بە بیانوی رۆژی جیهانی زمانی دایکی

Thursday, 20/02/2014, 12:00

1931 بینراوە

لە جاڕ نامەی مافی مرۆوی نەتەوەیەکگرتوەکاندا (فشە نامە) هاتووە: کە هەموو مرۆوێک ئەو کاتەی کە لە دایک دەبێ مافی ئەوەی هەیە کە بە شێوەیەکی سروشتی بە زمانی دایکی خۆی بئاخفێ، بیربکاتەوە، پەروەدە ببینێو.......ئەو جاڕ نامەیە هەتا چەند توانیوەیە بگاتە جوغڕافیای کوردوستان وتاکی کوردوکۆمەڵگای کورد کەڵکی لێ وەرگرێ وزلهێزو مرۆڤ دۆستی ناو دامودەزگاکانی نەتەوەیەکگرتوەکان هەتا کام رێژە فکریان لە زمان و کولتورو ژیانی نەتەوەیەک کردۆتەوە،کە لە توکیا دەبێ تورک بێ،بە تورکی بیر بکاتەوە! لە ئێران وەکو فارس بژی ولە سوریەو ئێڕاقیش وەکو عەڕەب خۆو بقەبڵێنێ لەو کورتەباسەدا جێگای نابێتەوە کاری کەسانی پسپۆڕو شارەزایە کە من ئەو کەسە نیم.(ئێستێ لەباشور زمان کوردیە زمانی عەڕەبی کەمرەنگترە هەرە چەند کەمو کورتی فراوانن).
زمانی سیاسی وئەدەبیاتی سیاسی دوو تەوەری گەلێک گرینگن کە بە داخەوە لە رۆژهەڵاتی کوردوستان بە حیزبی کۆن ونوێوە نەیانتوانیوە بیگەیەننە ئامانجی خۆی بۆ ئەوەی لایەنی بەرانبەرت لێت تێبگا یانژی کەڵکی پێچەوانەی لێ وەرنەگرێ.حیزبەکانی رۆژهەڵات داوای زمانی دایکیان چۆن بۆ ڕای گشتی ودەوروبەرو دامودەزگای پەیوەندیدار راگەیاندووە؟ لەوەتی لە بیرمە ئەو حیزبانە ئێمەیان بەوە هەڵخلەتاندووەکە: مافی خوێندن بە زمانی دایکی حەقی خۆمانە. ودەبێ بۆی ببین بە پێشمەرگەی حیزبی تا دەگەینە ئامانج.هووروژاندنی هەستێکی ناسیونالیستانەی کوێرو بێ ئاکام بۆتە وێردی زمانی حیزبەکانی رۆژهەڵات.
زۆرجار وشەیەک بە هەڵە لەسەر دەقێکی ئەدەبی یا بابەتێکی گرینگی سیاسی دەنوسرێ، لەوانەیە ئەو بابەتە لەسەر رێگای راستەقینەی خۆی بەلاڕێ بەرێ ولایەنەکانی بەرانبەر بە پیی پێویستیی خۆیان مانای کەنەوە.(مەڕحومی دوکتور قاسملو لە جوابی کاربەدەستانی ئەو کاتی کۆماری ئیسلامیدا گوتی: لە منداڵێکی ١٣ساڵەم پرسیوە خودگەردانی بۆ کوردان یانی سەرگەردانی لێک دانەوەی هەڵەی وشەگەلی سیاسی وچارەنوس ساز کارەساتی دژواربەدوای خۆیدا دێنێ)بەو واتایە لە پەیڕەو پڕۆگڕامی حیزبەکانی رۆژهەڵات (جگە لە پژاک) کە دەبنە بناوانی کاری سیاسی ئەو حیزبانە لە گەیاندنی پەیامی نامەی کارو باری رۆژانەیان پڕە لە کەمایسی سیاسی ، هۆیەکەش دەگەڕێتەوە بۆزاڵ بونی هەڵویستی سیاسی بێ بنەما. نەبونی کەسانی حقوق ناس، زمانەوان، ئاکادیمی،زمانناس ،.......هەڵبەت لەم بوارەشدا پژاک بێ کەمە کورتی نییەلەئاستی گەیاندنی پەیام بۆ زمانی دایکی.
لایەنی لاوازو دوور لە چاوەڕوانی ئەو حیزبانە نەیتوانیوە هەلویستی سیاسی خۆی بە شێوەیەکی کارامە کە دونیای دەرەوەی لێ تێبگەیەننو بیکەن ئامانج.بۆیە بەرهەمی ئەو لاوازییە بۆتە هۆی لێکترازان ودوور کەوتنەوەلە راستیەکان.وشەی / خوێندن،، خوێندنەوە،، پەروەردە،، بەهەر زمانێک کە شرۆڤە بکرێ جیاوازی تا عەرزو ئاسمانە. خوێندن بە زمانی دایکی، بۆتە سەردێڕی هەموو داخوازی وسمینارو کۆنگرەو کۆنفڕانس و......ئەو حیزبانەی کە بەدەنگی بڵێند هاواری بۆ دەکەن. خوێندن بە زمانی دایکی جیاوازییەکی ریشەیی نییە لەگەڵ خوێندن بە زمانی بەزمانی داگیرکار.ئەوی کە بەکوردی بۆ گەیاندنی پەیامی زمانی داگیرکاردا بەکاری دێنین زۆر جیاوازە لەوەی بە زمانی دایکی پەیامی خۆت بگەیەنی.ئەو حالەتە وەکو ئەوەی کە مرۆوی کورد بە زمانی کوردی بۆ منداڵی کورد چۆنیەتی هێرشی قزڵباشەکانی سەردەمی سەفەوی بۆتاکی کوردشرۆڤەبکا.!!
رێڕەوی پەروەردە:
ئەوەی کە یاسای نێودەوڵەتی ناوەندی خاوەن بڕیاری نێونەتەوەیی ددانی سەردادەنێ / پەروەردە بە زمانی دایکییە / نە خوێندن بە زمانی دایکی.هەڵەی حیزبەکان لەوەدایە کە خوێندن بە زمانی دایکییان بۆ ئێمە کردۆتە کێوێکی لەبن نەهاتوو کە قەتی ناگەنێ چون هیچ ناوەندێکی زانستی ئەو داخوازییە ناناسێ ولە هامان حاڵدا زۆریشیان پێ سەیرە! (بەداخەوە لە باشوری وڵات ڕێک ئەو سیاسەتە بەڕێوە دەچێ یانی خوێندن بە زمانی کوردی هۆیەکەش دەگەڕێتەوە بۆ شیوەی بەڕێوە بردنی وڵات کە لە تاقەتی ئەو دوو حیزبە وئەوانی داهاتوشدا نییە چون سەرکردەکان خویان دەبێ پەروەردە ببینن تا چدەگا بە مامۆستاکان.لەوەش بترازێ سیستمێک کە زار گڵاوێکی وەک م، سەنگاوی هەبێ کوا باس لە پەروەردە کردنی تاکەکان دەکرێ) لە لایەنی پەروەردە بەزمانی دایکیدا، بابەت ، ناوەرۆک، شارەزا، دامودەزگای زانستی....... رۆڵی یەکەم دەگێڕن.خوێندن بە زمانی دایک زیاتر خۆی لە کاری وەرگێڕانەوە نزیک دەکاتەوە بەو واتایە تۆ هەرچەند زمان بزانی بە هەمان ئاست دەتوانی وزەوهزری خۆت بۆ خوێندن یان خوێندنەوە بەکار بێنی.نمونەی هەری مێژوویی بۆ کورد دەسەڵاتی داگیرکار بووە کە بەزۆری ئێمەیان فێری فارسی وتورکی وعەڕبی کردووە!!
ماددەی ١٥ی یاسای بنچینەیی کۆماری ئیسلامی باس لە خوێندنبە زمانی ناوچەیی دەکا (زمانی ناوچەییی نابێتە زمانی دایکی ولەداهاتوودا بەڕسمی ناناسرێ) حیزبەکانی کوردیش هەر ئەو داواییەیان لەو دەسەڵاتە هەیە!؟وهەزاران رۆڵەی کوردیان لەسەرئەو ڕێبازە هەڵەیەی خۆیان بە کوشت داوە.داڕشتنی بەرنامەی سیاسیو نوسینەوەی بابەتێکی سیاسی ئەدەبی بۆ ڕای گشتی لەمەڕ زمانی دایکی کاری هەموو کەس نییە. ئەویش ئەگەر ٣٥ساڵ لە کەمپەکاندا چاوەڕوانی ڕەحمەتی ئاسمانی بی کە دەسەڵاتت بۆ بڕووخێنێ و تۆش بێیە سەر حازری.داستانی ئەو حیزبانەی کە ساڵەهایە داوای خوێندن بە زمانی دایکی دەکەن بۆ نەتەوەیەکی خاک دابێژراو، زمان بریندار، ئەنفال دیدە، زیندە بەچاڵ کراوو.... وەکی داستانی ئەو دوو کەسەم دێتە بەر چاوکە چونو گوندێک تا خەڵک پەروەردەبکە ن یەکێک لەو دوو کەسەم وێنەی ئەو حیزبانە دێتە بەر چاو کە بۆ زمانی دایکی ئێمەیان توشی هەڵە کردووە . لەسەر تەختە ڕەش یەکیان وشەی / ماری /ی نوسیو ئەوەی دیش وێنەی ماری کێشاوە!؟کەپرسیان کامیان مارە . ،،،،،،،ن تێکڕا دەستیان بۆ وێنەی مار راکێشا وگوتیان ئەوەیە ،،مار،،!! ئەوە جیاوازی خوێندن بە زمانی دایکی وپەروەردە بە زمانی کوردی دەگەیەنێ.دوو بابەتی لێک دوور ، خوێندن بە زمانی دایک زۆر هاسانە وپەروەردە بە زمانی دایکی ئەرکێکی قورسو مێژووییە.
هیچمان وەگەلانی پێشکەوتوو ناچی و رێیەکی دوورو درێژمان لە بەرە.قسەکانم تەواە دەکەم دیسانیش دەڵێم لە مەتەڵدا جوابە جەنگی نییە نابێ کەس زوێر بێ بۆیە بە پێویستی دەزانم ئەو مەتەڵە دوو پات بکەمەوە: لە وشتریان پرسی بۆ لە پشتەوەڕا میزی دەکەی؟؟ گوتی: کام شتم وە خەڵکی دیکە دەچێ!؟
جەعفەر کەریمی/ ٢٠/٢/٢٠١٤