کازمی لە نێوان ئەمریکا و ئیراندا!

Sunday, 14/06/2020, 1:26

5190 بینراوە

لەسەر هەردوو ئاستی ناوچەیی و جیهاندا، عیراق بۆ ئەمریکا گرنگی تایبەتی هەیە. عیراق دەوڵەمەندە بە سامانە سروشتییەکان بەتایبەتی نەوت، وڵاتێکە خاوەن دەسەڵاتێکی سیاسی، ئابووریی و سەرخان و ژێرخانێکی بەهێز نییە و بۆتە جێگە سەرنجی ڕوسیا و چین چی بۆ بەدەستهێنانی سامانە سروشتییەکانی و چی لە هەوڵدان بۆ هێنانی کۆمپانیاکانیان بۆ ئەو وڵاتە لەژێر ناوی ئاوەدان کردنەوە و بەکارهێنانی ئەو پەیوەندیەیان لە ململانێیان دژ بە ئەمریکا.
لەسەر ئاستی ناوچەییدا عیراقی ئەمڕۆ بنکەیەکی لەبارە بۆ کۆنتڕۆڵکردنی پارت و میلیشایا توندڕەوەکانی وەک داعش، کە ئەمریکا بە مەترسی دادەنێت لەسەر بەرژەوەندییە نیشتمانیی و نەتەوەیەکانی. ئەمریکا پێویستی بە عیراقە بۆ دابینکردنی ئاسایشی ناوچەی کەنداو، بۆ پاراستنی بەرژەوەندیی ئابووری خۆی و وڵاتانی هاوپەیمان، هەروها بۆ نەهێشتنی یان لاواز کردنی هەژمونی ئیران لە عیراق و ناوچەکەدا. بۆ گەیشتن بەو ئامانجانە ئەمریکا پێویستی بە دەسەڵاتێکی سیاسی یان حکومەتێکی عیراقی سەقامگیری پاشکۆی خۆی هەیە.
عیراق بۆ ئەمریکا چەندێک گرنگە بۆ ئیران دە هێندە. عیراق بۆ ئیران مسۆگەر کردنی سنوورێکی ئارامە کە نەک تەنیا لە مەترسیە دەرەکییەکان دەیپارێزێت، ئەڵبەتە ڕێگر دەبێت لەوەی کە سەر سنوورەکانی لەلایەن ئۆپۆزسیۆنی ناوەخۆی ئیرانی بکرێت بە بنکە و بارەگە. عیراق ڕێگەیەکی ئاسانە بۆ گەیشتنی ئیران بە لوبنان و سوریا و وڵاتانی دی ناوچەکە، سەرچاوەیەکی دەوڵەمەندە بۆ بەدەستهێنانی دەرامەت، فرەوان کردنی بەرژەوەندییە ئابوورییەکانی ئیران و بازارێکی گەرمە بۆ ساغ کردنەوەی کاڵای ئیرانی، هەروها کۆنتڕۆڵ کردنی عیراق لە لایەن ئیرانەوە بەهێزی تاران لەسەر ئاستی ناوچەیی و دنیادا دەسەلمێنێت و ڕۆڵێکی گرنگی دەبێت لە کۆڕوکۆبونەوە نێودەوڵەتیەکان بۆ سەپاندنی مەرجە ئابووریی و سیاسی و سەربازییەکانی. بۆ پێکانی ئەو مەرامانە ئیران ئەمریکا ئاسا پێویستی بە حکومەتێکی عیراقی پاشکۆی خۆی هەیە.

جگە لە ناتەبایی نێو ماڵی عیراقی و حکومەتێکی لاواز، ئەم کەینوبەینەی نێوان ئەمریکا و ئیرانیش، کاردانەوەی هەبووە لەسەر دۆخی سیاسی، ئابووریی، سەربازی و کۆمەڵایەتی لە عیراق کە ئەمریکا و ئیران بۆ بەرژەوەندییەکانیان لە هەوڵی ئەوەدان حکومەتێک دابمەزرێت و کۆنتڕۆڵی لەیکترازانی عیراق بکات، دۆخی ئەو وڵاتە لەوە زێتر نەشڵەژێت. کازمی، کاندیدی ژمارە سێی هەوڵەکانی ئیران و ئەمریکایە بۆ پێکهێنانی حکومەتی عیراقی دوای دەرپڕاندنی عادل عەبدولمەهدی بە فشاری شەقام.

کازمی هەوڵدەدا هاوسەنگی لە نێوان پەیوەندیی لەگەڵ ئیران و ئەمریکا و کۆمەڵێک پارت و لایەنی ناکۆکی نێوەخۆی عیراق ڕابگرێت. ئەو بە پەیڕەو کردنی ئەو سیاسەتە، توانی هەموو لایەک بگەیەنێتە ئەو بڕوایەی کە پۆستی سەڕۆک وەزیران وەربگرێت. بەڵام پێش بوونی کازمی بە سەڕۆک وەزیران شتێکە و دوای بوونیشی شتێکی دییە، بۆیە دەبینین کە سەرەڕای ئەوەی کازمی لەلایەن ئیرانەوە پشتیوانی لێ کرا، بەڵام هەنگاوەکانی بۆنی ئەوەی لێدێت کە هەوڵبدات زێتر بەلای داواکارییەکانی ئەمریکا بشکێنێتەوە. زۆربەی چاودێرانی سیاسی پێیان وایە کە کازمی لەلایەن ئەمریکاوە ئاراستە دەکرێت ئەو زێتر گوێڕایەڵی ئەمریکایە.
یەکێک لەو هەنگاوانە ئەوەبوو کە کازمی چەند جەنەراڵیکی بەهێزی کە پەیوەندیی پتەویان لەگەڵ ئەمریکا هەیە، لە ڕێگەی دەزگەی دژە تیرۆرەوە، ئەمریکییەکان، مەشقی سەربازیان پێ کردون، هەندێکیان خزاونەتە نێو ئیران، ئەم هەنگاوە دەریدەخات کە کازمی ئامادەیە لەنێو دەزگەی ئاسایشی عیراقی لە دەسەڵاتەکانی ئیران بدات.
حەشد یەکێکە لەو هێزانەی کە سەر بە ئیرانە و بۆ کازمی گرنگە مامەڵەی لەگەڵدا بکات، لەبەرئەوەی حەشد هێزێکی سەرەکییە بۆ ڕووبەڕوو بووەنەوەی داعش کە هەنوکە لە عیراق بنەکەی جوگرافیان لەدەستداوە بەڵام خەریکە لە عیراق سەرهەڵدەدەنەوە و شەڕی پارتیزانی دەکەن، هەروها کازمی پێویستی بە ڕازی کردنی ئەو هێزە هەیە بۆ پاراستنی ئارامی شەقام. کازمی سەڕۆکی دەزگەی هەواڵگری عیراقی بوو بە وردی ئاگاداری ناکۆکییکانی نێو ئەو هێزە بوو، بۆیە هەوڵەکانی چڕ کردەوە و پەیوەندیی لەگەڵ هەندێک لە ڕێبەرانی ئەو هێزە دروست کرد، کە لە مانگی چواری ئەم ساڵدا لەو هێزە جیابوونەوە. لەتبوون و ناتەبایی نێو حەشەد لە بەرژەوەندیی لایەنە ناکۆکەکانە چی لەسەر ئاستی ناوەخۆ و ناوچەیی و چی لەسەر ئاستی جیهانی. دوای یەک ڕۆژ لە بوونی کازمی بە سەڕۆک وەزیران مایک پۆمپیۆ هانی دا بۆ ئەوەی هەوڵ بدات هەموو میلیشیا و هێزە چەکدارەکانی عیراق بخاتە ژێر ڕکێفی حکومەتەوە. بەهێزکردنی سوپای عیراقی، نەهێشتنی هەژمونی ئیران بەسەر دەزگەی هەواڵگری، ئاسایش و سوپا و میلیشیاکانی ئەو وڵاتە لە بەرژەوەندیی ئیران نییە.
ململانێ ئابووریی و سیاسیی نێوان ئیران و ئەمریکا لە عیراق بەردەوامە، هەردوو لا هەوڵدەدەن دۆخەکە بە بەرژەوەندیی خۆیان بشکێنن. وزە کە سەرچاوەیەکی سەرەکیی ئابووریی ئیرانە، هەنوکە لەژێر سزای ئەمریکایە تەنیا عیراق ڕێگەی پێ دراوە وزە لە ئیران بکڕێت، زۆربەی وڵاتان ملکەچی ئەو بڕیارەی ئەمریکان و ئیران ناتوانێت بە ئاسانی کڕیار بۆ وزەکەی دابین بکات بۆیە هەوڵدەدات پارێزگاری لەو بەرژەوەندیە بکات. عیراق ئیعتیمادی سەرەکیی لەسەر هاوردەکردنی ئەو وزەیە هەیە بۆ دابین کردنی کارەبا کە ئێستا یەکێکە لە کێشە سەرەکییەکانی عیراق، حکومەت توانای دابین کردنی وزەی کارەبای بۆ عیراقییەکان نییە، ئەو گرفتە یەکێکە لە چەکە سەرەکییەکان کە ئۆپۆزسیۆن، شەقامی ناڕەزایی عیراقی هەمیشە وەک فشار بۆ سەر حکومەتی عیراق بەکاری دەهێنن.
بۆ پشتیوانی لە دەسەڵاتی کازمی، ئەمریکا ماوەی کڕینی وزەی بۆ عیراق بۆ ١٢٠ ڕۆژی دی درێژ کردەوە، بەڵام لەهەمان کاتدا سیگنەلی ئەوەی داوە بە سەڕۆک وەزیران، کە هەوڵەکانی چڕ بکات و عیراق بۆ پەیوەندییە ئابوورییەکانی لە ئیران دور بکەوێتەوە. بۆ ئەو مەبەستە لە یەکەم هەنگاودا کازمی بۆ ڕازی کردنی ئەمریکا سەردانی وڵاتانی دراوسێ کرد بە تایبەتەی سعودیە بۆ دابین کردنی وزە. ئەمریکا هەوڵدەدات ئیران سەرچاوەی ئابووریی و دارایی عیراق نەبێت بۆ ئەوەش هەڵدەدات کۆپانیاکانی ئابووری سەر بە هاوپەیمانەن، ڕٶڵی سەرەکییان هەبێت لەو بوارەدا و لەگەڵ کاتدا کۆنتڕٶڵی ئابووری عیراق بکەن، لەژێر دەسەڵاتی ئیرانی دەربهێنن.
لە ئاکامدا دەردەکەوێت کە هەر حکومەتێک کە لە بەغداد تا ئێستا دەست بەکار بووبێت، خاوەن ئەجێندایەکی سەربەخۆ نەبووە. ئەو هەوڵی داوە بۆ مانەوە سودمەند بێت لە ململانێ نێوان ئەمریکا و ئیران. حکومەتەکان لەگەڵ ڕۆژگاردا لەیادیان کردیە کە ئەوان حکومەتێکی لاوازن و ئەمریکا و ئیران لە ڕیزی خۆیان نایانبینن، هەر دەبێت لە ئەنجامدا بەرەیەک هەڵبژێرن و ببن بە پاشکۆی یەکەکیان.
بۆ هیچ حکومەتێک لە حکومەتەکانی عیراق، ڕاگرتنی هاوسەنگی پەیوەندیی و پارێزگاری کردن لە بەرژەوەندی هەردووک لادا ئاسان نەبووە، لەبەرئەوە هەر کاتێک کە هەر حکومەتێک بە لایەکدا شکاندبێتیەوە و دەرکی پێ کرابێت، ئەوا یەکێک لەو لایەنانە پەرلەمان، سەڕۆک حزبەکان، میلیشیاکان و بەشێک لە شەقامیان دژ بەو حکومەتە وروژاندوە، کە ئەمە هۆکاری گرنگ بوون کە لە ماوەی هەڤدە ساڵی ڕابردوودا نەتوانراوە حکومەتێکی سەقامگیر لەو وڵاتەدا دابمەزرێت، بتوانێت هەموو کایە و دەزگە فەرمییەکانی، سیمای حکومەتێکی فەرمی پێوە دیار بێت، یاسا و داد سەنگی مەحەک بێت و گەندەڵی بنبڕ بکات.