قرتاج لە كوردستان، ڕۆما لە بەغدا

Sunday, 07/03/2010, 12:00

1784 بینراوە

ڕۆما بە وەحشیگەریترین شێوە كۆنتڕۆڵی دەریای ناوەڕاستی كردبوو. ئیمبراتۆریەتی قرتاجی زەلیل و زەبون كردبوو. لە دوای ساڵی 218 پ.ز، هەنیبال سەركردەی بە توانای ئیمبراتۆریەتی قرتاج، لە ڕێگای ئیسپانیا و فەڕەنسا بەرەو ئیتالیا كەوتە ڕێ بۆ داگیركردنی ڕۆما لە بەرگریكردنێكی پڕ شەرەف لە وڵاتەكەی: قرتاج. ڕۆم سوپایەكی شەش هەزاریان بۆی ناردە نزیك ڕوباری "چینۆ" لە ئیتالیا، هەر هەمووی كۆتایی پێهات. ئەم شكستە مەزنە وای كرد ڕَوم سوپایەكی تری نزیك لە 50 هەزار پێكبێنێ، بۆ لە ناوبردنی هەنیبال. لە جەنگی "تریبیا"دا، لە ناو قوڕ و خڵتەی دۆڵێكی نزیك لە چینۆ، ئەم سوپایەش بە دەردی ئەوەی پێشووتر كەوت. ئەمەیان بومەلەرزە بوو لە ڕۆمای دا. پاش سەین و بەینێكی زۆر ئیمبراتۆریەتی ڕۆم هەرچی هەیبوو خستیە خزمەتی پێكهێنانی سوپایەك (تا ئەوكات گەورەترین سوپا بوو لە مێژوودا) لە 100 هەزار سەرباز پێكهاتبوو. لە ناوچەی "كەنای" ئیتالیا ڕوو بە ڕووی 40 هەزار قرتاجی بوونەوە. هەنیبال لە ماوەی 7 سه‌عاتێكدا زۆربەی هەرە زۆری ئەم سوپایەی ڕۆمی لەناوبرد. كوژراوەكانی ڕۆم زیاتر لە 85 هەزار كەس بوو، ئەویتریش بریندار و ئەسیر. 150 كیلۆمەتر مابوو بۆ لەناوبردنی پایتەختی ڕۆم لە باشوری ئیتالیا، هەنیبال شەرمەزار كرا لە لایەن ڕژێمی گەندەڵی قرتاج. نە پارە و نە سەرباز نێردران بۆ كەمپینە سەربازیەكەی هەنیبال. هەنیبالیش بە هۆی چەند هەڵەیەكی خۆشی، بەردەوام نەبوو بەرەو پایتەختی ڕۆم كە كۆتایی هاتبوو!


پاش چەند ساڵێك، ڕۆمەكان لە دەریا بەرەو قرتاج كەوتنە ڕێ و چوونە ناو پایتەخت و، بە دڕندەترین شێوە قەتل و عامی خەڵكیان كردوو شارەكەیان تەواو سووتاند. هەنیبال بە ناچاری گەڕایەوە و دواتر لە جەنگی "زاما" لە ئەفریقا قرتاجەكان تووشی زام و شكست هاتن. ڕۆم بە هۆی حوكمڕانیەكی زانا و دووربین و حەكیم، لە شكستێكی تەواو بەرەو سەركەوتن بوژانەوە. قرتاجیش بە هۆی ڕژێمێكی گەندەڵ و پیس، لە سەركەوتنێكی تەواو بەرەو شكست گلۆر بوونەوە. مانەوەی پایتەختی ڕۆم بە ڕۆحێكی بەرزەوە، ڕۆمەكانی پاراست. ڕۆحێكی پوكاو و گەندەڵ و مشەخۆر و دز، سەری قرتاجی خوارد. نێوان كورد لە باشور و بەغدای عراقی عروبە، وەك نێوان قرتاج و ڕۆمە. لە 2003 بەغدا تەواو بوو بوو. شەڕی نێوخۆ بڵیسەی دەدا. كورد لەوپەڕی سەركەوتن بوو لە مەیدانا. لە جیاتی ئازادكردنی خاكی كوردستان و جێهێڵانی عێراقی سەر خۆری كوردستان، بۆ چارەنوسە ڕەشەكەی، ڕژێمی گەندەڵی دوو حزبەكەی هەرێم، چوون بەغدایان بۆ دوژمنانی كورد زیندوو كردەوە! لە بەرامبەردا بودجەیان پێدرا و، بەو گەندەڵیەی مردووانیش دەیزانن، بۆ شەهوەتبازی بنەماڵە و سەركردە و مەسولان سەرف كرا و، گەلیش بێ دیفاع بەجێهێڵدرا. ئێستا لە لەندەن و شارەكانی ئوروپا كورد قەدەغە دەكرێ لە دەنگدانا. گەندەڵانی كوردستانیش پێیان خۆشە چونكە دەنگدەران لە گەڵ لیستی هەنیبالن (ئۆپۆزۆسیۆن: گۆڕان، یەكگرتوو و كۆمەڵ)، نەك لیستی ڕژێمی قرتاجی خنكاو لە دزی و داوێن پیسی و خیانەت (لیستی هاوپەیمانی دوو حزبەكە). بەڵام هەر ئەم لیستە گەندەڵە لە بەرژەوەندیدایە، لیستی بەرەی گەل شكست بخوا و دوژمن سەركەوتوو بێ. ئەمەیە تابوری پێنجەم و ئەسپی تڕوادەی پایتەختە تێكشكاوەكەی ڕۆم (بەغدا). چەند ڕۆژڵك لەمەوبەر، یەك دووانێك لە بەناو "ڕۆشنبیرە" پووچ و پیسەكانی دەسەڵات، لە كەناڵێكی تیڤی دەسەڵاتدا، دەیانگوت: بەرژەوەندی هەرێم لە بەغدایەكی دیموكرات و فیدڕاڵدایە!
بەغدایەك هەشتا ساڵ زیاترە سەری كوردستان دەخوا، گەر بۆی بكرێ، دەیان سوپا دەنێرێتە كوردستان بۆ سوتاندنی خەڵك و شار، لە سیستمێكی دواكەوتووی خێڵەكی و تائیفی مەزهەبیدا، چۆن دەتوانێ دیموكرات و فیدڕال بێ؟! هێشتانیش لەناو گۆمی خوێن و ئاگری نێوخۆدان و تێك و پێك شكاون، كەچی بەرەنگاری مافی كورد دەبنەوە و لەو شوێنانەی دەسەڵاتیان هەیە بە ڕەوای نابینن كورد تەنانەت دەنگیش بدا، ئەی دەبێ چ پلانێكیان هەبێ بۆمان، گەر بەیانی دەسەڵاتێكی بە هێز و توندیان بۆ فەراهەم هات؟!
ئێمە بە هۆی گەندەڵی پارتی و یەكێتی، لە سەركەوتنەوە بەرەو دۆڕان خل دەبینەوە. بەغداش بە هۆكاری زۆر، لە شكستەوە بەرەو سەركەوتن دەڕۆن. پێش ئەوەی كوردستان بسووتێ، پێش ئەوەی دۆڕان ببێتە مێوانمان، پێویستە میللەت گۆڕان بكا و ئەم ڕژێمە گەندەڵە بەرەو زبڵدان فڕێبدا.
هیچ شتێك وەك دەسەڵاتدار و ڕژێمێكی گەندەڵی ناوخۆ، سەری میللەتان ناخوات