ئۆجه‌لان: ئینگلیزەكان لە بەر ئەوی كە كورد پشتیوانیان لە مستەفا كەمال كرد، زۆر لە كوردان توڕەن

Sunday, 15/11/2009, 12:00

1871 بینراوە

ڕێبەری گەلی كورد عەبدوڵڵائۆجەلان پێشتر وتبوی، چی بكەوێتە ئەستۆی لە پێناوی ئاشتی دا بەجێی دێنێ، بەڵام وێرای ئەوەش دەست بە لێپرسینەوەیەكی نوێ كرا لە بەرامبەر ئۆجەلان.
ئۆجەلان پەردەی لە سەر ڕاستی هەوڵەكانی ئاكەپە لە ژێر ناوی چارەسەری دا هەڵدایەوە و،وتی :هەوڵەكانی حكومەت ئاشكرا بون و نمایشەكەشی كۆتایی هات. ڕێبەری گەلی كورد عبدولا ئۆجەلان رۆژی هەینی دیداری لە گەڵ پارێزەرانی ئەنجام دا و ووتی كە ئەو لە دورگەی ئیمرالی دیلێكی سیاسیە. ڕاشیگەیاند كە دەستەلاتدارانی تورك دەربارەی ئەودا لێپرسینەوەیان كردووە و ، وتی ئەوانەی ئێرە بەرێوەدەبەن ئەمەریكا و ،بەریتانیان، هەوڵ دەدەن بە گوشاری سەر من بزوتنەوەی كورد پاكتاو بكەن ، هەر بۆ ئەوەش سزای ژووری تاكەكەسییم بۆ دەبڕنەوە و دەستیان بە لێپرسینەویەكی نوێ كرد، مەحاڵە من لێرەوە بڕیاری شەڕ بدەم و شتێكی وا ڕاستیش نییە، من تەنیا ئاماژە بە دۆخەكە دەكەم، ئەو شتانە دەست نیشان دەكەم كە دەكرێ ڕووبدەن، لە بەرئەوانە لیپرسینەوە دەكەن و سزا بۆ پارێزەرانم دەبڕنەوە، بەو شێوەیە گوشارم بۆ دێنن. ئۆجالان ڕایگەیاند كە تەندروستی من، پەیوەستە بە هەڵومەرجی ئێرە و پرۆسەی سیاسیەوە و بەو پێیەش جارێكی تر هەلومەرجی تێدا دەگوزرێ بەم شیوەیە خستەڕوو: وەك ئەوەی كە كەسێك بە ئامێرەی هەناسەدانەوە بەسترابێتەوە، كەی بیانەوێ پلاكەكەی دەردەهێنن، لە ژێر ناوی لێپرسینەوە و سزای ژووری تاكەكەسی پلاكەكەی لێ دەكەنەوە و پێوەی دەكەنەوە، دۆخی تەندروستیم باش نییە، خورانی جەستەم و كێشەی ئیدرار بەردەوامە، بە زەحمەتی هەناسە دەدەم، ئێرە زۆر بێ هەوایە، ناتوانم هەوا وەرگرم، هەمیشە ناچار دەبم كە چاوم داخەم، بە زەحمەتی چاوم دەكەمەوەو دایدەخەم، بەردەوام ئاو لە قوڕگم دێ، ناتوانم بخەوم، كاتێ ئامێری هەواگۆڕكێ دەكەمەوە بێزار دەبم، زستان دێت، زەحمەتتر دەبێ، لێرە تەنیا رۆژێك ژیان موعجیزەیەكە، لێرە بە هۆی كێشەی تەندرستیمەوە لە وانەیە بشمرم، نایانەوێ قسە بكەم، ئەگەر دروستن بۆ ئاشتی، دەكرێ ڕۆڵ بگێڕم، من پێشتریش گوتبوم ئەگەر دەرفەتم بۆ نەكەنەوە ناتوانم رۆڵی خۆم بگێڕم، ئەگەر بچم قسە بكەم دەكرێ ڕازیان بكەم من ئەوەم بە هاتنەوەی گروپەكانی ئاشتی سەلماند، من لە ساڵی 99 شدا توانیم گەریلا بكێشمەوە دەرەوەی سنور، لە ساڵی 2006 دا من بانگی ئاگربەستم كرد، بۆ جاری سێیەم رێم لە سەر درێژ كردنەوەی ئاگر بەست كردەوە، من لە نەخشەی رێم دا، زۆر جار بانگی ئاشتیم كرد و من بەرگرینامەكانم نووسی، وێرای هەلومەرجی خراپی ئێرە، چی لە دەستم هات بۆ ئاشتی دەیكەم، بۆ ئەوەی كە بتوانم رۆڵی خۆم ببینم، دەبێ رێم لە بەردەم بكرێتەوە.
ئۆجەلان رایگەیاند كە ئەو شتانەی حكومەت ڕایگەیاند نمایشێك بوو كۆتایی هات و لە سەر ئەوەش وتی: من پێشتریش پێشبینم دەكرد بەڵام پێویست بوو مرۆڤ نیازیان ببینێ، هاتنەوەی گروپەكانی ئاشتی یەكەم و دووەم باش هەڵنەسەنگێندرا، ئەوە گروپی ئاشتی سێیەم بوو، من دەمویست دروستی ئاكەپە ببینم، لەوەش تێگەیشتین كە ئاكەپە دروست نییە.
ئۆجەلان ڕایگەیاند كە ئاكەپە، جەهەپە و مەهەپە پێداویستی ئەو رۆڵە بە جێ دێنن كە پێیان دراوە، لە ڕاستی دا جیاوازیان لە گەڵ یەكدا نییە.
لە سەر ئەوش ئۆجەلان ووتی: هێزێكی جەهەپە ومەهەپە و هێزێكی ئاكەپە دەداتە قسە كردن هەمان ناوەندن، ناوەندێكی ئەوانە بەریوە دەبات و كۆنترۆڵ دەكات، دەیانەوێ بەشێكی كوردیش كۆنترۆڵ بكەن، پەیامێكی كە ئەگەر ئێوە ئەو پلانەی ئێمە قەبوڵ نەكەن پاكتاوتان دەكەین، دەدەنە دەتەپەش، هەر بۆ ئەوەش دۆخی داخستنی دەتەپە هەمیشە لە ڕۆژەڤدا دەهێڵنەوە، هەر بۆ ئەوەش دەتەپەئییەكان دەستگیر كران و درێژە بە گرتنی زۆر كەسی تریش دەدرێ، دەتوانن ئۆپەراسیۆنی گەورەتریش ئەنجام بدەن. ئۆجەلان بە بیری هێنایەوە كه ئاكەپە كەشوهەوایەك(زەمینەیەك) بڵاو دەكاتەوە كە دەیەوێ پرسەكە چارسەر بكات و ووتی، كە ئاكەپە نەخشە و گەمە بەرێوە دەبات. لە سەر ئەو بۆچونەشی وتی: ((دەزانن كەری مەلا نەسرەدین ون دەكەن و پاشان بۆی دێننەوە و لێ دەپرسن مەلا تۆ خۆشحاڵی ؟ ئێستاش هەمان شت بە سەر گەلی كورددا دێنن، رۆلەی كورد دەهاویژنە زیندانەكان و پاشان دەلێن رۆلەكانیان لە گرتوخانە دەرخەن و ئەوانەش وەك هەنگاوی چارسەری نیشان دەدەن، باس لە كردنەوەی بەشی كوردی لە زانكۆكان و تەلەفزیۆنی كوردی دەكەن و ئەوانە وەك هەنگاوی چارەسەری نیشان دەدەن، خۆبەخۆ كورد تەلەفزیۆنی كوردیان هەبووە و تەلەفزیۆن لە مافدان دەرچووە، ئاكەپە بۆ ئەوەی كە دەنگی كورد وەرگرێ، نەخشە و گەمە بەرێوە دەبات، بە گاپ، هۆڵدینگ و گەڕیدە دەیەوێ كە كورد كۆنترۆڵ بكات، ئاكەپە دەیەوێ بەرێێ هەندێ بنەماڵەی بەگ و شێخەكان، كورد كۆنترۆڵ بكا.
ئۆجەلان قسەكانی كار بەدەستی جەهەپە ئۆنور ئۆیمان بۆ چارسەری كۆمەڵكوژی دەرسیم وەك نمونەدا هەلسەنگاندو ووتی ئەو پێشنیارە راستینەی زهنیەتی ئەوان نیشان دەدا، دەبێ ئاكادیمیای سیاست گفتوگۆ لە سەر ئەو زهنیەتە بكا و باش تێگەیشتە بكات. سەردەمێكی نوێ دەست پێدەكات و لە نێو دەوڵەت دا هەندێ هێز هەن كە چارسەریان ناوێ، تێكۆشانیش نیشانی دەدا كە كێ سەردەكەوێ و چ لایەنێك بن دەكەوێ.
ئۆجەلان سەرانی مەهەپە و جەهەپەی وەك كەسانێك كە بۆ تەگەرەنانەوەی چارسەری ئەكدار كراون بە ناو كرد.
بە پێی لیدوانەكەی ئۆجەلان پرۆسەكە دەكرێ بە دوو شێوەی پەرە بسێنێ یان توركیا دیموكراتیزە ببی و هەموو كەسێك لێی سومەند بێ. یان گوشار زیاتر ببێ و گرتنی نوێ بێتە رۆژەڤەوە. پرۆسەیەكی نوێ دەست پێدەكات.
بە هاتنەوەی گروپەكانی ئاشتی من و پەكەكە نیشانماندا كە ئامادەین بۆ ئاشتی، لە راستیدا دەوڵەتیش خراپ مامەڵەی نەكرد، ئەرێنی بوو، ئازاد كردنی كەسانێكی هاتنەوە ئەرێنی بوو، كەشێكی باش دروست بوو، بەڵام باخچەلی تێكیداو كەشە ئەرێنیەكەی ئاوەژوو كرد، بڕوانە جارێكی تر پاكتاو كردن و لە ناوبردن، دێتە ڕۆژەڤەوە لە نیو دەوڵەتدا لایەنگرانی چارەسەری هەن، بەڵام هێزیان تێری ئەوە ناكات، لە نێو ئەو هێزانەدا كامیان سەركەوتوو بێ ، ئاكەپە لایەنگری ئەوەیان دەكات، ئاكەپە هەمیشە لایەنگری لایەنی بەهێزی كردووە، لە نێو دەوڵەتدا و لە نێو ئاكەپەشدا لایەنگەلێك هەن كە چارەسەریان دەوێ و هەندێكیش چارەسەریان ناوێ، كەمیان سەردەكەون ئەوە پەیوەستە بە تێكۆشانی ئەو هێزانە لە نێو دەوڵەتدا، لاپەڕەیەكی نوێ دەستی پێكرد، ئەگەر پێشكەوتنی ئەرێنی ڕووبدەن هەنگاو بنرێ ئەوە جارێكی تر رۆڵ دەبینم، شتێكی بكەوێتە سەر شانم بەجێی دێنم. رێبەری گەلی كورد عەبدوڵڵائۆجەلان داوای كرد كە پرۆسەی نوێ ڕاست مایەی تێگەیشتن بێ و لە سەر ئەوەش ووتی: كاروباری كۆنترا گلادیۆ لە ساڵی 1987دا دەستی پێكرد بە ڕووداوی وەك كۆمەڵكوژی گوندی زانقرت درێژەی پێدەدرێ، شتگەلێك هەن كە ئێستاش جەردەوانان پێ هەڵدەستن، ئەوانە هەمووی كاروباری كۆنتران كە لە یەك ناوەندەوە بەریوە دەبرێ، ئاشكرا دەبێ كە كۆمەڵكوژی گوندی بیلگە بە ئاگاییەوەو پەیوەست بە سەربازانەوە ئەنجام درا، دەیانویست ڕوداوەكە بخەنە ئەستۆی پەكەكە بەڵام پەكەكەیەكی نەدی كە ڕوداوەكەی بخەنە ئەستۆ. ئۆجالان لەسەر ئەو تاوان و ڕوداوانەی كە خرانە ئەستۆی پەكەكە جارێكی تر بانگێكی وەها كرد، دەبێ لە سەر دۆزی ئەرگەنەكۆن بێن و گوێ لە من بگرن. رێبەری گەلی كورد عبدوڵڵا ئۆجەلان لە سەر مێژووی نزیك نمونەیەكی هێنایەوە و سەرنجی بۆ سەر رۆڵی ئەرگەنەكۆن لە بێ چارەیی هێشتنەوەی پرسی كورد ڕاكیشا و ووتی: ئوزاڵ دروست بوو، ئاگای لەو شتانە نەبوو كە بە سەری دێ، ئەربەكان دەست بۆ مەسەلەكە برد، ئەویان نەكوشت بەڵام لە دەستەڵاتداریان دوورخستەوە، كارادایی و كفركئۆغلو ئاگایان لە سیاستەكانی ئەمەریكا و ئەرگەنەكۆن هەبوو، لە راستیدا دەیانویست پرسەكە چارسەر بكەن، بەڵام ئەرگەنەكۆن زۆر بەهێز بوو، ئەجەوید ویستی هەندێ شت بكا، باخچەلی تەگەرەی نایەوە كەسێكی خاوەن ئەركێكی تایبەت بوو، چاوە ڕێ كودەتا بوون، بەڵام ئەمریكا مۆڵەتی بە كودەتا نەدا، باخچەلی ئێستاش بە هەمان شێوە دەیەوێ ببێتە تەگەرە لە بەردەم چارسەریدا ئەو ئەركە بە جێ دێنێ كە پێیان داوە، بایكاڵیش بە تایبەتی ئەركدار كراوە بۆ ئەوەی ببێتە تەگەرە لە بەردەم چارەسەریدا، بایكاڵ لە لایەن ژیتەمەوە بە كودەتایەك لە نیو پارتەكەیەوە هێنایانە سەر ئەركی سەرۆكایەتی جەهەپە، ئاڵتان ئۆیمانیان لابردو بایكاڵیان هێنا، لە ناو جەهەپەدا هەندێ كەسی دیموكرات هەن، ئەوانەی چارەسەریان دەوێ لە نیو ئاكەپەشدا هەندێ كەسی نیازباش و لایەنگری چارسەری دیموكراتیانە هەن. ئۆجەلان بۆ تێگەیشتن لە ئەمرۆ هەندێ نمونەی مێژووی هێنایەوە و قسەكانی ئیسماعیل بێشكچی كە دەلێ دەبێ كورد بزانن لە ساڵانی سەرەتای 1920 كان دا چی ڕووی دا بە بیری هێنایەوە و مێژووی ئەو كاتەی وەها هەلسەنگاند: لە ساڵی 1921 دا لە كۆبونەوەی قاهیرەدا دۆخی كوردانیان هێنایە سەر مێز، ئینگلیزەكان لە سەر ئەوی كە كورد پشتیوانیان لە مستەفا كەمال كرد، زۆر لە كوردان توڕەن، كورد بوونە تەگەرە لە بەردەم پیلانی ئینگلیزەكان لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و قەفقاسیا كوردانی سوریا لە نێو میساقی میللیدا بوون، ئەو پارچەیان دایە فەرەنسا، كوردانی عێراقیش لە نێو میساقی میللیدا بوون ئەو پارچە ئیگلیزەكان گرتیان و بە ئێراقەوەیان بەستەوە، موسڵ و كەركوك وەك دەزانرێ كە هەرێمێكی دەولەمەندن بە پەترۆڵ ئینگلیزەكان بۆ خۆیانیان برد.
ئۆجەلان دەلێ لە هەموو پارچەكان هەم لە لایەنی جەستەیەوە هەم لە لایەنی كەلتوریەوە دەچون بەسەر كورددان بۆ لەناوبردنیان و ڕادەگەیەنێ كە لەرۆژی ئەمرۆشدا هەمان پیلان دەست بە كارە. ئۆجەلان بەم چەند دەستەواژەیە كۆتایی بە قسەكانی لەسەر بابەتەكە دێنێ: مومتاز سۆیساڵ بۆ ڕۆژی ئەمرۆ وەها دەڵێ: هەموو كورد بەو پێگەیەی كە لە باشورە - كە من پێی دەلێم دەوڵەتۆكە - قەتیس بكەن و ، كۆنترۆڵیان بكەن.
ئۆجەلان لە دوا دیداریدا باسی لە خۆڕاگری و بەرخۆدانی گیراوانی كورد كرد بەرامبەر بە سەپاندنی سزای لە سێدارەدان لەلایەن ئێرانەوە.
هەروەها ئاماژەی بە مانگرتن لە خواردنی گیراوانی كوردیشی كرد لە زیندانەكانی سوریادا. ئۆجەلان بۆ بەرەنگاربوونەوەی سیاسەتەكانی ڕژێمی ئێران داوای كرد كە ڕێی و شوێنی پێویست بگیرێنە بەرو بۆ كوردانی رۆژاوای كوردستانیش خواستی كە پەرە بە رێكخراوەیی بوونی دیموكراسی بدرێت. ڕیبەری گەلی كورد عەبدولا ئۆجەلان بەم شێوەیە ڕووی پەیامی ئاراستەی گیراوانی كورد كرد لە زیندانەكانی ئیراندا :سەرەتا سڵاو ئاراستەیان دەكەم و داوای سێبوری و پشوودرێژیان بۆ دەكەم، ئێران بە هۆی تەنگەژەكانی ناوخۆییدا دەستی بە لە سێدارەدان كردووە، دەشێ كە پەرە بە گوشارەكانی بدات، دوور نییە كە لە دژی بەلوچەكان، كوردەكان و ئازەریەكان پەنا بۆ ری و رێبازی دژواتر ببات، بەڵام لە هەمان كاتیشدا دەشێ خوازیاری بەستنی پەیوەندی بێت، ئێران هەمیشە سیاسەتێكی دوو لایەنە بەرێوەی دەبات، بۆ بەرەنگاربوونەوەی ئەو جۆرە سیاسەتانە پێویستە مرۆڤ وریا بێت.
دەربارەی سوریاش ئۆجەلان گوتی: ئەو دەولەتە بە گویرەی خواستەكانی توركیا هەڵسوكەوت دەكات، سوریا بە بەراورد لە گەل دەولەتانی دیكەی هەرێمەكە كوردەكان بە بەشێك لە ولاتەكە دادەنێت‌ و لە سەردەمی حافیز ئەسەد بە دواوە تا رادەیەك سیاسەتێكی ئەرێنانە بەرێوه دەبات، لەوانەیە هەندێ جار گوشارەكانی زیاد دەكات،بەلام سنووردارن، سوریا زیاتر هەوڵ دەدات بە رێگای هەواڵگری و ئیستیخباراتیەوە كوردەكان‌ كۆنترۆڵ بكات، وێرای ئەوە كە كوردەكانیش دژایەتیەكی توندی رژێمەكە نەكردووە، بەلام لە هەمان كاتیشدا سازشیشیان لە سەر مافە دیمۆكراتیەكانیان نەكردووه ‌كە ئەمەش ‌كارێكی گرنگە، دەشێ رێكخراوەییبوونی دیمۆكراتیكیان بەهێزتر بكەن.
ئۆجەلان لە دوا دیداریدا ولامی هەندێ لەو رخنە و تێبینیانە دایەوە كه ئاراستەی بۆچوونەكانی كراوە لە بەرگرینامەكەیدا و گوتی:
سەبارەت بەو هەڵسەنگاندنەی كە باس ئەرێنی بوونی من دەكات بەرامبەر بە چەرخی بەردینی نوێ یان نیولۆتیك، دەتوانم ئەوە بڵێم كە ئەوە بەشێكە لە مێژووی مرۆڤایەتی كە سیمای پەیوەندیكردنی نێوان مرۆڤەكان پێوە دیارە، هەمان مێژوو خۆی دووبارە ناكاتەوە،بەلام بۆ وریا كردنەوەی ئەمرۆ ئاماژە بە ڕۆژانە دەكەم ، من لەو بروایەدام كە تا رادەیەك راستینەی تاكێتی و گەردوونیم باش شیكردوتەوە.
هەروەها كەسانێك هەن باس لە پارادیگمای زەردەشتێتی دەكەن، من لە بەرگرینامەكەمدا رێ و ریبازەكان راڤە دەكەم كە بە بێ منیش دەشێ هەمان ئەرك ببینێت، بۆیە پێویستە سوودیان لێوەرگیرێت.
گوتیشی: لە بەرگرینامەكەیدا رووبەرێكی بەرفراوانی داوە بە شیكردنەوە و لێكدانەوەی تازەگەری سەرمایەداری یان مۆدێرنیتێتی كاپیتالیستی.
هاوكات رخنەی لە رۆشنبیرە ئەورۆپاییەكانیش گرت و گوتی: ئەوان لەو بوارەدا هیچ كارێكی رێكوپێكیان ئەنجام نەداوە، بۆ نمونە: هاننا ئارەندیت فەیلەسۆفێكی سیاسی كارامەیە، بەلام تەنیا خۆی لە لێوارەكانی ئەم راستینەیە دەدات، ئەم جۆرە فەیلەسۆفانە تەنیا خۆیان بەكاری تیۆریەوە خەریك دەكەن،بەلام من ویرای ئەوە كە سەرقاڵی لایەنی تیۆریم هاوكات دەێبەستەمەوە بەلایەنی كردەییشەوە، بەواتایەكی دیكە من خەریكی سیاسەتێكی كردەییم ، ئارندت دەتوانێت تەنیا بۆچوونێك بخاتە روو، سەرمایەداری توانی كارل ماركسیش داقورتێنێت چونكە نەیتوانی
بە تەواوی شیبكاتەوە، بە شێوەیەك كە كەوتە خزمەتی سەرمایەداریەوە،لە بە لینینیش لە بەر هەمان هۆ، لەبواری كردەییەدا گیری خوارد ، سەرمایەداری گەشە بە دوو بوار دەدات پیشەسازی و نەتەوە دەولەت، ستالینیش لە ئاكامدا كەوتە خزمەتی سەرمایەداریەوە، بەهەمان شێوە ماوتسی تونگ، ئەو دەولەتەی كە ماو دایمەزراند، ئێستا بەرگە لە سەرمایەداری دەگرێت و نایەڵێت هەرەس بێنێت و كەوتووتە خزمەتی ولاتە یەكگرتوەكانی ئەمەریكا‌، رووسیاش هەمان ئەرك دەگێرێت بەرامبەر بە سەرمایەداری ئەورۆپا، من گرنگی مستەفا كەمال لەوەدا دەبینم كە بەرامبەر بەوانە دەیویست سەربەخۆیی خۆی بپارێزێت.