توڕەیی کوردی باشوور، بەرەو کوێ؟

کاتێک کە ڕاپەڕینی جەماوەریی زۆربەی وڵاتە عەرەبییەکانی گرتەوە، بووە هۆکاری هەرس هێنانی چەند دەستڵاتێکی دیکتاتۆری لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا وەکو تونس، لیبیا، میسر. لە هەدنێک وڵاتی عەرەبی تردا، ڕاپەرینی جەماوەریی نەگەیشتە ئەو قۆناغەی کە دەستەڵاتی دیکتاتۆری راماڵێت بەڵام بووە هۆی تێکچوونی شێوازی حوکم، ناجێگری باری ئابووریی، سیاسیی، کۆمەڵایەتی، داگیرسانی جەنگی مەدەنی نێو کەمە نەتەوەیەکان و مەزهەبە جیاکانی نێو کۆمەڵگای عەرەبی، کە لەئەنجامدا بوو بەهۆی  وێران بوونی سەرخان و ژێر خانی ئەو وڵاتانە وەک ئەوەی لە سووریا روویدا. 

لە سەرتای دەستپێکردنی ڕاپەڕینی جەماوەریی لە وڵاتانی عەرەبیدا، بە شێوەیەکی گشتی شێکەرەوە سیاسییەکانی عەرەب، سیاسەتمەداران، رووناکبیران بە تایبەتی  نووسەرانی عەرەب بە پەلە  لە نووسینەکانیاندا ناوی ئەو گۆڕانکاریە مێژوویەیان نا"بەهاری عەرەبی"! 

ئەم جۆرە ناولێنانە و خوێندنەوە هەڵەیە بۆ ئەو گۆڕانکاریە مێژووییەی کە روویدا لە چەند وڵاتێکی دیاری کراوی عەرەبیدا،  سەلماندی کە نووسەرانی عەرب ئاگاداری واقیعی بارودۆخی، سیاسیی، دینیی، ئابووریی و کۆمەڵایەتیی میللەتەکەیان و وڵاتەکەیان نەبوون! شەرەزاییان نەبوو کە لە نێو میللەتەکەیان چی دەگوزەرێت و چ جۆرە بیروباوەرێک لە گەشەسەندندایە، کێ دەبێت بە بەدیلی ئەو دەستەڵاتە دیکتاتۆڕانە! لەهەمان کاتدا خوێندنەوەی ڕاستییان نەبوو بۆ سیاسەت و بەرژەوەندییەکانی زلهێزەکان لە ناوچەکەدا و جۆری یاری کردنیان و بەکارهێنانی داشەکانیان لە سەر ئاستی رۆژهەڵاتی ناوەراستدا.  

ئیمرۆ لە باشووری وڵاتدا نارەزایتییەکانی خەڵک خەریکە ئاقاریکی تر وەردەگرێت، بەڵام ئەوەی دەبینرێت نارەزایتییەکان خۆرستن، خاوەن دروشم و ئامانجی سیاسیی نین.  سەرکردیەک نییە وەکو هێمای ئەو خۆپیشاندانە جڵوەکەی گرتبێتە دەست. خەڵکی ناڕەزا هێشتا دەورو خولی ئەو پارتانە دەدەن کە بەشدارن لە حکومەتی بنکە فرەواندا، هیوایان بەستۆتەوە بە سەرکردەی ئەو پارتانە! بۆ دروست کردنی گۆڕانکاری لە بارودۆخی وڵات و گوزەرانی خەڵکدا. 

لە کۆمەڵگای نێو کوردیی باشووردا، ئەو بە دیلەی کە دەبێت هەبێت وەکو بزوتنەوەییەکی نیشتمانی، نەتەوەیی خاوەن سەرکردەیەکی لێهاتووی دڵسۆزی بەتوانا، هەڵگری نامە و پرسی کورد بێت، هێزێکی جەماوەریی خەمڵیو پشتیوانی بێت، وەکو هێزێکی یەکگرتووی خاوەن دروشم و ئامانجی سیاسیی خۆی بێت، لە مەیدانی پڕ لە کێشمەکێشمی سیاسیی هەریمدا دەوری هەبێت هێشتا ئەو بەدیلە دروست نەبووە. رۆشەنبیران، نووسەران و خەمخۆری پرسی کورد ئەگەر ئەو ڕاستییە نەبیینن لە واقیع و دنیای سیاسیی باشووری وڵاتدا، وەک نووسەرە عەرەبەکان دەکەونە هەڵە و  "زستانی سەختی کورد"  ناو دەنێن "بەهاری پڕ لە گوڵ وگوڵزاری کورد". 

کاتی ئەوە هاتووە، میللەتی کورد بە واقیع بینانە و بە پشتبەستن بە ئەزمونی سیاسیی تەمەن بیستوپێنج ساڵەی خۆی، خاوەن هەڵسەنگاندن بێت لەوەی کە ئایا ئەو سەرکردە و پارتانەی کە بەشدارن لە حکومەتی بنەکە پانوبەریندا،  چاوەرروانی ئەوەیان لێدەکرێت کە چارەنووس و ئایندەیی سیاسیی هەرێمیان پێ رابسپێردرێ؟ ئایا ئەو سەرکردە و پارتانە دەوریان دەبێت لە تەکاندان بە بزونتەوەیی رزگاریی میللەتەکەماندا و بەرەو پێشەوەی دەبەن؟ ئایا ئەو پارت و سەرکردانە لە ڕاستییدا بڕوایان بە سەربەخۆی کوردستاندا هەبووە و هەیە؟ 

ئەزمونی سیاسیی هەرێم، لە هەر دوو قۆناغی شاخ و شاردا، سەلماندویەتی کە پێنج پارتی بەشدار بووی حکومەتی بنکە پانوبەرین، سەرکردەکانیان بڕوایان بە بیرۆکەی کوردستانی و رزگارکردنی نیشتماندا نەبووە و نییە. هیچ کەسێکیان بەو ئاراستەیە کاریان نەکردوە کە بزوتنەوەیی رزگاریی میللەتەکەمان بەرەو ئەو ئاقارە ببەن کە هەڵکردنی ئاڵاو سەربەخۆی وڵات لە ئاسۆیەکی رووندا لە ئایندەیەکی نزیک یان دووردا ببیندرێت.  

مێژووی بیستوپێنج ساڵ پێمان دەڵێت کە ئەو سەرکردانە زیاتر لە سەر بیناغەی شەڕە کورسیی، پەتپەتێن، پارە، رقابەرقێ، مەزاج، لاسایی کردنی یەکتر لە جۆری بڕیارداندا  کاریان کردوە. ئەمە هۆکاری سەڕەکیی بوو کە سەرکردەی هەر چوار پارت کۆک بوون لە پشتیوانی لێکردنی حکومەتی نێجیرەوان بارزانی و قوباد تاڵەبانی بە سەڕۆکاییەتی مەسعود بارزانی. لەگەڵ ئەوەی سور سور دەیانزانی کە ئەو دەست تێکەڵکردنە لەگەڵ سیستەمێکی سەقەتی، کرمێ بووی گەندەلدا تەنیا نەهامەتی بۆ میللەت دەهێنێت!  دەبێتە هۆکاری زیاتر سەقامگیر بوونی دەستەڵاتی بنەماڵە و خێزان.

سەرکردایەتی هەر پێنج پارت، کۆک بوون لە دامەزراندنی حکومەتی بنکە فرەواندا لەسەر بیناغەی پشک لە پارە و پۆستدا، نەک لەسەر بیناغەی بەرنامەیەکی هاوبەشی دارێژراوی تۆکمە بۆ پرسی نیشتمانیی نەتەوەیی کورد و دانانی پلان بۆ تەکاندان بە بزوتنەوەی رزگاری میللەتەکەماندا! 

ئەو جۆرە مامەڵەکردنەی سەرکردەی پارتە بەشداربووەکانی حکومەتی بنکە پانوبەرین، لە خۆڕایی دروست نەبووە، بەڵکو لە ئەنجامی ئەوەدا دروست بووە کە ئەو سەرکردانە خاوەن یەک عەقڵیەتن، لێچوونێکی ئێجگار نزیک هەیە لە نێوانیاندا لە جۆری بیرکردنەوەیان، هەڵسوکەوت کردنیان لەگەڵ دۆزی ڕەوای میللەتەکەمان کە هێشتا هەر بە هەڵواسراویی و  بێ چارە ماوەتەوە. 

بۆ سەلماندنی ئەو ڕاستییە ئەگەر سەرنجێک لە سروشتی ئەو هێزانە بدەین، دەبێنین چەند دیاردەیەک هەنە کە لە نێو هەموویاندا بەدیدەکرێت وەکو، مۆڕی بەکارهێنانی ماڵوموڵکی گشتی بە نێوچەوانی سەرکردەی هەر پێنج پارتدا دیارە! بە ئینسافەوە دەبێت بگوترێت کە هەندێکیان لە هەندێکیان زیاتر و کەمتر پشکی بەرکەوتووە. 

 بە پلەی یەکەم ، پشکی شێر لە گیرفانی سەرکردەکانی پارتی و یەکێتییدایە، ئەوانی تریش بە پلەی نزمتر لەوان. دیاردەی دەوڵەمەند بوون،  کۆکردنەوەی سەرماییە، سوودمەند بوون لە پارەی حزب لە نێو هەموویاندا بە ئاشکرا دەبینرێت. دیاردەی زەفتکردنی بەرزایی، گرد و گردۆڵکە لە لایەن سەرکردەکانی بەشدار بووی حکومەتی بنەکە پانوبەریندا دیاردەیەکە بووە بە دیاردەیەکی ئاسایی و کە ئەندام و لایەنگری ئەو پارتانە دیفاعیشی لێدەکەن!

هەڵسەنگاندنی لەیکچووی عەقڵیەت و بیر کردنەوەی ئەو سەرکردانە، لە جۆر و چۆنیەتی ئەو کەسانە دیارە کە سەرکردەکان پشتیوانیان لێکردوون و کردویانن بە واجیهەی پارتەکانیان. بە شێوەیەکی گشتی  لە نێو هەر پێنج هێزی سیاسیی لە هەموو ئاستەکاندا، دەبینرێت کە کۆنە بەعسی، جاش، ماستاوچی، خاوەن بندیوار، خاوەن دوو موچە، خاوەن ئیمتیاز، خانە نشینی بە پلەی باڵا، لەش فرۆش، دز، سەڕۆک جاش کۆکراونەتەوە. هیچ یەک لە سەڕۆکی ئەو پارتانە گرنگی نەداوە بەوەی کە دەبێت جۆرێک لە هەڵسەنگاندنی وورد هەبێت بۆ هەڵبژاردنی کەسەکان!  لە بێژینگدانیک هەبێت پێش کردنیان بە رووی پێشەوەی پارتەکانیان!

نەبوونی جیاوازی لە جۆری عەقڵیەتی سەرکردەکانی هەر پێنج پارتدا، کاردانەوەی هەبووە لەسەر جۆری پەردوەردە کردنی ئەندامەکانیان، هەڵوێستە سیاسییەکانیان، گوتار و نووسینەکانیان، تاکتیک جۆری یاری کردنیان لە مەیدانەکەدا. ئەمانە هۆکاری ئەوەن کە دەبینرێت ئەو پارتانە لە ئاست کەوادیری ناوەند و خوارەوەیان ئەوەندە گرنگیان نەداوە بە چۆنیەتی هەڵبژاردنی تاکەکان بۆ رێز پارتەکانیان، ئەوەندەی گرنگیان داوە بە چەندایەتی ئەوەندە گرنگیان نەداوە بە چۆناییەتی و بە پەروەردە کردنی تاک. بڕوایان وابووە کە ئامانجی سەڕەکی کۆکردنەوەی دەنگە بۆ سەرکەوتن و بە دەستگرتنی عەڕشی هەرێم!  

لەدەرئەنجامی ئەوانەدا، دەبینرێت کە جیاوازی نابێنرێت لە نێوان تاکێکی بەشدار بووی نێو  حزبی گٶڕان بە بەراورد کردن لەگەڵ تاکێکی بەشدار بووی نێو حزبی یەکێتی! یان تاکێکی بەشدار بووی نێو پارتی! بۆ سەلماندنی ئەوەش دەبیندرێت کە تاکێکی نێو یەکێتی دەزانێت و قبوڵیەتی کە سەرکردەکانی یەکێتی بە ڕاست و چەپ چەند ساڵە دزیان لە سامانی سروشتی وڵات کردوە، کەسوکاریان سوودمەند بوونە، وەک تاکیکی پارتی چۆن هەمان دیاردەی لە بنەماڵەی بارزانی قبوڵکردوە. 

ئەگەر بە ووردی بڕوانینە ئاست و عەقڵیەتی ئەو کەسایەتیانەی کە بۆ نمونە بۆ پەرلەمان هەڵبژێردراون بە شێوەیکەی گشتی لە چۆنییەتی کەساییەتیەکان جیاوازی نابینیت. ئەندام پەرلەمانێکی گٶڕان لەگەڵ ئەندام پەرلەمانێکی یەکێتی  جیاوازی نێوانیان وەک جیاوازی نێوان جاشێک و پێشمەرگەیەک نییە!   

. ئەزمونی میژووی خەباتی میللەتەکامان لە قۆناغی شاخ و شاردا، ئەو ڕاستییە تاڵەی سەلماندوە کە هیچ یەک لە سەرکردەی پێنج پارتی بەشدار بووی بنکە فرەوان جێگەی متمانەی ئەوە نەماون کە چارەنووسی میللەتێک بکەوێتە ژێر دەستیان، کۆمەڵێک سەرکردەی ناوچەین، ڕاڕان، لاوازن، خۆراگرنین، خۆیان دەدەنە دەست رووداوەکان، توانای لێکۆڵینەوەو شێکردنەوەی رووداوە سیاسیەکانیان نییە کە یارمەتیدەریان بێت لە خوێندنەوەی پێشوەخت بۆ رووداوەکان و بڕیارە چارەنووسسازەکاندا. 

لەسەر ئاستی پەیوەندیی دەرەوەدا، ئەزموون سەلماندویەتی کە  هیچ یەک لەو سەرکردانە ئەگەر بۆیان لوابێت و لێیان قبوڵ کرابێت لە لایەن دوژمنانەوە کە  ببن بە جاشی تورک، عەرەب و فارس ، ئەوا بێگومان ئاویان لێنەخواردۆتەوە!

مەبەست لەو باسەدا ئەوەیە کە ئەگەر ناڕەزایەتییەکانی جەماوەریی  هەنوکەی هەرێم قەوارەیەکی تر وەربگرێت، یان بە ئاراستەی ڕاپەرین بڕوات، ئەو جارە میللەت دەبێت ووریا بێت کە دووبارە نەهێلێت یاری بە چارەنووسی بکرێت، هەمان دەموچاو، هەمان ئەزمون، هەمان تاس و حەمام بێت. 

چارەسەری دۆزی میللەتی کورد بە دروستکردنی لەشکرێک لە کۆیلەی قاتوریبات پۆشی بێ ئیرادە نابێت، یان بە دەستبەسەراگتنی بیرە نەوت و فرۆشتنی بۆ بەرژەوەندیی کۆمەڵێک کەس.  سەربەخۆیی بوونی کورد سەرکردەیەکی دز ناتوانێت بەرەو ئاراستەی ڕاستی ببات. .سەرکردەیەکی شۆرشگێری، بوێر کە رۆحی بەرەنگاری بوونەوەی تیادا هەبێت دەتوانێت ئەو ئەرکە بگریتە ئەستۆ.  سەرکەوتنی کورد بەوە نابێت ببن بە جاشی نێو نەتەوەیی. رزگاری و سرفیرازی بە دەستپانکردنەو، گریان لەبەردەم دەرگای رێکخراوە خێرخوازەکانی دنیادا هەرگیز بەدەست نایەت یان بە کۆکردنەوەی واژو، کڕنۆش بردن بۆ دەستەڵاتداران و دەستڕۆیشتوەکانی دنیاو ناوچەکە. 

 دوو رێگا هەیە کە کۆمەڵگای باشووری وڵات رووی تێبکات،

یەکەم، یەکگرتن، خۆرێکخستنەوەو هەڵبژاردنی کۆمەڵە کەسێکی نیشتمانپەرەوەر، دڵسۆز بۆ دۆزی ڕەوای میللەتەکە بەدەر لەو پارتانە و سەرکردەکانیان، بە شێوەیەکی کاتی، بۆ رێگرتن لە پەرەوازە بوون، دروسستبوونی هەڵا و وێران بوونی باشووری وڵات. 

دووەم،  خۆریکخستن و گەشە پێدانی بزوتنەوەییەک بەستراوە بە بزوتنەوەیی پارچەکانی تری کوردستان، بەو سەرکردانەی کە لە مەیدانی کورداییەتیدا بە ئەزمون سەلماندویانە کە جێگەی متمانەن، دڵسۆزن و خاوەن ئیرادەن، بوێرن و گیانی بەرەنگاری بوونەوەیان تیادا بە زیندووی ماوە، نامەو پرسی کوردییان پێ بسپێردرێت بۆ بەردەوامییدان بە خەباتی نەپچراوەی گەلی کورد بە رۆحی کوردستانییەت، بەدەستهێنانی سەربەخۆی و دامەزراندنی کیان، وەکو قۆناغی یەکەم هەنگاوی میللەتەکەمان بۆ  خۆدروستکردن، سەقامگیرکردنی دۆزی ڕەوای میللەتەکەمان و ئاییندەیەکی گەشاوە.