دابنێین کە بەڵێ دیموکراسیەت بەرگی ئەو هەرێم یان وڵاتەیە کە پرۆسەکەی تێدا ئەنجامدەدرێت؟ بێگومان نەخێر چونکە لەهەر بابەتێکی دروستدا چۆنیەتی و چەندایەتی یان بابەتی بوون کرۆک و جەوهەری پرۆسەکەیە. وەک پێناسە و شیتەڵی خودی وشەکە بەڵێ دیموکراسی یانی هەڵبژاردن و هەڵبژاردنیش یانی دیموکراسیەت، لێرەوە نوقتە سەری دێر. چونکە لە هەرێمی کوردستاندا تەنها وەک پێناسە دیموکراسی و هەڵبژاردن مومارەسەدەکرێت و لە پراکتیکدا بەرێوەچوونی بەشێکی زۆری پرۆسەکە گاڵتەجاری و سیاسەتێکی دیکتاتۆرانەی بێ ماناو بێ لۆژیکە، دوایی دیاریکردنی رۆژی هەڵبژارن بەشێوەیەکی رێکخراو چوار قۆناغ دێتە پێشەوە بانگەشە، رۆژی هەڵبژاردن، ئەنجامی هەڵبژاردنەکە، پێکهێنانی هەیکەلیەی حوکمرانی بەپێی دەرەنجامەکانی ئەو هەڵبژاردنە،  ئەگەر هەرێمی کوردستان وەربگرین بە نموونە، لە هەموو هەڵبژاردنەکانا هیچ کام لەم بەشانەی پرۆسەکە بەشێوەکی رێکوپێک و بێ کەموکوری نەچۆتە پێش، بەڵکو لە جوانترین و گرینگترین پرۆسەی دیموکراسیدا کە هەڵبژاردنی ئازادانەی دەنگدەرە، هەناسەی دیموکراسی تێدا خنکێنراوە.

گەر بێت و تەماشای بانگەشە بکەین، لایەنەکان بەگشتی لەگەڵ یەکەم ساتەوەختی بانگەشەدا دەستدەکەنە دونیایەک دروشم و بەڵێنی گەورەی بەرەوق و بریقە، کە دواجار هیچیان نابنە ئۆخەیەک بۆ جێبەجێکردن و هیچ نەبێ لە هەڵبژاردنی چوارساڵیتردا ئەو دروشمە نەڵێنەوە و بڵێن ئۆخەی ئەوە یەک، تەماشاکەن بزانن لەکام هەڵبژارنی پارێزگا و پەرلەمانی کوردستان و پەرلەمانی عێراقدا هەردوو هێزی سەرەکی دەسەڵات و 27 ساڵ حوکمرانی هەرێمی کوردستان وازیان لە دروشمێکیان هێناوەو پێیان ناوەتە دروشم و بەڵێنێکی تر، کە بەشی زۆری بەڵێنەکان نەک چوار ساڵ بەڵکو ئەتوانرا بە چوار مانگ جێبەجێبکرێت یان هچ نەبێت بەو ماوەیە بخرێتە جێبەجێکردنەوە، بەرەو کوردستانێکی ئاوادان دروشمی سەرەکی لیستی هاوبەشی یەکێتی و پارتی بوو لە هەڵبژاردنی  2005 دا پاشان لە لە ساڵی 2009 دووبارە گەورەترین دروشمەکان ئاوەدانی و خزمەتبوو بە جۆرێک گوایە لە خانوە قورەکانەوە دەست پێدەکەن، لە هەڵبژاردنەکانی ساڵی  2013 دا زۆرترین دروشمیان خزمەتگوزاری و دۆزینەوەی هەلی کار و بەرەو کوردستانێکی سەقامگیربوو، تۆ تەماشا تەنها لەو چەند نمونەیەدا کە زۆر دوورنیەو لە زاکیرەی زۆربەی خەڵکی داماوە و پێویست ناکات زۆر بگەرێینەوە گیانی ئەو حوکمەتەی 27 ساڵەو هێشتا ساوایەو ساوایەکی نەخۆشیش!! ئەوە تا دوای 27 ساڵ دیسانەوە بە دەنگێکی بەرز و زوڵاڵەوە دەیان و سەدان بارە گەورەترین دروشم ئارامی و خزمەت گوزاری و هەلی کار و بنیات نانی کوردستانێکی بەهێزە، بەچاوێکی گشتی و مەنتیقێکی لۆژیکی ئەگەر تێبفکرین دەبینین شتێک وەک گاڵتە دێتە بەر چاو لەو نزیکی سێ دەیە کە قۆناغی جۆراوجۆری حوکمرانیتانە لە هەرێمی قەیران و ئابوری لاوازەوە بۆ هەرێمی دەوڵەمەند، کە بێگومان لە قۆناغی هەژاری و دەوڵەمەندیەکەدا تەنها خۆیان و دەوروبەری نزیکیان هەمیشە سودمەندبوونەو سودمەندن، پارەو داهاتی ئەو وڵاتە لەبری ئەوەی کوردستانێکی بەهێزی پێ بنیاتبنێن، وەک خۆیان کردوویانە بە دروشم و لە بڕی ئەوەی خزمەت گوزاری پێ بکەن و هەلی کار برەخسێنن وەک خۆیان بەڵێن و سوێندی لەسەر دەخۆن پارەو داهات نەک ون بوو بە ڵکو دزرا برا خزرا بێ ئەوەی کەسیش بتوانێت بڵێت بۆ، کەی،کێ،چۆن، سەروەت وسامانی ئەو میلەتە خێرنەدیوە بەبادرا!!

 کەوابوو کاتێک ئەو هەموو هەلە زێرینەتان لەدەست داوە قۆناغ بە قۆناغ خراپتر نەک باشتربوونە و دەرستان وەرنەگرتووە، پرسیارێکی جەوهەری هەیە ئایا چۆن و بەچ روو و پێوەرێک دیسان و دووبارەو دە بارە یەک بەلێنی وتراوی کۆنی تۆز لەسەر نیشتووی هەشت کابینەی حومرانی شکستخواردوتان، بە گوێ و دەرونی هاوڵاتیان دەڵێنەوە، ئەوە پرسیارەکەیە ئایا هەر بەراست پێتان وایە خەڵکی باوەرتان پێدەکات! یاخود وەک بەختیارت عەلی دەڵێت" تاکی کۆمەڵگای کوردی هێشتا ترسێک بەردەوام لەناخیدایە و بەرۆکی بەرنەداوە، کە ترسی ئازادبوون و رزگاربوونییەتی لە ژێر دەستەیی". کەمن پێموایە ئەوەی دووەمیانە چونکە ناشێ و ناکرێ لەو سەردەمی بەجیهان بوون و پێشکەوتنەدا هاوڵاتی دەنگدەر هەمان کەس و گروپ و حزبی هەشت کابینە تاقیکراوە، بکاتەوە پێشرەو و حوکمرانی، مەگەر لە ترس و دەرونی تۆقیوی دەستی دەسەڵاتی زاڵم و نادادنەبێ. 

 ئەو باسی دورشم و دروشم بازیە لە مەیدانی بانگەشەدا تارادەیەک ئاساییە بەمانای ئەوەی لە چوارچێوەی پروپاگەندەی هەڵبژاردن کە سادەترین مافی لایەن و کاندیدە، بەڵام تا ئەو کاتە ئاساییە کە هەڵبژێردرایت دوای هەڵبژاردنت، دەبێتە سەرەی تۆ، کە جێبەجێی ئەو دروشم و بەڵێنانە بکەی ، کاتێک ئەو دروشمانە ناچنە جێبەجێکردن و پوچەڵ دەبنەوە و بۆ چوارساڵی تر هەمان بەڵێن و دروشم دەڵێنەوە..ئەوە ئاسایی نیەو لە پروپاگەندەوە دەچێتە قۆناغ و ناوێکی تر کە دەتوانین بڵێن  بەڵێنی بێبنەمای وەهم و درۆینەو گەوجاندن. لەو نێوەندەدا ئەو بەڵێن و دروشم بازیە تەنها مەبەست لێێ یەکێتی و پارتی نیەو کۆی هێزە بەشدارەکانی ئەو پرۆسەیە دەگرێتەوە، بەڵام لانی کەم هێزەکانی تر وەک ئۆپۆزسیۆن یان بەشە بچوکەکانی پێکهاتەی حوکمرانی قسەی ئەوەیان هەیە کە دەستکراوەنەبوونە و هێزی یەکەم نەبوونەو دەسەڵات و پارەو هێز بە شێوەیەکی گشتی و سەرەکی تەنها لەبەر دەستی یەکێتی و پارتیدابووە، بۆ ئەو قسەیان کە بەهۆیەوە بەشێوە و قەبارەی دەسەڵات نەکەونە بەر دێڕی رخنە و توانج، حاشا هەڵنەگرە لە هەموو روەکانی ئیدارەدان و حوکمرانی و پێکهاتەی حکومەت و بەرێوەبردن، هەتا ئێستا نیوەبەنیوەی دوو ئیدارە و دوو رەنگ و دوو هێزییە، نەک زیاتر، کە وابوو هەردوو حزبی یەکێتی و پارتی دەبێ ئەوەش بگرنە ئەستۆ کە شکستی حوکومرانی ئەم هەرێمە لە ئەستۆی ئەواندایە، وەک چۆن زووزوو بەشان و باڵی هەندێک لە پرۆژەکانیان هەڵدەدەن و دەیکەن بە شانازی و چەکی هێزی دەستیان بۆ ئەوەی بڵێن خزمەتمانکردووە، ئەوە لە کاتێکدا حکومەت هەرگیز حەقی ئەوەی نیە بەرێوەچوونی پرۆژە و خزمەتە سەرەتاییەکان بفرۆشێتەوە وەک منەت و منەت باری بەسەر هاوڵاتیان. دەکرا وابکەن کە هیچنەبێ سێ لەسەر چواری بەڵێن و دروشم و پێویستیەکانی خەڵکی جێبەجێکرابا، نەک کەمتر لە یەک لەسەر چواری کە جێبەجێکراوە، ئەویش وەک خێر بفرۆشنەوە، باسی ئاو دەکەی هێشتا زۆرینە بێ ئاوە و خۆپیشاندان دژی بێ ئاوی هەیە، کارەبا هێشتا زۆرینە گلەیی هەیەو بەحەسرەتە یەک رۆژ بڵێت ئۆخەی کارەبا نەبراوە، چوار رۆژ بەسەر یەکەوە کارەبا باشبێت لەناو خەڵکی دەبێتە نوکتە، هەتا ئێستا هاوڵاتی پارەی دوو کارەبا ئەدات و کەچی بێ کارەباشە، رێگاو بان دەڵێی هەتا ئێستا رۆژانە قوربانی مردن و کەم ئەندامبوونی لێدەکەوێتەوە بەهۆی خراپی رێگاوبانەکانەوە روداوی هاتووچۆ بۆتە تیرۆری سپی، داو و دەرمان دەڵێی بەبەرچاوی وەزیر و سەرۆک وەزیرانەوە خەڵک بەهۆی بێ دەرمانی و بە دەرمانی خراپ و بێ کواڵێتی دەمرێت و توشی دەردی کوشندە دەبێ، کشتوکاڵ باس دەکەی بەس یەک هەفتە سنورەکانی هاوردەکردن دابخرێن وەک بیرە نەوتەکانی وڵات داهاتەکەی ناوخۆمان یەڵە ئەگەر بەشی گروپی دەسەڵات و مەسولەکان بکات، ژینگە دەڵێی بەس بوێربن توێژینەوەیەکی دروست بکەن لەنێو شارەکاندا ئەزانن رۆژانە خەڵکی لەبری هەناسەیەکی تەندروست ژەهر هەڵدەمژێت، ئازادی دەڵێت خەڵکی لە خۆپیشاندان و نارەزای دەربریندا دەکوشرێت و برینداردەکرێت، رۆژنامەنووس دەکوشرێت و رۆژانە هەرەشەی لێدەکرێت و دووبارەشدەبێتەوە،  سیاسەت دەڵێت بە رۆژی روناک پەرلەمان قوفڵکرا و سەرۆکەکەی گەرێنرایەوە سلێمانی و لەسەرۆکی پەرلەمانی کوردستانەوە بووە ئەندام پەرلەمانی عێراق کەچی تا ئێستا بۆی نییە بچێتەوە هەولێر، وەزیرەکانی بزتنەوەی گۆڕان نێردرانەوە ماڵەوە هیچ نەگۆرا هیچ رویندا زۆر ئاسایی بۆیان چویە سەر و جێگاکانیشان پڕکرایەوە، پەروەردە دەڵێی هەرچی سیستەمی پەروەردەیە بەسەقەتی تاقی دەکەنەوە بەرهەمەکەی وەک دەبینین پەروەردەیەکی وێران. هەموو ئەوانەو هەر سێکتەرێکی ژیان لەو پەڕی مافی سادەیی ژیانی تاکەوە، ئەبینین هیچ پرۆژەیەکی ستراتیژی و گرینگ بۆ هاوڵاتی نەک جێبەجێنەکراوە نەکەوتۆتە سەر پێش بەرووی باشتربوون، ئەوە هەموو ئەو هەرێمە بەش مەینەتەی کوردستانە کە زۆر شتی تر هی باسکردن و بابەتی جدین، بەڵام بەیەک وتار و دیدگا جێگای نابێتەوە، هەموو ئەوانە کە باسدەکرێن بۆختان نیەو بەدڵ خۆزگەش دەخوازم کەوانەبوایە، دەرخستن و خستنە روشیان وەک برادەرانی دەسەڵات دەڵێن" مانای ئەوەنیە خەڵکی رەش بین بکرێت، تەنها هەوڵێکە بەمانای ئەوەی بەڵکو ئەو دڵەی دەسەڵات نەرم و چاو یان بکرێتەوە، بە رووی ئەو هەموو کەموکوری و بێ باکی ئەو نایەکسانی و نادادیەی کە بەرهەمیان هێناوە"  دەچینە قۆناغی هەڵبژاردن دەبینین هەر جارەی بەرێگایەکی ساختەی راستەوخۆ وەک تەزویری بەلێشاو و دەنگدانی مردوو و هاوڵاتیانی ئاوارەی بەشەکانی تری کوردستان و چیرۆکی ئەلبیسەکە، ناراستەوخۆی وەک تەزویری ئەلیکترۆنی بەرۆکی پرۆسەکە دەگرێت و گەرمو گوری تاکی دەنگدەر و دڵخۆشی بە هەبوونی گۆرانکاری لە پرۆسەکە کەم دەکاتەوە کاتێک دەبینێت گەرەنتی پارێزگاریکردن لە دەنگەکەی نیەو بچوکترین ماف و هەوڵی ئازادی لێ زەوتدەکرێت، لە قۆناغی ئەنجامەکانی هەڵبژارندا ئەبینی بەهەر جۆرێک بێت ئەنجامێک دەردەچێت و زۆربەی جار لەبەرژەوەندی دوو هێزی سەرەکی و لە دژی هێزەکانی تری ئۆپۆزسیۆن دەبێت، هێزە نەیار و نارازیەکانیش لە دەسەڵات وەک هەموو جار رێگەی مەدەنییانە نامێنێ بیگرنەبەر بۆ راستنکردنەوەی پرۆسەکە، کەچی هیچ دەرەنجامێکی نابێت و بەبەر چاوی هەموو خەڵکەوە بە ئاشکرا پۆست و ئیستحقاقی خۆت نادەنێ و لە پۆستێکی وەک پارێزگار دەبنە شەریکت و دوو ساڵی یەکەمیش بۆ ئەوانە، ئەوانە هەموو لە گاڵتەجاری سیاسەتی بەناو دیموکراسی بەرهەمدێت، کە خەریکە حەیای و حورمەتی هەڵبژاردن و دیموکراسیش دەبەن لە ناوچەکەدا، بۆیە دواجار دەڵێم من پێم باشە یەکێتی و پارتی وازلەو دروشمانە بێنن کە 8 کابینەی حکومەتە خەریکین و بۆیان نایەتە جێ و دووبارە و سەدان بارەی دەکەنەوە، تاکی دەنگەری پێ پر هیوای بەتاڵ و خەونی پوچ دەکەن، باشترین شت ئەوەیە لە بانگەشەو دروشمەکانا تەنها دوو وشە بڵێن، بلێن" لەبەر ئەوەی یەکێتین، لەبەر ئەوەی پارتین دەنگمام پێبدەن!! ئیدی ئەوە باشترین پێناسەیە بۆتان، چونکە خەڵکی باش یەکێتی و پارتییکەتان دەناسێت، بەڵکو تاکی دەنگدەریشتان خۆی لەو وەهمی  ناواقیعییە رزگاربکات و لەژێر پەردەی ئەو هەموو دروشمە درۆیینە بێتە دەرو راست و راشکاو بە ئاشکراو دەنگی بەرز بڵێت لەبەر ئەوەی یەکێتی دەنگت پێدەدەم لەبەر ئەوەی پارتی دەنگم بۆتۆیە، 

بەو جۆرەش هیچ کام لە یەکێتی و پارتی ناکەونە ژێر باری قورسی بەڵێن و دروشمەوە، ئاسودەدەبن کە لەبەر خاتری هێز و ترس و سامی یەکێتی و پارتی بونیان کە چەندین ساڵە بەرهەمی دەهێنن و تاکی کوردی پێ گۆشەگیر و دابرا و لە واقیع دەکەن، دەمێننەوە دەنگ دەهێنن، ئاشکراشە یەکێتی و پارتی لە رابردوو بەو 27 ساڵە چییانکردووە و بە 27 ساڵی تریش هەر ئەوە دەکەن.

چونکە لە راستیدا هەر لەبەر ترسی یەکێتی و پارتی بوونتان دەنگتان پێدەدرێت و دەنگ دەهێنن، ئەگینا وەهمە کەسێک بەپێی ئەو دروشمانە دەنگتان پێبدات کە 27 ساڵەلەو پەری دەسەڵات و هێزەوە بۆتان جێبەجێناکرێت، چوار ساڵ جارێک وەک دۆزینەوەی هەنگ لە ناو تاشەبەردی شاخدا، هەمدیس دەیانکەنەوە بە دروشمی هەڵبژاردن. لێرەوە لەرێگەی وتارێکەوە دەمهەوێت بڵێم" لە هەرێمی کوردستاندا هەتا ئێستاش هەڵبژاردن پرۆسەیەکی تەواو دیموکراسی نیەو بە دەیان فلتەری گومان و ترس و تۆقاندن و تەزویراتدا دەروات و دێت. بزوتنەوەی گۆڕان و هێزەکانی تری ئۆپۆزسیۆن و نەیاری دەسەڵاتی حوکمران، هەموو ئەوانە باش دەزانن و بەرچاو رونیان هەیە، بەڵام خۆشبەختانە بەهۆی گەشبینی و سوربوونیان لە سەر لەدایک بوونی سیستەمی دیموکراسییەتی راستەقینە، بەردەوام هەڵبژاردن بە گەورەترین هەنگاو و هەوڵ دەبینن لەپای چرۆکردنی ئومێدی وەدیهاتنی گۆرانکاری پێویست و گەورەو راستەقینە، کە بە شانازییەوە ئەگەرچی ئەو هەوڵ و هۆشیاری و رۆشنبیرییەی ئێستای دەنگدەر کەمیش بێت لەسایەی هەوڵەکانی بزوتنەوەیەکی وەک گۆڕان بۆتە دەستپێک و واقیعێکی گەشی روو لە ئاسۆ بۆ میللەت و تاڵ و پر ترس و نیگەرانی بۆ دەسەڵات،  کە بەشێوەیەکی دیموکراسی و مەدەنییانە هەوڵی بۆدراوە و هەوڵی بۆ دەدرێت.لە کۆتایدا دێمەوە سەر قسەو خوێندنەوەکەی بەختیار عەلی نوسەر بۆ کۆمەڵگای کوردی، ئایا کەی وە چۆن تاکی کوردی دەتوانێ خۆی لەو ترسی دەربازبوون لە ژێر دەستەیی رزگاربکات و لە کەشێکی دیموکراسییانەی بێ ترس و تۆقاندن و هەرەشەو نان برین و چاو سورکردنەوە، گۆرانکارییەکی گەورە لە شانۆی سیاسی و رۆشنبیری کوردیدا بخوڵقینێت، ئەو هەڵبژاردنە یان چەندین چوارساڵی تری هەڵبژاردن بەدەم دیتن و بیستنەوەی هەمان دروشمی سەدبارەی پیاوانی دەسەڵات دەژمێرین و چاوەرێدەبین.