جینۆسایدی کورد یاخوود ئەنفال و قۆناغەکانی و ناوی تۆمەتبارانی ئەنجامدەرانی

Monday, 16/04/2018, 0:22

44965 بینراوە


کۆکردنەوە و داڕشتنەوەی بابەت : 
زانکۆ ناسر احمد بگ
سەرچاوەکان ئاماژەی پێدراوە لە دوای هەر قۆناغێک
کارەساتی ئەنفال (al-Anfal Campaign) ،کە ئێستاکە ناسراوە بە جینۆسایدی کوردەکان وە بەسادەیی ئەنفال , ئەمە کۆمەڵکوژییەکە بە بەسەر کوردەکان دا ھاتووە (نەوەک کەسە عەرەبەکان) لە باکوری ئێراق(باشوری کوردستان) ، کورد جینۆناسید دەکرا لەلەیەن کەسێک کەسەرۆکی (حزب البعث العراقی) بوو بە ناوی سەدام حوسێن کە لە ھەمان کاتدا سەرۆکی ئێراقی ئەو کاتە بوو  وە ئەم کۆمەڵ کوژیە سەرکردایەتی دەکرا لەلایە علی حسن مجید لە کۆتایی شەڕی ئێراق و ئێران ئەم حەملەیە لەسەر ناوی  سورەتی ئەنفال بوو لە قورئان ، ئەمە وەکو کۆدێکی ناوی وابوو لە دەزگا بەعثیەکاندا بۆ زنجیرەیەک سیستەمی ھێرشی خێرا دژ بە کوردەکانی باکوری ئێراق (باشوری کوردستان) بەکاردەھات ، بەڵام لەڕاستیدا ئەمە لێکدانەوەیەکی ھەڵە بوو بۆ کوردەکان ، چونکە کوردەکان لە ھەمیشە بە بەھێزییەوە و بە ماڵ و بە حاڵ بەرگرییان لە کوردستان دەکرد بۆیە حزبی بەعثی عراقیش ھەمیشە بەدوای ڕێگای نوێ دەگەڕا بۆئەوەی کورد و زمانی کوردی نەمێنێت و عێراق ھەمووی بە عەرەبی قسەبکات و ڕقی لە ئیرادەی گەلی کورد بووە و سەرەتایی ترین مافەکانی لێ بێ بەش کردوون و بۆ یەش ویستی لە ژێر ناوی ئەنفال کۆمەڵ کوژی بکات لەکاتێک دا %٩٥ ی کوردستان ئیسلامن . کوشتارەکان و زڵم و زۆری بعث زۆری کرد لە ساڵانی ١٩٨٩ و ١٩٨٦ وە لەساڵی ١٩٨٨ گەیشتە لوتکە . وە پەلاماری زۆری کەمینەکانی ئێراقی دەدا وەکو ئازەری  (Assyrians) و شەبەک (Shabak) و تورکمانی ئێراقی (Iraqi Turkmens) و ئێزیدی ( Yazidis) و ماندیان (Mandeans) ، وە زۆربەی گوندەکان و کەلوپەلەکانیان ئەکردنە گرووپی جیاجیا و دوای ئەوە لە ناوی ئەبردن.
------------------------------

قۆناغەکانی جینۆساید یاخوود ئەنفالی کورد

ئەنفالی یەک :
ئەنفالی دۆڵی جافایەتی ، (لە ۲۳شوبات تاکو ۱۹ئاداری ۱۹۸۸ی خایاند) ئەم شاڵاوە بە ەێرشکردن بۆ سەر گوندەکانی سەرگەڵووبەرگەڵویی دۆڵی جافایەتی لە ۲۳شوباتی ۱۹۸۸ دەستیپێکرد ، لە چەند قۆڵێکەوە بە درێژایی (۸۰)کم لە بنگردەوە بۆ لای ڕۆژھەڵاتی دەریاچەی دوکان و شارۆچکەی دوکان ، لە وێشەوە بۆ شاری سلێمانیو شارۆچکەی ماوەت و چوارتای گرتەوە. ئامانجی ئەم ھێرشە لەناوبردن و وێرانکردنی (۲٥-۳۰) گوندی دۆڵی جافایەتی و داگیرکردنی باراگاکانی سەرکردایەتی ھێزیپێشمەرگە بوو لەم ناوچەیە . ئەم ھێرشە باربڵاوە سنوری شارۆچکەکانی (سورداش،دوکان،سەرچنار،قەڵاچوالان،چوارتا)ی گرتەوە ، بەسەر پەرشتی وەزیری بەرگری (سوڵتان ھاشم) بوو .ھێزە بەشداربووەکانی ئەم شاڵاوە پێکھاتبوون لە (۲۰) لیواشەست فەوج . لەم ھێرشەدا نوێترین چەکی قوڕس بەکارھێنران کە بونە ھۆی وێرنکارییەکی زۆۆر لەم ناوچانە ، لە ئەنجامدا بووە ھۆی وێرانکردی گوندەکانی (قمچۆغە،شاخەڕەش،دۆڵەڕووت،قزلەر،قەرەسەرد،ئاسۆس،قەرەچەتان،شەدەڵە،پیرەمەگرون،زێوێ،گەڕەدێ،دابان،مەرگەوشارستێن) ھەروەھا چەندین گندی تر . بەشێوەیەک ھیچ گوندێک لەم ناوچەیە ڕزگاری نەبوو ، وە ئەوانەی مابوونەوە توشی تاڵانکردن ھاتن . سەرجەمی خەڵکی ئەو ناچەیە بەرەو ئێران ھەڵاتن ، ھەندێکیشیان بەرەو سلێمانیچوون .
سەرچاوە :ئیسایکلۆپیدیای کورد 
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ئەنفال: قۆناغی دووەم 22-3-1988 تا 1-4-1988
قۆناغی دووەمی شاڵاوی تاوانی ئەنفال، لە 22- 3-1988 تا 1- 4- 1988 لە ناوچەی قەرەداغ ئەنجامدراوە، ئامانج لە ستراتیژی قۆناغی دووەمی شاڵاوی ئەنفال لە ناوچەی قەرەداغ، جێبەجێكردنی بەشی دووەمی پلانەكە بوە، قەرەداغیش بە درێژایی مێژوو بۆ حكومەتە یەك لە دوای یەكەكانی عێراق ناوچەیەكی سەخت بوە، لە هەمانكاتدا شوێن و جێكای بەشێكی بەرچاو لە شۆڕش و بزووتنەوەی رزگاریخوازی كوردی بوە، خەڵكەكەشی هەمیشە نەیانویستوە تەسلیم بە زوڵم و زۆرەكانی دەسڵاتە یەك لە دوای یەكەكانی عێراق بن. قۆناغی دووەمی شاڵاوی تاوانی ئەنفال بە سەركردایەتی لیوا روكن ” ئەیاد خەلیل زەكی” سەركردەی فەیلەقی دوو بوە، كە بە قواتی “یەرموك” ناسراو بوە، هەر بە پێی بەڵگەنامەكەی دادگای باڵای تاوانەكانی عێراق چەندین یەكەی تری سەربازی و هەواڵگری و ئەمنی بەشدارییان كردوە، كە بەوردبوونەوە لە بەڵگەنامەكان بۆمان روون دەبێتەوە.
ئەو هێزانەی بەشدارییان لە شاڵاوەكانی ئەنفالی دووەم، یان قۆناغی دووەمی تاوانەكانی ئەنفالدا كردوە ئەمانەی خوارەوە بوون:
یەكەم: فیرقەی زەمینی 15، هێزەكانی “فارووق” كە لەم یەكانە پێكهاتبوون:
ا، لمش 436
ب، لمش 14
ج، لمش 76
د، كەتیبەی دەبابات
دووەم: فیرقەی زەمینی 34و هیزەكانی “ئەلحارس” كە لەم یەكانە پێكهاتبوون:
ا، لمش 502
ب، لمش 504
ج، لمش 90
د، كەتیبەی دەبابات
سێیەم: فیرقەی سێیەمی مدرەعە “هێزەكانی سەڵاحەدین” كە لەم یەكانە پێكهاتبوون:
ا، لمش 8
ب، لمع 12
ج، لمع 6
د، فەوج مغاویر
چوارەم: فیرقەی “50” بە سەركردایەتی “زهێر یونس عەلی”.
پێنجەم: سەركردایەتی فەوجەكانی بەرگری نیشتمانی”، “جەحافل” فەوجەكانی جاش” بە سەركردایەتی عەمید روكن “سەعد شمسەدین”
شەشەم: ئامریەی هێزەكانی یەكەم
حەوتەم: ئامریەی هێزەكانی “جەحافل” جاش ، 3
هەشتەم: ئامرییەی هێزەكانی قەرەداغ
نۆیەم: هێزەكانی ئامادەی سلێمانی
یانزەیەم: یەكەی كیمیاوی
دوانزەیەم: فڕۆكەی سوپا
سیانزەیەم: هێزی ئاسمانی
چواردەیەم: بەشی ئەندازەیی راسپێردراو بە تێكدانی گوندەكان
پانزەیەم: بەشی كردنەوەی رێگاوبانی سەربازی
شانزەیەم: یەكەی هەواڵگری سەربازی
لە 22-3-1988 هێزە سەربازییەكانی رژێمی بەعس دەستیان بە جوڵەكرد، سەرەتای ئامانجە سەربازییەكانیان بە گرتنی چواردەوری ناوچەكە “قەرەداغ” بوو، بە سەرپەرشتی راستەوخۆی “حوسێن رەشید تكریتی”، پلانە سەربازییەكەیان لەم قۆناغەی ئەنفال “دووەم” بە بۆمبارانی سەختی فڕۆكە جەنگیەكان دەستی پێكرد، كە رێك لە كاتژمێری “6”و نیوی ئێوارە 22-3-1988 بوو، ئەم گوندانەی گرتەوە “گومەتە، هەستەوی، كوشكی سەروو، تەكیە، بەلەكجاڕ، سێوسَینان”، دوای بۆمباران و لێدانیان بە كیمیاوی، پاشان بە تۆپی دوورهاوێژو راجیمە بە كیمیاوی لەو گوندانەی باسمان كرد درا، لە 29-3-1988 هێرشی زەمینی سوپا دەستی پێكرد بۆ ناوچەكە بە شێوەیەكی بەرفراوان و لە هەموو قۆڵەكانەوە، بە هاریكاری فڕۆكەو هێزی ئاسمانی و تانك و مدەڕەعەو تۆپی دوورهاوێژو راجیمە.
دانیشتوانی ناوچەی قەرەداغ و گوندەكانی دەورو بەری بوون بە سێ‌ بەشەوە، بەشێكیان بەرەو ناوچەی گەرمیان و بەشێكی تریان خۆیان رادەستی هێزەكانی سوپای بەعس كردو بەشەكەی تریش بە شێوەی نهێنی خۆیان گەیاندە ناوشاری سلێمانی و دەورو بەری.
لە دادگای باڵای تاوانەكانی عێراق، بە پشت بەستن بە چەندین بەڵگەنامە ئەوە پشتڕاستكرایەوە كە لە قۆناغی دووەمی تاوان و شاڵاوی ئەنفالدا:
یەكەم: بەشێوەیەكی نەخشە بۆ داڕێژراو چەكی قەدەغەكراوی كیمیاوی لە دژی هاوڵاتیانی سڤیل بەكارهێنراوەو ئەمەش بوەتە هۆكاری كوشتنی چەندین هاوڵاتی لە پیرو گەنج و مناڵ و ئافرەت.
دووەم: كوشتن بەبێ‌ هۆو بەبێ‌ دادگاییكردن
سێیەم: دەربەدەركردنی دانیشتوانی گوندەكان و ناچاركردنیان بە ژیانی سەخت و پڕ كولەمەرگی.
چوارەم: گرتن و زیندانی كردن و بێبەشكردن لە ژیان وەك لە زیندانەكانی “تۆپزاوەو دبزو سلێمانی و نوگرەسەلمان” روویانداوە.
پێنجەم: ئازارو ئەشكەنجەدان لە سەردەستی “حەجاج”و جێگرەكەی “شمخی” لە زیندانی نوگرەسەلمان.
شەشەم: دەستدرێژی كردنە سەریان لە زیندانی نوگرەسەلمان لە پێشچاوی “حەجاج و شەمخی”.
شەشەم: چەوساندنەوەی دانیشتوانی گوندەكانی ناوچەی قەرەداخ تەنها لە بەركورد بونیان.
حەوتەم: بێسەرو شوێنكردنی ئەنفالكراوانی قۆناغی دووەمی ئەنفال.
ئەم بەڵگەنامانەش وای لە دادگای باڵای تاوانەكانی عێراق كرد، ئەوەی لە قۆناغی دووەمی شاڵاوەكانی ئەنفال لە ناوچەی قەرەداغ ئەنجامدراوە، وەك تاوانی “جینۆساید، تاوانی دژی مرۆیی، تاوانی جەنگ” بە فەرمی بڕیاری لە سەربداو بیناسێنێ‌.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
جینۆساید قۆناخی سێهەم 7-4-1988 تا 20-4-1988
قۆناغی سێیەمی شاڵاوی تاوانی ئەنفال، لە 7- 4- 1988 تا 20-4- 1988 لە ناوچەی گەرمیان لە سنوری پارێزگای كەركوك، و سنووری شارەكانی ” خورماتوو، كەلار، كفری، دەربەندیخان، چەمچەماڵ” و چەندین شارۆچكەی تر، كە هەریەكەیان سەدان گوندیان لە خۆگرتبوو، ئەنجامدرا. شارەزایان و پسپۆران وای بۆ دەچن پلانی ئەنجامدانی قۆناغی سێیەمی شاڵاوی ئەنفال، پەیوەندی بەكاتێكی دوورترەوە هەیە، كە ئەویش راستەوخۆ بە تووندی گرێدراوە بە گوڕینی و راگواستنی دانیشتوانی كوردی رەسەنی كەركوك و شێواندن و تێكدانی یەكە ئیدارییەكانی. زۆرترین یەكەی سەربازی و هەوڵگری و ئەمنی بەشدارییان لە قۆناغی سێیەمی شاڵاوی تاوانی ئەنفالدا كرد، هەروەك ئەنجامدانی قۆناغی سێیەمی شاڵاوەكانی ئەنفال لە سنووری گەرمیان، پەیوەستە بە كاتی راگواستنی پارێزگای كەركوك، كە بەشێوەیەكی چڕ لەوكاتەدا دەستی پێكردبوو لەلایەن بەعسەوە.
لە بەڵگەنامەكانی دادگای باڵای تاوانەكانی عێراق، نەخشەو پلانی ئەنجامدانی تاوانەكەو بەشداری سوپاو یەكە سەربازییەكانی رژێمی بەعس وردتر روون دەبێتەوە بەم شێوەیەیی خوارەوە:
یەكەم: هێزەكانی فەیلەقی دووەم، بە سەركردایەتی فەریقی یەكەم “كامل ساجت” كەلەم یەكە سەربازییانەی خوارەوە پێكهاتبوو:
ا، فیرقەی مەشات 15
ب، فیرقەی مەشات 34
ج، فرقەی ئالی مدرەعە 3
دووەم: هێزەكانی فەیلەقی یەك بە سەركردایەتی “سوڵتان هاشم ئەحمەد” كەلەم یەكە سەربازییانە پێكهاتبوون:
ا، فەوجەكانی جاش بە سەركردایەتی “سەعد شمسەدین”.
ب، فیرقەی دەیەمی مدڕەعە  بە سەركردایەتی لیوا “خالد ئەل دلێمی”.
ج، هێزەكانی پاراستنی نەوت، بە سەركردایەتی عەمید روكن “بارق عەبدوڵا”.
ح، ئامریەی فەیلەقی یەك بە سەركردایەتی لیوا “منزر ئیبراهیم”.
سێیەم: بەشی ئەندازە بۆ تێكدانی گوندەكان
چوارەم: دەستەی سەرۆكایەتی هەواڵگری سوپا سەربە فەیلەق و فیرقەكان.
پێنجەم: بەشی كیمیاوی
شەشەم: فڕۆكە جەنگیەكان
حەوتەم: هێزی ئاسمانی
هەشتەم: یەكەكانی ئاسایشی سەربە ئاسایشی سلێمانی و كەركوك.

بۆ جێبەجێكردنی نەخشەی تاوانەكە لە قۆناغی سێیەمی ئەنفال، یەكەم جار هێزەكانی سوپا لە قەزای “خورماتوو” بە چڕی كۆكرابوونەوە، كە پاشكۆی زیاتری ئەم هێزە كۆكراوەش لە “كەركوك، چەمچەماڵ، سەنگاو” بوون، لە دەستپێكەوە لە بەیانی رۆژی 7-4-1988 دەستیان بە جوڵە كردو تێكڕا لە شارۆچكەی قادر كەرەم یەكیان گرتەوەو كۆبوونەوە.
هێزی یەكەم: بەرەو لای باكوری رۆژئاوای “نەوجول” و بە ئاراستەی رووباری “ئاوەسپی” رۆشتن
هێزی دووەم: بەرەو رۆژئاوا، بە پشتیوانی فڕۆكەی هێلی كۆپتەرو سەمتی و بۆمبارانكردنی گوندەكان.
هێزی سێیەم: هێرشێكی بەرفراوان و دڕندانەیان بۆ گوندی “تازەشار” دەست پێكرد، لە گەڵ لێدانی گوندەكە بە كیمیاوی و ئەم هێزە گوندەكانی “كانی قادری سەروو، كانی قادری خواروو، گوندی شێخ حەمید” گرت و دانیشتوانەكەیانی گرت و هەموو سەروەت و سامانەكانیانی بەتاڵان.
هێزی دووەمیش بەرەو گوندەكانی نزیك لە قادر كەرەم لەلای باشووری رۆژئاواوەوە كەوتە جوڵەو یەكەم گوند كە دەستی بەسەردا گرت “ئیبراهیم غوڵام” بوو، لە پێشا دانیشتوانەكەی بەرەو تەپۆڵكەكانی نزیك لە گوندەكە رۆشتن و دوای خۆیان رادەستی سوپاكە كردو “51” یەك كەسیان لێ‌ شوێن بزركردن. لەولاشەوە هێزی سێیەم بەرەو چەمچەماڵ و سەنگاو رۆشت و هەموو گوندەكانی ناوچەی “چەمچەماڵ و سەنگاو”ی وێران و خاپوركردو ئەو خەڵكەش گە دەستگیری كردن یان خۆیان رادەستكردبوو، راپێچی كردن بۆ ناو قەزای چەمچەماڵ و لەوێشەوە بەرەو تۆپزاوەو دبزو نوگرە سەلمان.
لەم قۆڵەوە دوا گوند “فەقێ‌ مستەفا” بوو كە دەستی بەسەردا گیراو خاپورو وێران كرا، كە ئەویش لە 20-4-1988 بوو.
لەلایەكی تریشەوە هەر تایبەت بە ئەنفالی سێیەم، لە چەند قۆڵێكی ترەوە هێرش و پەلاماری ناوچەی گەرمیان درا، وەك “كفری بۆ بەشێك لە ناوچەی داودە، سەرقەڵا بۆ بەشێك لە گوندەكانی داودەی كوردستان و زەنگنە، كەلار بۆ بەشێك لە گوندەكانی بناری گوندە جاف نشینەكان و گوندەكانی ناوچەی زەنگنە، دەربەندیخان بۆ گوندەكانی بەشێك لە بناری شارۆچكەی سەنگاو”، كە لە كۆتایدا تەواوی گوندەكای سنووری “قەزای چەمچەماڵ، قەزای دووز خورماتوو، قەزای كفری، قەزای كەلار”و شارۆچكەكانی “سەنگاو، قادركەرەم، پێباز، سەرقەڵا”ی خاپورو وێرانكردو زۆرترین خەڵكی بێسەرو شوێنكردو لەم سێ‌ رێگایەوە دەیگواستنەوە:
یەكەم: خورماتوو- بۆ تكریت – نوگرە سەلمان ، دووەم، چەمچەمال – بۆ تۆپزاوەو دبز- نوگرەسەلمان، سێیەم، ملە سوورە- بۆ كەلارو قۆرەتوو- تۆپزاوەو دبز- نوگرەسەلمان.
لە بەڵگەنامەكانی دادگای باڵای تاوانەكانی عێراقدا، بە فەرمی ئەوە سەلمێنراوەو بڕیاری لە سەردراوە، كە لە قۆناغی سێیەمی شاڵاوەكانی ئەنفالدا لە سنوری گەرمیان، یەكەم: تاوانی جینۆساید، دووەم: تاوانی دژ بە مرۆڤایەتی، سێیەم: تاوانی جەنگ ئەنجام دراوە.
بۆ پشتڕاستكردنەوەی ئەنجامدانی تاوانی جینۆساید لە قۆناغی سێیەمی شاڵاوەكانی ئەنفالدا، پشت بە بەڵگەی سەلماندنی “كۆشتنی كۆمەڵ، راگواستن، برسیكردن، تینوكردن، زیندانیكردن، تۆقاندن، ئازاری دەروونی و جەستەیی، جیاكردنەوەی پیاو لە ژن، رێگری لە نزیكبوونەوەو مومارەسەی سیكسی” بەستراوەو هەروەك بۆ پشتڕاستكردنەوەی تاوانی دژی مرۆڤایەتی پشتبە بەڵگەی “كوشتن بەبێ‌ هۆو بەبێ‌ دادگا، گواستنەوەی بە زۆرە ملێ‌، زیندانیكردن و بێبەشكردن، ئەشكەنجەدان، دەستدرێژیكردنە سەر ئافرەتان، چەوساندنەوە، بێسەرو شوێنكردنی بە زۆر”، بەستراوە. هەرەوەك بۆ سەلماندنی ئەنجامدانی تاوانی جەنگ پشت بە بەڵگەی “هێرش و پەلامار بۆ سەرگوندەكان و تێكدانی، رووخاندن و تێكدانی قوتابخانەو شوێنە ئاینیەكان، دەركردنی بڕیار بە دەركردن و راگوساتنی گوندە نشینەكان” بەستراوە.
قۆناغی سێیەمی ئەنفال، بە یەكێك لە سەخترین پەلامارو شاڵاوەكانی ئەنفال دادەنرێ‌، زۆرترین خەڵكی تیا بێسەرو شوێنكراوەو كۆمەڵكوژكراوە، لە رووی جوگرافیشەوە فراوانترین زەوی بەركەوتوەو زۆرترین گوندی تیا رووخێنراوە، لە رووی سەروەت و سامانیش زۆرترین سەرەوەت و سامانی هاوڵاتیان بەتاڵان براوە.
_______________________________________

پەراوێز:
سەرچاوەی زۆر هەن سەبارەت بە قۆناغی سێیەمی شاڵاوی ئەنفال، باس لە زەرەرو زیانەكان دەكەن، زۆربەشیان لەم ئامارو ژمارانەوە نزیكن بۆ نموونە “خاپورو وێرانكردنی نزیكەی 700گوند، رووخاندن و سوتاندنی 6 شەش شارۆچكە، رووخان و سووتاندنی نزیكەی 39178 ماڵی نیشتەجێبوون، راگواستن و گرتن و بێسەروشوێنكردنی نزیكەی 45777 چل و پێنج هەزارو حەوسەدو حەفتاو حەوت كەس، رووخانی “381 قوتابخانە، 657 مزگەوت، 69 بنكەی تەندروستی، 75 مەكینەی ئارد هاڕین، 135 بیری ئاو، 175 تەكیەو خانەقاو شوێنەواری ئاینی”، سوتاندنی 1435 رەزوباخ، بردنی هەزاران تراكتۆر، بردن و دزینی زیاتر لە 472770 ئاژەڵ و 15000 هەزار وڵاخ، بردن و سوتاندنی 57000 پەنجاو حەوت هەزار تەن گەنج و جۆ.
لەرۆژی 21-4-1988 سەركردایەتی گشتی هێزە چەكدارەكانی عێراق بە بەلاغی ژمارە “11386” كۆتایی شاڵاوی ئەنفالی سێیەمی راگەیاند.
دادگای باڵای تاوانەكان لەعێراق، بە ڕوونی ئەوەی پشڕاستكردوەتەوە كە لەقۆناغی سێیەمی تاوانی ئەنفالدا، راگواستنی بەزۆر، زیندانیكردن و برسیكردن و تینوكردن، ئەشكەنجەدان، دەست درێژی سیكسی، چەوساندنەوە، بێسەرو شوێنكردن، كوشتن و لەناودان ئەنجامدراوەو هەروەك لەسەرەوە ئاماژەمان بۆ كرد كۆی ئەوانە یەكسانن بەتاوانی “جینۆساید، دژی مرۆیی، جەنگ”، كە دادگا سەلماندویەتی.

بڕوانە:
-بەڵگەنامەكانی دۆسیەی تاوانی ئەنفال، لە دادگای باڵای تاوانەكانی عێراق، “43” فایل 2006 بۆ كۆتایی 2007
-جینۆسایدی گەلی كورد” ئامار، داتا، پشكنین”، تەها سلێمان، چاپی یەكەم، 2014 ل 50، 51
-جینۆساید لە عێراقدا، پەلاماری ئەنفال بۆ سەركورد، مەحمەد حمە ساڵەح تۆفیق، چاپی سێیەم، سلێمانی
-اڵانفال، قرار محكمە، اشراف واعداد، الحقوقی بهزاد علی ادم، الگبعە اولی، 2014 ل 293 تا 295
– پەلامارە سەربازییەكانی ئەنفال لە هەشت قۆناغدا، عومەر مەحمەد، چاپی یەكەم 2013 ل 54 تا 72
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 
 
تاوانی ئەنفال قۆناغی چوارەم 3-5-1988 تا 8-5-1988
قۆناغی چوارەمی شاڵاوی تاوانی ئەنفال، لە 3-5-1988 تا 8-5-1988 ئەنجامدرا، پانتایی جوگرافی شوێنی ئەنجامدانی ئەم تاوانە “دۆڵی زێی خواروو” بوو، كە ئەم ناوچانەی گرتەوە وەك ” ئاغجەلەر، گۆپتەپە، عەسكەر”و ناوچەی “شێخ بزێنی، كۆیە، خەلەكان، دۆكان”. دوای قۆناغی سێیەمی شاڵاوی تاوانی ئەنفال، قۆناغی چوارەم بە پڕ قوربانیترین شاڵاوەكانی ئەنفال ئەژمار دەكرێ‌، هێزو توانایەكی زۆری رژێمی بەعسی لە گۆڕنراوی تیا بەكارهات، كاتێك سەرنجی بەڵگەنامەكەو قۆناغی چوارەم تیایدا دەدەین، ئەو راستیە روونتر دەبێـتەوە، كە پلانەكە زۆر دڕندانەو بەربەریانە بوە.
ئەو یەكە سەربازییانەی بەشدارییان لە قوۆناغی چوارەمی شاڵاوەكانی تاوانی ئەنفالدا كرد، ئەمانەی لای خوارەوە بوون:
یەكەم: سەركردایەتی فەیلەقی یەكەم كە لەمانە پێك هاتبوون
ا، فیرقەی 38
ب، فیرقەی مەشات ئالی 5
ج، فیرقەی مەشات 8
ح، فیرقەی مەشات 2
دووەم: هێزی نەسر، بە سەركردایەتی عەمید روكن “خالد ئەحمەد ئیبراهیم”.
سێیەم: هێزی “46” بە سەركردایەتی عەمید روكن “عەلی ئەحمەد مەحمەد”.
چوارەم: هێزی پاراستنی نەوت، بە سەركردایەتی عەمید روكن “بارق عەبدوڵا حاجی حنتە”.
پێنجەم: ئامرییەی فەیلەقی یەك بە سەركردایەتی عەمید روكن “عەلاْ مەحمەد تەها”.
شەشەم: دەستەكانی هێزی ئامادە، لە سلێمانی و كەركوك.
حەوتەم: دەستەی ئەركانی هەواڵگری سەربازی سەربە فەیلەق و فیرقە سەربازییەكان.
هەشتەم: یەكەو بەشی كیمیاوی.
دەیەم: هەواڵگری سەربازی
جێبەجێكردنی نەخشەو پلانی ئەم شاڵاوەی ئەنفال “قۆناغی چوارەم”، لە ئێوارەی رۆژی 3-5-1988 دەستی پێكرد، ئەویش بە سوڕانەوەی فڕۆكەی جەنكی بە شێوەیەكی زۆرنزم لە سەرئاسمانی گوندی “گۆپتەپە”، دوای ئەوە دەنگی “8” تەقینەوە بە شێوەی دەنگی نزم نەك گەورەو بەرز دەبیسترێ‌، بە شێوەی یەك لەدوای یەك و دواتر بەرزبوونەوەی دوكەڵی سپی. وەك شاهێد حاڵەكان دەگێڕنەوەو باسی دەكەن، بەدوای خۆیاندا تەقینەوەی بۆمبەكان بۆنی سێوی گەنیویان هێناوەو دواتر هەمان دووكەڵ بە شێوەی رەنگاو رەگ بە سەرگوندەكەدا بڵاو بوەتەوە.
دوای گۆپتەپە فڕۆكەكان گوندی “عەسكەر” بە كیمیاوی بۆمباران دەكەن، كە زۆرێك لە دانیشتوانی گوندەكە دەبنە قوربانی و بەشێكی زۆریشیان برینداردەبن و بە بریندارەكانیشەوە ئەوەی دەمێنێتەوە دەستگیردەكرێن و رۆژی 4-5-1988 رەوانەی سەربازگەی “سوسێ‌” دەكرێن.
بەڵام لە قۆڵی دووەمەوە “تەق تەق” سوپای بەعس شێوازێكی تری بەكارهێنا، ئەویش گرتنی چواردەوری تەق تەق و دەورو بەری بوو، تاوانبار سوڵتان هاشم ئەحمەد خۆی راستەوخۆ ئەم نەخشەیەیی داڕشت، بەو پێیەی نەخشە داڕێژەری جەنگی شاخاوییە، هێزەكانی سوپای بەعس لە زۆر لاوە پێشڕەوییان كردو یەكەم جار گوندی “شێخ بزێنی”یان خاپورو وێرانكردو ئەوەی تیا مابوونەوە دەستگیریان كردن.
لە هەمان رۆژ واتە 4-5-1988 یەكە سەربازییەكانی بەعس پێشڕەوی زیاتریان كرد بەرەو گوندەكانی ناوچەكەو خێزان و خەڵكێكی زۆریان كەوتە بەردەست و دەستگیریان كردن و لە هەمانكاتدا سوپا “700” كەسی لە هێزی ئامادە بانگ كرد بۆ ئەوەی وەرگرتنی ئەو خێزانانەی بەردەستی سوپا كەوتبوون و لە رۆژی 6-5-1988 هەموو خێزان و خەڵكەكە درانە دەستی هێزی ئامادەو لەوێشەوە راپێچی زیندانەكان و بێسەرو شوێنكردن كران.
راپۆرتێكی رێكخراوی هیومان رایتس ۆچ ئاماژە بەوە دەكات لەم شاڵاوەو لەو سنورە “1680” هاوڵاتی لە ژن و مناڵ و پیرو گەنج بێسەرو شوێنكراون ئەوانیش تەنها لە گوندەكانی “كلێسە، كانەبی، تۆزلۆ، كانی هەنجیر، گۆمەشین، هەروەك تەنها لە گوندی گۆپتەپەش سكاڵاكارەكان لیستێكی “500” كەسییان لە قوربانیەكانیان پێشكەش بە دادگای باڵای تاوانەكان كردوە بێسەروشوێنكراون. هەموو ئامارەكانیش ئاماژە بۆ ئەوە دەكەن كە لە سنوری جوگرافی قۆناغی چوارەمی ئەنفالدا، “75” گوند لە سنووری شارۆچكەی ئاغجەلەو “24” گوند سنووری قەزای كۆیەو “52” گوند لە سنووری شارۆچكەی تەق تەق و “61” گوند لە سنووری شارۆچكەی شوان رووخێنراون و لە گەڵ زەوی یەكسان كراون و زۆربەی خەڵكەكەی بێسەرو شوێنكراون.
لە رۆژی 7-4-1988 تاوانبار “سوڵتان هاشم ئەحمەد” بەرپرسی فەیلەقی یەك بروسكەیەكی نهێنی و خێرا بە ژمارە “1807” ئاراستەی هەریەك لە “عەلی حەسەن مەجید، حوسێن رەشید تكریتی، سابر عەزیز ئەل دووری” دەكات و باسی ئەوە دەكات و دەڵێ‌”: بعون اللە تعالی و عزیمە المقاتلین من ابنا‌و العراق الغیاری تمكنت قیادە الفیلق الاول والوحدات الملحقە بها من قیادە قوات النصر بقیادە العمید الروكن خالد احمد ابیراهیم و وقیادە قوات 46 بقیادە العمید الروكن علی احمد محمد سالح وقیادە حمایە نفگ بقیادە العمید بارق عبداللە الحاج حنگە وقیادە جحفل الدفاع الوگنی بقیادە العمید الركن سعد شمسدین، امریە الفیق الاول بقیادە العمید الركن علا‌و محمد گە ومفارز گواری السلیمانیە من تنفیژ عملیە عملیات الانفال السابقە.. وقد تقدمت قتاعاتنا بأكپر ن 13 اتجاە وسحقت الخونە فی كل م “سوركاوشان، كوبتەبە، هسكە، جەوریژان، كلیە بوكد كەورە، بولقامیش، شبوە جان، جان كندا غاج، اعداد اوخرا”. والاستیلا‌و علی اعداد كبیرە من الاسلحە والالیات ولمعدات ولمواد الغژائیە والگبیە التی زوتهم بها سیادهم من خارج الحدود والعمل الجاد لتفتیش الغابات والودیات وتهدیم القری فی عملیات الانفال الرابعە والحمد للە علی نصر انە نعم المولی ونعم النصیر”.
ئەنفالی چوار، وەك شاڵاوەكانی ئەنفالی یەكەم و دووەم و سێیەم، لەلایەن دادگای باڵای تاوانەكانی عێراقەوە بە فەرمی وەك تاوانی “جینۆساید، تاوانی دژ بە مرۆڤایەتی، تاوانی جەنگ” بە فەرمی ناسێنراو لە بەڵگەنامەكانی دادگا چەسپێنرا.
– پەراوێز:
لە رۆژی 7-5-1988 سوڵتان هاشم سەرۆكی فەیلەقی یەكی سوپای عێراق، لەبروسكەكەیدا بۆ سەرۆكایەتی ئەركانی سوپا، وەك لەسەرەوە ئاماژەی بۆ كراوە، جگە لەراگەیاندنی سەركەوتن، و كۆتایی هاتنی قۆناغی چوارەمی شاڵاوی ئەنفال، هاوكات ژێدەرو سەرچاوەكان باس لە گرتن و بێسەرو شوێنكردنی هەزاران كەس دەكەن، لەپاڵ ئەمەشدا رووخاندن و سوتاندنی سەدان گوندو رەزوباخ و بردن و دزینی سەروەت و سامانی هاوڵاتیان. 
– لەهەندێ‌ سەرچاوەو سەرژمێریدا، زیانە مرۆییەكان بەم شێوەیە خەمڵێندراون” 4228″ كەس بێسەروشوێنكراون، كە “1333” كەسیان لە رەگەزی مێ‌ و “2895”یان لە رەگەزی نێرن، و دابەش بوون بەسەر مناڵ و پیرو گەنجدا. ئەمە جگە لەزیانە ئابوریی و كلتووری و ژینگەییەكان. 
– `ژێدەرو سەرچاوەكان ئەوە روون دەكەنەوە كە گووندی جەلەمۆرد، كە یەكێكە لە گوندە بەناو بانگەكانی ناوچەكە، “485” چوارسەدو هەشتاو پێنج كەس لە ژن و مناڵ و گەنج و پیریان لە شاڵاوی ئەنفالی چواردا بێسەرو شوێن كراون، ئەمەش نەك لەسەر ئاستی ناوچەی بەركەوتووی شاڵاوی چوارەمی ئەنفال، بەڵكو لەسەر ئاستی هەر هەشت قۆناغەكەی شالاوەكانی تاوانی جینۆسایدی ئەنفال، بەرزترین ڕیژەیە لە گەرمیانەوە تا بادینان.
بڕوانە:
-بەڵگەنامەكانی دۆسیەی تاوانی ئەنفال، لە دادگای باڵای تاوانەكانی عێراق، “43” فایل 2006 بۆ كۆتایی 2007 
-لە دادگای باڵای تاوانەكانی عێراقەوە “دۆسیەی ئەنفال” تەها سلێمان، چاپی یەكەم، 2015 ل 16
-اڵانفال، قرار محكمە، اشراف واعداد، الحقوقی بهزاد علی ادم، الگبعە اولی، 2014 297 تا 300
– پەمارە سەربازییەكانی ئەنفال لە هەشت قۆناغدا، عومەر مەحمەد، چاپی یەكەم 2013 ل 174، 175، 176
-ئەنفالی خاڵخاڵان، مەلاشاخی، 2006، چاپخانەی شەهید ئازاد هەورامی، كەركوك ، ل 4 تا 15 
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

ليستى ناوى داواکراوەکانی ئەنجامدەرانی ئەنفال لە کوردستان و عێراق

1 وفيق عجيل السامرائي  معاون مدير الستخبارات العامة
2 وليد نايف شبيب   مدير شعبة الشمال
3  حامد يوسف حمادي  سكرتير رئيس الجمهورية
4 ابراهيم نصراللة  
5  احمد بيجو  
6 احمد جبار جباري 
7 ارشد احمد زيباري  
8 اسعد جانطير هركي  
9 اسماعيل عزيز ئاغا زنگەنە
10  اسماعيل محمود رسول ئاغا بشدري  
11 الرائد (درع) (محسن كرجي رجي)  ك د ب / 51 
12 الرائد (صباح نازم رقيب السورجي)  امر ف2 دفاع دفاع وتني
13 الرائد (عبدالستار عتاالكبيسي)  امين سر قيادة شعبة اربيل العسكرية 
14 الرائد (ق خ ) (عبدالحمزة اسماعيل حمزة )  امر بتخ / 64امغ 2 فل 6 
15 الرائد (محمد سالم حسين )  امين سر قيادة شعبة التاميم العسكرية
16 الرائد (مدم) ( زيدان خليفة لفتة)  امر ك مدم /957 
17 الرائد (مدم) (علي كرمش حسن)  امر ك م/79 
18 الرائد (مدم) (نوري حامد احمد)  امر ك م/956
19 الرائد الركن (صادق صوب اللة محمد)  لمخ 2 فل /4 
20 الرائد التيار (ادريس ابراهيم محمد)  
21 الرائد التيار ( انور حمدامين)  السرب/4 
22 الرائد التيار (عبدالحميد فرحان عبدالحميد)   
23 الرائد التيار (عمران كازم هندي)  السرب/2
24 الرائد التيار (فريق محمد علوان)   
25 الرائد التيار (مهدي علي حسن)   
26 الرائد التيار (يونس صالح سلمان)  السرب/30 
27 الرائد (ت ن) (غازي مجبل خلف)  ت ن فل /1
28 الرفيق الرائد (انور رحيم تةها)  امين سر قيادة الحارس العسكرية 
29 العقيد (احمد سالم جاسم السامرائي)  امين سر قيادة شعبة العسكرية
30  العقيد (بديوي حسن صالح)   امين سر قيادة فرع الرشيد العسكري
31  العقيد (حاتم عبدالكريم خماس)   مدير امن السليمانية 
32  العقيد (خلف عبداللة عميرة)  امين سر قيادة شعبة الفارس العسكرية 
33  العقيد (درع) (فاروق محمد حسن)  لمغ/2 فل 4 
34  العقيد (رشيد احمد سدخان)  امين سر قيادة شعبة المعتصم
35  العقيد (عبدالحكيم توفيق حسون)  امين سر قيادة شعبة الشيباني العسكرية
36  العقيد (عبدالرزاق حميد محمد)   م ا م ق ق جح د و /1 
37  العقيد (عبدالقادر عبدالرحمن قدو)   امر كتيبة مدفعية ميدان /78 
38  العقيد (علي عبد غزال)  امر مدفعية ميدان /فق 23
39  العقيد (مدم) (حسين محمد حسن)  مقر مدم ق ق جح د و /1 
40  العقيد (مدم) (فخري احمد محمد علي)   مقدم لوائ مدم فق /4 
41  العقيد (مش) (شهاب احمد علي)   امر لمغ /2 فل 4
42  العقيد (مش) (فوزي جواد هادي)   امر ل /19 
43  العقيد (مش) (قيس ابراهيم مدحت)   امر ل /445
44  العقيد (مشاة) (محمد يعقوب يوسف)   امر ل / 438 
45  العقيد (مشاة) (نزار احمد شهاب)  امر ل /39 
46  العقيد الركن (ق خ) (خالد بهلول العيبي)  امر لمغ 1فل 1خ
47  العقيد الركن (مش) (علي حسين علي)  رئيس اركان فق /4 
48  العقيد التيار (رياز محمد عبدالسعدي)   
49  العقيد التيار (نجم عبدالرزا عبدالواحد)  
50  العقيد التيار الركن (اسماعيل سعيد فارس)   امر ج ت ج /1 
51  العقيد مشاة (صلاح داود عبداللة)   
52  العميد الركن (علي حسين الصفار)  ر ا ق جح د و /1
53  العميد (ا س) محمد مصتفي اسماعيل  شعبة الامن الداخلي فل /5 
54  العميد (خلف نجم جاسم)  امين سر قيادة شعبة ابي زرالغفاري العسكرية 
55  العميد (درع) (كامل زيدان خلف)  م1م فق /33
56  العميد (رافع حمدون زنون)  امر القوات الاولي 
57  العميد (سمير توفيق فتحي)  امر ت ن ق ق جح د و /1 
58  العميد (علي لفتة حسين العقابي)  امير سر شعبة خالد العسكرية
59  العميد (غانم خالد سليمان الجماس)  امين سر قيادة شعبة القعقاع العسكرية 
60  العميد (ق خ) (علي حسين مزعل)  امر لمش /72 
61  العميد (ق خ) (نصيف جاسم حمادي)  امر لمغ 2 فل /6
62  العميد (محمد خيري محمد سعيد  امير سر قيادة شعبة شرحبيل العسكرية 
63  العميد (مدم) (حبيب خزر ابراهيم)  امر مدم فق /4 
64  العميد (مدم) ( متر محمد صالح)  امر مدم فق /33
65  العميد (مش) (تلعت سليمان ولي)   
66  العميد (مش) (عارف حميد حاتم)  امر قاتع دوكان 
67  العميد الركن (ابراهيم خليل ابراهيم)   قائد فق /37
68  العميد الركن (امير جاسم حمو)   قائد فق /7 
69  العميد الركن (زهير يونس علي)  قائد قوات /50 
70  العميد الركن (صباح اسماعيل)  قائد قوات /45
71  العميد الركن (صباح نوري علوان)  قائد فق /27 
72  العميد الركن (عبدالالة حامد العناز)  قائد فق /21 
73 العميد الركن (عبدالامير علوان حسين)  قائد قوات /38 
74  العميد الركن (عبدالجليل عبدالحميد محسن  قائد فق /29
75  العميد الركن (عبدالمجيد عباس وهيب)  قائد فق /2 
76  العميد الركن (علي احمد محمد صالح)   قائد فق /46 
77 العميد الركن (علي عزيز الفدعم)  شعبة الامن الداخلي فل /1
78  العميد الركن (غانم صالح حسن)  قائد ق ق ج الدفاع الوطني /5 
79  العميد الركن (مدم) (عتااللة ايوب خلف)  رئيس اركان فق /33 
80  العميد الركن (مزهر عبد مهدي)  ر ا ق جح د و /1
81  العميد الركن (ناصر سعيد توفيق)  قائد قوات /50 
82  العميد الركن ق خ (دريد مصتفي شاكر)  قائد فق /40 
83  العميد الركن مشاة (عبد عون نعمة نصور)  قائد فق /24 
84  العميد الركن (علي صالح حمودي الدوري)  امين س ق ش موسي بن نصير العسكرية 
85  الفريق (الحكم حسن علي)  مدير تيران الجيش 
86  الفريق الركن (نعمة فارس حسين)  معاون رئيس اركان الجيش 
87 اللواء (حسن حسين)  مدير منزومة استخبارات المنتقة الشمالية
88  اللواء (عبد سلمان حمندي)  امين سر فرع عمورية العسكرية 
89  اللواء الركن (اياد خليل زكي)  قائد ق ق جح /د و /1 
90  اللواء الركن ( حميد شاكر محمود)  قائد فق /41
91  اللواء الركن (خالد محمد عباس الجبوري)  مدير منزومة استخبارات المنتقة الشرقية 
92 اللواء الركن (رمزي محمود عبداللة)  قائد فق مش /33 
93  اللواء الركن (سعد شمس الدين خالص)  قائد ق جح د و /1
94  اللواء الركن (عصمت صابر عمر)  قائد فق /4 
95  اللواء الركن (علي محمد شلال)  قائد فق /39 
96  اللواء الركن (غائب حسون غائب)  قائد القوة البحرية 
97  اللواء الركن (محمد تاهر توفيق)  قائد فق /35 
98  اللواء ق خ (اياد شعبان رمزي)  قائد قوات /42 
99  المستشار (بابكر وسو محمد)  فوج الدفاع الوتني /112
100  المستشار (جمال خزر خالد الدوبرداني)  فوج الدفاع الوتني/110 
101  المستشار (جمال فقي حسين)  ف د و /97 
102  المستشار (خليل عبداللة ابراهيم الشرفاني)  ف د و /109
103  المستشار (سليم مهند رسول ئاغا)  فوج الدفاع الوتني /98
104  المستشار (سوارة فتاج مزح الجاف)  ف د و /239 
105  المستشار (شريف محمود معروف)  ف د و /136 
106  المستشار (شيخ مجيد بايز حسن)  كف د و /61
107  المستشار (صابر احمد رقيب محمد السورجي)  ف د و /2 
108  المستشار (عباس بايز بالواغا)  فوج الدفاع الوتني /91 
109  المستشار (عباس حاجي اغاسرسيان)  فوج الدفاع الوتني /66
110  المستشار (عسمان عبدالرحمن فتح اللة)  ف د و /165
111  المستشار (عمر احمد علي)  ف د و /171 
112  المستشار ( عمر بابكر سليم)  فوج الدفاع الوتني /114 
113  المستشار (فخري اسماعيل عبد القادر)  ف د و /133
114  المستشار (قادر شفيق نعمان)  ف د و /63 
115  المستشار (قاسم فارس تاهر مصتفي اغا)  ف د و /85 
116  المستشار (لتيف احمد محمد الزيباري)  فوج الدفاع الوتني/1
117  المستشار (مامند حمد مولود)  ف د و /51 
118  المستشار (محمد تاهر يونس محمد (رينكاوي)  ف د و /107 
119  المستشار (محمد علي رسول)  فوج الدفاع الوتني/148 
120  المستشار (محمود حمة رسول اغا)  فوج الدفاع الوتني/26
121  المستشار (نوزاد انور بتواتة)  فوج الدفاع الوتني /4 
122  المستشار مام يحيي (كوية)  فوج 86 دفاع وتني 
123  المستشار ميرزا اسماعيل شرف رزا  مستشار فوج 207 دفاع وتني
124  المستشار (حسين محمد عسمان)  فوج الدفاع الوتني /175 
125  المقاتل (محمد كامبني بانواغا)  معاون مستشار ف و /147 
126  المقدم (ادريس سعيد محمد)  امين سر قيادة شعبة زاخوش العسكرية 
127  المقدم (اسماعيل محمود عبد خلف)  امين سر قيادة شعبة المنصور العسكرية
128  المقدم (حاتم متني العواد)  امين سرقيادة شعبة السليمانية العسكرية الاولي 
129  المقدم (حسن احمد عبداللة)  امر د ج ق ق جح د و /1 
130  المقدم (درع) (عبدالكريم عبدالهادي سالم)  امر ك د ب /41
131  المقدم (صلاح صبري محمود)  امين سر قيادة شعبة السليمانية لعسكرية الثانى 
132  المقدم (زاري عبدالكريم هادي)  امن ق ق جح د و /1 
133  المقدم (عبدالستار جواد حمزةالحديسي)  مدير ادارة فرع عموريةالعسكرية 
134  المقدم (مدم) (حسين فزل الدين عبدالقادر)  امر ك م م /22
135  المقدم (مدم) (صحاب جدوع زياب)  امر ك م م /10 
136  المقدم (مدم) (صلاح الدين محمد عبدالكريم)  امر ك مدم /662 
137  المقدم الركن (حسين علي حميد)  امر ل /36 
138  المقدم التيار (محمد فوزي حسن محمود)  
139  المقدم التيار (احمد رشيد فتنة المعازيدي)   
140  المقدم التيار (خزير عيسي جواد)   
141  المقدم التيار (عبدالرزاق ابراهيم عبدالرزاق)  ج ت ج /1
142  الملازم (فرهاد مامند حمد)  ف د و /51 
143  الملازم التيار (حسام ابراهيم حمود)  السرب/107 
144  الملازم التيار (خالد مال اللة مردان)  السرب /2 
145  الملازم التيار (رزوان غازي احمد)  السرب /4
146  الملازم التيار (عماد شلبي محمد)  السرب/2 
147  الملازم التيار (عماد عباس محسن)  السرب /2 
148  الملازم التيار (فازل عباس محسن)  السرب /2 
149  النقيب (اسلحة) (وعد محمد علي)  السرب /2
150  النقيب (عبدالكريم صالح جواد)  ممثل من منزومة الاستخبارات العسكرية 
151  النقيب (ق خ) (حمزة خزر حمزة)  امر بت خ /17 
152  النقيب (ق ف) (عبدللة حسن صالح)  مستشار ف د و /151 
153  النقيب التيار (صباح علي حسن)  السرب /2
154  النقيب التيار (غالب شايع زيارة)  السرب /2 
155  انور محمد رةزا محمود الجاف   
156  برهان شواني  
157  بكر علي حاج مشير 
158  بكر كريم غفور  
159  توفيق جبار قارمان  
160  سامر نصيف جاسم  محافظ كركوك 
161  جاسم محمد زيباري  
162  جبار شيخ هادي 
163  جبار موسي قةر هنجيري (جيهاد)   
164  جعفر عبدالكريم البرزنجي  محافظ السليمانية 
165  جمال حسين دووزي  
166  جوهر محي جانطير ههركي  
167  جيا سورجي 
168  حجاج عبدالغفور خالد دوبة رداني  
169  حسن محمود بك امين هةورامي  
170  حسيب محمد نجم جباري  
171  حمدامين حمة شاسوار  مختار قرية (كاني ميل) 
172  حمزة عباس مامند ئاكو 
173  حمةي حاجي حسين  
174  خالد محمود احمد علي غوارة  
175  خزير فتاح حسين كاميش  
176  خيراللة دوزي  استخبارات
177  رسول مامند قيردولي  
178  زيد سورجي  
179  سعيد عدنان جباري  
180  سعيد محي الدين احمد زنكنة  
181  مستشار سيد رةزا سةيد تةها (سيد مانكا)  
182  سيد مجنون 
183  شامل درويش  
184  شريف حمة شريف (شةفةي خاتون)  
185  شريف محمد كرداوي  
186  شهاب احمد وايرمن  
187  شيخ احمد برزنجي  
188  شيخ برهان  مدير ناحية (زراين)
189 شيخ جلال صاليي  
190  شيخ روناك  
191  شيخ سعاد تالبني  
192  شيخ صلاح نقشبندي 
193  شيخ كريم شيخ شهاب  
194  شيرزاد علي بةلةكة  
195  تارق شفيع كافروش  
196  تارق عزيز رةزا ئاغا  
197  تاهر عسمان روستم  امر سرية –فوج /53
198  عاصف احمد زيباري  
199  عاصي حمة ديزة  استخبارات 
200  عبدالجبار محسن  مدير التوجية السياسي 
201  عبدالكريم محمد سليم شوشي زيباري 
202  عبداللة كاك امير ( عةبة كةركوكي)  
203  عبد محمد عبداللة  مدير امن شقلاوة 
204  عبداللة حسن صالح بابان  
205  عبدالمجيد حسين اسماعيل شيخكي  
206  عدنان عبداللة نجم الجاف 
207 207-عزيز حسن فتاح  
208  علي حسن عزيز  قائمقام جمجمال و عضو فرع 
209  علي لوت ماسي  
210  عمر حاجي بادينان  
211  عمر حاجي صالح 
212  عمر حمة رستم  
213  عمر خزر حمد سورجي  
214  فواد كريم بايز هموند  
215  فارس محمد قادر عزيز سورجي  
215  قاسم رشيد درةيي  
216  كامران احمد (كامران سور)  خارج القتر في ايران-بيرانشار
217  كامل شيخ هادي  
218  كمال حمة مام سوراني  
219  كمال محمد حيدر (كمال شصة)  
220  محمد جوهر كوران  
221  محمد شيخ عبدالكريم برزنجي 
222  محمد قادر ئاغا سورجي  
223  محمد كريم شوشي زيباري  
224  محمد كلحي ريكاني   
225  محي الدين حمة رحيم  
226  مدحت توفيق داودي 
227  ملا حسين روغزايي  استخبارات 
228 ملا عوزير  
229  ملازم اول تيار (احمد ابراهيم احمد)  ج ت ج /1 
230  ملازم اول تيار (احمد سلمان زناد)  السرب /2
231  ملازم اول تيار (احمد عابد داود)   
232  ملازم اول تيار (اسكندر ابراهيم جمعة)   
233  ملازم اول تيار (الهام عون الرفيق يونس)  ج ت ج /1 
234  ملازم اول تيار (امانج منازل خزر)  السرب /21
235  ملازم اول تيار ( انمار محمد احمد)  ج ت ج /1 
236  ملازم اول تيار (حسين علي عبداللة)  السرب /106 
237  ملازم اول تيار (حميد منصور خليل)  السرب /4 
238  ملازم اول تيار (خالد عبدالعزيز عبداللة)  ج ت ج /1
239  ملازم اول تيار (خلف حسين علاوي)  ج ت ج /1 
240  ملازم اول تيار (رمزان متلك احمد)   
241  ملازم اول تيار (سالم فتحي حسن)  ج ت ج /1 
242  ملازم اول تيار (سعد احمد قاسم)  السرب /30
243  ملازم اول تيار (سعد عبدالرحمن سعيد)  السرب /4 
244  ملازم اول تيار (شجاع ياس روحي)  ج ت ج /1 
245  ملازم اول تيار (شلال رشيد عتية)  
246  ملازم اول تيار (زيائ جعفر رازي)  السرب /4 
247  ملازم اول تيار (تةها فتحي صالح)  السرب /2 
248  ملازم اول تيار (تةها محمد احمد)  السرب /2 
249  ملازم اول تيار (عبدالكريم جدعان علي)  
250  ملازم اول تيار (عدي حاتم لفتة)  السرب /2 
251  ملازم اول تيار (علي حسين سلمان)  السرب /41 
252  ملازم اول تيار (فارس ابراهيم رشيد)  السرب /41 
253  ملازم اول تيار (قيس حبيب مصتفي)  السرب /41
254  ملازم اول تيار (كريم ياسين زيدان)   
255  ملازم اول تيار (ليس عبدالعزيز عبداللة)  السرب /106 
256  ملازم اول تيار (محمد خزعل فيصل)   
257  نامق رقيب السورجي 
258  نامق عبدالكريم  مختار قرية (بي باز) 
259  عبدالرحمن عبدالكريم   
260  يحيي الجاف  محافظ اربيل
261  يعرب الربيعي  مدير امن الموصل
262  اسود النعيمي  امين سر فرع السليمانية 
263  تارق كافي  امين سر فرع دهوك
264  صايل العبدلي  امين سر فرع الموصل
265  نزار يونس  امين سر فرع نينوى 
266  خزر الدوري  امين سر فرع كركوك 
267  تاهر جليل الحبوش 
268  عميد فتاح بك جاف  مستشار فوج (35) 
269  زاهر اغا كوية  مستشار 
270  عدنان ديسكو  مستشار 
271  تارق كاكةيي  مستشار 
272  سعيد غيدان (حمة سعيد)  مستشار 
273  مجيد غيدان  معاون مستشار 
274  شمال رفعت كلي  امر سرية
275  حمة كريم حمة فرج  مختار قرية سيتلان 
276  مصتفي سليمان وزة  امر سرية 
277  عمر حمة علي جرمكا  مستشار
278  جبار دريز  مفرزة خاصة 
279  صابر سورجي  مستشار 
280  مامند قشقة  مستشار
281  علي سلمة جوارتايي  مفرزة خاصة 
282  حاج علي نبياوا  مفرزة خاصة 
283  عقيد حميد عسمان  مستشار فوج 300
284  انور حسو  مفرزة خاصة 
285  سيد قدرت  مقاتل
286  محمد كاواني مفرزة خاصة
287  حمة بوخجي  مستشار 
288  ابراهيم بالول اغا  مستشار 
289  عمر صوفي  مفرزة خاصة 
290  عمر حسين ( عمر عرب )  
291  قالة ي عة زة نالبند  مفرزة خاصة 
292 293-صلاح شينة  مفرزة خاصة 
293  ميرزا حسن  مستشار
294  محمد حسين نوري  مفرزة خاصة 
295  عمر اغا  مستشار 
296  حسين حمة سور اغا  مستشار
297 ئاوات احمد حسن رش  مستشار فوج 266 
298  احمد جميل امين  مستشار فوج 240 
299  احمد صوفي اسماعيل صالح  مستشار فوج 356 
300  احمد كويخا رجب  مستشار فوج 90
301  اسعد سليم حاجي ئاغا  مستشار فوج 302 
302 انور رشيد خزر ميران  مستشار فوج 52 
303  انور ميرزا ابراهيم كلي  مستشار فوج 209
304  ابراهيم احمد ابراهيم منتك  مستشار فوج 22 
305  ابوبكر فقي الصالحي  مستشار 
306  بايز عزيز رشيد باوجان  مستشار فوج 213 و منح نوت الشجاعة 
307  بهرام محمد عبدالرحمن محمد  مستشار فوج 11
308  برهان توفيق بابكر هاورامي  مستشار فوج 238 
309  توفيق حمة فرج حمة رستم ناورولي  مستشار فوج 70 
310  توفيق سليمان ياسين برواري  مستشار فوج 113 
311  تارق سعيد براهيم مزوري  مستشار فوج 
312  تةيب محمد عسمان (شيخ تةيب )  مستشار فوج 203 
313  جاسم محمد فارس محمد  مستشار فوج 225 
314  كركيس حميد حيدر  مستشار فوج 156
315  جلال اسعد رةزا جرمكايي  مستشار فوج 79 
316  جلال شيخ نجم الدين كريم  مستشار فوج 135 
317  جلال محمد عبدالرحمن هلالي  مستشار فوج 198 
318  جلال محمود صالح برادوستي  مستشار فوج 232
319  جمال نصرالدين عزيز  مستشار فوج 357 
320  جميل كريم مجيد اغا كوري  مستشار فوج 29 
321 جعفر انور سليمان  مستشار فوج 305 
322  حسين جهانكير جادر مزوري  مستشار فوج 9
323  حسين حمة فتاح قادر  مستشار فوج 120 
324  حسين خزر حمد  مستشار فوج 6 
325  حلمي سعيد قادر محمد جاف  مستشار فوج 199 
326  حمود عمر صالح تاجالدين ميرني  مستشار فوج 71
327  خالد قاسم محمد امين  مستشار فوج 270 
328  خالد شيخو مراد  مستشار فوج 226 
329  خزر عبداللة حسين  مستشار فوج 210
330  خورشيد اسعد رسول  مستشار فوج 253 
331  رحيم كريم قادر  مستشار فوج 244 
332  دلسوز خزر مينة بلباس  مستشار فوج 235
333  رشيد صالح رشيد ئتروشي  مستشار فوج 227 
334  زاهر تاهر توفيق  مستشار فوج 150 
335  سمكو عبدي حسن زدكي  مستشار فوج 54 
336  شكر جندي عنتر مزوري  مستشار فوج 272
337  صادق زيرو امين  مستشار فوج 36 
338  صالح احمد اسماعيل الروفي  مستشار فوج 255 
339  صباح اسماعيل خزر  مستشار فوج 351
340  صديق علي محمد امين هاروني  مستشار فوج 245 
341  صلاح الدين خزر رسول  مستشار فوج 241 
342  عادل توفيق رشيد  مستشار فوج 206 
343  عبدالرحمن عاصي عزالدين  مستشار فوج 322
344  عبدالقادر مستةفا محمد  مستشار فوج 182 
345  عبدالكريم حسين خالد  مستشار فوج 346 
346  عبداللة فيصل عبداللة ماواني  مستشار فوج 333 
347  عبدالكريم سعدي سليمان سعدي  مستشار فوج 285
348  عدنان عبداللة احمد جبارة  مستشار فوج 231 
349  عرب صالح عمر قادر  مستشار فوج 218 
350  علائ محمد امين عيسي  مستشار فوج 306 
351  علي احمد حاجي شعبان  مستشار فوج 93
352  علي سليمان حسين  مستشار فوج 224 
353  علي عبوش عبدي غزالة  مستشار فوج 59 
354  عوني حاجي مستةفا جبرائيل  مستشار فوج 103
355  علي احمد محمد هاروني  مستشار فوج 197
356 علي اورحمان حسن  مستشار فوج 168
357  عمر مردخان جليلة  مستشار فوج 116
358 عمر مجمد حيدر  مستشار فوج 246
359 عمر بشار صالح  مستشار فوج 152
360 عمر حسن رسول كردي  مستشار فوج 28
361عصمت دينو بيري  مستشار فوج 157
362 غياس توفيق سليمان ياسين  مستشار فوج 113
363  فاتح تاهر مستةفا عبدالقادر  مستشار فوج 354
364  فاروق رشيد علي محمد نورولي  مستشار فوج 196
365  فازل مستةفا حسن برواري  مستشار فوج 208
366  فرهاد مامند حمد مولود  مستشار فوج 35
367  قادر محمود خليفة عبدالصمد  مستشار فوج 31
368  قادر محمد رشيد عبدالقادر  مستشار فوج 252
369  قاسم كريم احمد محمود  مستشار فوج 237
370 كريم خان محمود خليفة  
371  مجيد سليمان احمد جاف  مستشار فوج 40
372  مجيد شيخ بايز حسن  مستشار فوج 364
373  محمد جوهر اسماعيل صالح  مستشار فوج 61
374  محمد شيخ معروف بير داود مستشار فوج 49
375  محسن محمد ياسين  مستشار فوج 155
376  محمد تاهر رشيد حمة امين مستشار فوج 254
377  مجمد حمة امين حسين زراري  مستشار فوج 216
378  محمد سعيد محمود شميراني  مستشار فوج 118
379  محمد عمر امين جميل ( باساكي )  مستشار فوج 81
380  محمد نجيب صادق بهائ الدين  مستشار فوج 119 
381  محمد حمزة زازلةيي  مستشار فوج 204 
382  محمود احمد شريف غوارة  مستشار فوج 122
383  محمود حسين محمود علي  مستشار فوج 356 
384  محي الدين عزيز محمد بابا علي  مستشار فوج 242 
385  مشير ابراهيم احمد  مستشار فوج 46 
386  مشير هادي حمد اغا  مستشار فوج 48
387  نجم الدين صالح محمد برزنجي  مستشار فوج 174 
388  نوري حسن مراد برزنجي  مستشار فوج 111 
389  هلكورد عبدالكريم الكنزاني  مستشار فوج 83 
30  هوشيار سليم احمد باشا  مستشار فوج 215
391  وهاب رحمان حمد امين  مستشار فوج 153 
392  يونس رمزان غوارة  مستشار فوج 243 
393  حمة خان دارة رشيد  منح نوت الشجاعة بموجب المرسوم الجمهوري 
394  حمة رشيد عبدالرحمن عبدالرحيم  
395  خزير رشيد بحري   
396  سالار نصراللة قادر   
397  سعيد احمد شيشة   
398  سعيد قادر محمد الجاف  
399  شيخ محمود سيد كول   
400  صالح احمد حسين   
401  عباس حاجي اغا رسول   
402  فتاح كريم فتاح  
403  كريم عبداللة محمد   
404  كسري محمد سعيد محمد فتاح   
405  محمد حسن علي ميرزا   
406  محمود حمة امين حمة صالح  
407  ابراهيم علي ملو الزوري   
408  تحسين شاويس سعيد   
409  رشيد حمد امين عزيز   
410  رةزا تةها محي الدين   
411  رفعت محمد علي   
412  زيرك تاهر سعيد  
413  سعاد فيزاللة محمد   
414  تاهر علي عبدالرحمن   
415  محمد سليم قادر عوسمان   
416  مدحت توفيق منصور   
417  معتصم عبدالكريم حسين   
418  محمد صادق محمد شواني  منح نوت الشجاعة بموجب المرسوم الجمهوري 
419  عمر محمود محمد ماموي  
420  ابراهيم نصرالدين عزيز البرزنجي  منح نوت الشجاعة 
421  محمد عيسي بيرويس عيسي الجاف  مستشار
422  محمد سعيد احمد محمد الهاروني  مستشار

نووسەرەکان خۆیان بەرپرسیارێتی وتارەکانی خۆیان هەڵدەگرن، نەک کوردستانپۆست






کۆمێنت بنووسە