لە کۆمەڵناسی سیاسی دا یەکەم‌جار  کارڵ‌مارکس  دەستەواژەی لۆمپەن‌پرۆلتاریای  ئافراند و بەکاری هێنا.

 توێژێک كە پێگەی كۆمەڵایەتی چینەكانی خوارەوەی كۆمەلگای هەبوو، بەڵام لەبری هاوڕێیی وهاوكاری چینی هاوچەوساوەی خۆی، مەیلی لە مەقاش‌بوون بوو بۆ چین وهێزە کۆنەپەرەست و توتالیتەرو سەركوتكارەكانی كۆمەڵگا.

  لۆمپنەكان لە بنەڕەتەوە ئەوانەنن كە لە وشیاری درۆینە و پیشە نەشیاوەكاندا ئەسیر دەبن و دەبنە گورزی سەركوتانەوەی رووناكبیران،چەوساوان، هەڵگرانی باوەڕی ئازادی و دیموكراسی.

 لە سەنگەری ستەمکاری چینایەتی‌دان و دەتوانن یەك لە فاكتەرەكانی سەرهەڵدانی فاشیزم بن .

 ماركس ئەمانە بە دەستەیێکی  كۆمەڵایەتی كرم خواردوو، گەنیو و گەندەڵ و لاوانی لەڕێگا دەرچو پێناسە دەکا.

لە هەمو دونیا کەسانی نەفس نزم، بێ‌ئەخلاق، تەمەعکار، بێکار و بێعار هەن کە بۆ دەربازبون لە کار و کاسبێکی پڕزەحمەت و شەڕافەتمەندانە دەبن بە مەقاشی دەستی خاوەن پارە و دەسەڵات. 

زۆرینەی توێژی ئەنگەلی کۆمەڵگای ڕۆژهەڵاتی کوردستان ژینگەی لەباری خۆیان لە تەختەپەینی کوردایەتی دیوەخانی بارزانی‌دا دیوەتەوە.

 بنەماڵەی بارزانی حەفتا ساڵە لە ژێر چەتری داگیرکەرانی کوردستان کوردایەتی دەکەن؛ یەک شەهیدیان نەداوە، بەڵام ژیانی شاهانەیان بۆ خۆیان و مناڵەکانیان دابین کردوە و بە دەیان میلیارد دۆڵاریان وەسەریەک ناوە.

نۆکەرەکانیشیان( شایەر، مەیتەر، لۆمپەن، چەقۆکێش و قەڵەمپیسەکان) بێ ماندوو بوون بە نێوی کوردایەتی، پیرۆزیەکانی کورد، ڕزگاری نەتەوەیی، سەربەخۆیی! و... لە سەرگوێلکی گەرم و نەرمی دیوەخان دەگەوزێن و لە بەرماوی چەوری بنەماڵە دەلەوەڕێن.

هەردوکیان خزمەتکارن. بنەماڵەی بارزانی خزمەتکاری داگیرکەرانی کوردستان و لۆمپەن‌قەڵەمەکانیش خزمەتکاری بنەماڵەن؛ نۆکەری نۆکەرەکە یان جاشولکەی جاشەزلەکەن. هەمویان لە ژێر نێوی کوردایەتی.

ژێن و ژینگەی سیاسی لۆمپەنەکان

هەر گیاندارێک لە ژینگەی تایبەتی خۆی دا دەتوانێ بژیت. ژینگەی سیاسی مرۆڤ لەم یاسا سروشتیە بەدەر نیە.

 ژێنەکانی مرۆڤ وەک کۆدەکانی بەرنامەی کامپیۆتێرن. هەشتا لە سەدی ڕەفتاری مرۆڤەکان ئاکامی ژێنەکانی ناو لەشیانە.

 توێژی لۆمپەن هەڵگری ژێنی خوێڕیگەری و نەفس‌نزمین کەبە درێژایی مێژوو لە ناو کۆمەڵگای کوردستان ژیاون.

 تا شەست ساڵ پێش ئێستا (دەورەی ئاغا و ڕەعیەتی)‌ ئەرکی نۆکەر، مەیتەر، کوێخا، گۆپاڵ‌بەدەست، جاسوس، دەڵاڵ، گەواد، میرزا، لۆتی و شایەری دیوەخان ئاغاواتیان دەخستە ملی خۆیان.

نەسلی ئێستایان وەک خەبەرنیگار، ڕۆژنامەنوس، بێژەری تەلەفزوێنی، مێدیاکار، شڕۆڤەکاری سیاسی، مێژوو نوس(مێژوو سازی) هونەرمەند، فیلمساز، گۆرانی‌بێژ، بانگخوازی ئایینی سیاسی سوننی سەر بە دەسەڵات ، مەلای دەرباری، پەڕەسێلکە ( ئەو ژنانەی کە لە لایەن دەسگای پاراستن بۆ لەداوخستن، جاسوسی و گرتەی ویدۆیی سێکسی ئەرکدار دەکرێن) و ... ڕۆڵ دەگێڕن.

ئەمانە بۆ بژیوی ژیانیان خۆ لە کاری سەخت، کەم‌داهات و شەڕافەتمەندانە نادەن و چاویان لە بەرماوی خاوەنپارە و دەسەڵاتدارانە.

 لە باری فکری سیاسی لە بەرەی ڕاستی سوننەتی دا جێ دەگرن. چونکە تەنیا حیزبە ڕاستگەراکان، فاشیستەکان و پارێزەرانی کۆنەپەرەستی و سیستمی چەوسێنەر دەتوانن ئەمانە بەکرێ بگرن.

توێژی لۆمپەن وکرمۆڵی کوردەواری وەک ئاغاکەیان بێ‌ئاغا ناژین. دوای ڕاپەڕینی ١٩٩١ی باشور و لاچونی دەسەڵاتی دەوڵەتی ئێراق زۆرینەی جاش و جاسوسی بەعس سەنگەریان گواستەوە ناو پارتی دێموکڕات. 

سروشتی تەبیعەت و یاساکانی باشترین ڕێنوێن و وەستای مرۆڤن. دەکرێ بۆ چارەسەری گرفەکانی سیاسی کۆمەڵگا دەرس لە قانونەکانی تەبیعەت وەرگرین.

لە ناو زیپکەی پێستی مرۆڤ جۆرێک میکڕۆبی بێ‌هەواژی هەن؛ ئەگەر پێست بە سابون بشۆرێ کونەکانی پێست دەکرێنەوە و هەوای ئازاد دەگاتە میکڕۆبەکان کە پێی دەمرن و جۆشەکە لادەچێ.

دەتوانین توێژی لۆمپەنی کۆمەڵگا بە کرمی ئاسکاریس و میکڕۆبی بێ¬هەواژی بشوبهێنین.

پێویستە ژینگەی ئەم توێژە بکرێتە ئامانج. تاکەکانی کۆمەڵگا بە دانی ئاگاهی دروست وشیار بکرێتەوە تا ئاسان نەبنە نێچیری ئەمانە. دەبێ لە جیاتی کوشتنی کرمەکان، زۆنگ و زەلکاوەکان ویشک بکرێن.

بەهرەو و توانایی لۆمپەنەکان

لۆمپەنەکان لە مەیدانی ئافراندنی بیر و مەعریفەی تازە کۆڵەوارن، تەنانەت ئەگەر بڕوانامەی بەرزی زانکۆشیان هەبێت.

ئەگەر بەرهەمی فکری هەمویان کۆ بکەیەوە؛ ناتوانی کتێبێک یان تەنانەت یەک وتاری سەربەخۆ بدۆزیەوە کە لە چوارچێوەی مێتۆدۆلۆژیای زانستە مرۆیییەکانی سەردەم نوسرابێ . 

 کورتەباڵایی و فەقری فەلسەفی، سیاسی و زانستی خۆیان بە گۆڕینی مەیدانی بەرەنگاری چارەسەر دەکەن و ڕوو دەکەنە عەوامفریوی. موخاتەبی ئەوانە کەسانی کەم سەواد، ناوشیار و کاڵفامی کۆمەڵگان.

لە هەڵخەڵەتاندن و بە لاڕێ‌دابردنی جەماوەری ساویلکە بەتوانان. «وەک داستانی ئەو کۆلکە مەلایەی کە چو بۆ قوتابخانەی گەورەساڵان و لە جیاتی نوسینی مار، وێنەی ماری لە سەر تەختە ڕەشە کێشایەوە و خەڵکەکەی بەو قەناعەتە گەیاند کە مامۆستاکەیان بێسەوادە و دەبێ لە دێ دەر بکرێ

توانای  ڕەخنەی مەنتقی و مێتۆدۆلۆژی زانستیان نیە .بەڵام لە مەیدانی سەفسەتە دا بە چوارناڵی غارغارێن دەکەن.

 لە ١٧ جۆری سەفسەتە دا عاشقی ئاسانترین ڕێبازن بە نێوێ ڕەشکردنی لایەنی بەرانبەر کە بە فارسی پێی دەکوترێ (تخریب و تخطئه)

لەم ڕێگایە دا کەرەستەی ئاسانیان لە بەر دەست دایە وەک شایعەسازی، فتۆشاپ، بڵاوکردنەوەی خەبەری ناڕاستی بێ سەرچاوە بە بیانوی پاراستنی ئەمنیەتی کەسی خەبەرنێر و ...

 لەم نێوە دا خۆراکی تەبلیغاتی ئامادە کراوی شەڕی تایبەتی میتی تورک لە دژی  پ.ک.ک زۆرترین بەکارهێنەری هەیە کە لە لایەن لۆمپەنەکان بۆ خەڵکی ساویلکە کاوێژ دەکرێتەوە.

بەرماوی دەسگای پاراستنی پارتی(پ.د.ک) بە سەر گوێگرانیان‌دا دەڕشێنەوە؛ دەڵێن پ.ک.ک دژی سەربەخۆیی کوردستانە، ئاڵای کوردستانی قەبوڵ نیە. (جێگای سرنجە کە ئەم ئاڵایەی باشور ئاڵای قازی محەمەد نیە. ئاڵای قازی قەڵەم و گوڵە گەنمی تێدا بو). 

ئیستڕاتژی بنەماڵەی بارزانی

لە سەدەکانی پێشو دا میرنشینە کوردەکانی سەر بە عوسمانی و ئێران بە پێی نزیکی جوغڕافیایی و میزانی دەسەڵاتی هەر یەک لەم دو زلهێزە دەسەڵاتی ناوچەیی خۆیان لە گەڵ یەکێک لەم دو دەوڵەتە گرێ دەدا.

هاوژیانی میرنشین و دەوڵەت بۆ هەردوکیان پڕقازنج بوە. میرنشین ناوچەکەی بە ماڵیات، باج و خەراج و شەڕکەرەروە خستۆتە خزمەت دەوڵەت.

دەوڵەتیش ئاغایەتی ویراسی بۆ میر و بنەماڵەکەی مسۆگەر کردوە و لە هێرشی میرنشین و دەوڵەتی دیکە پاراستویەتی.

ئیستڕاتژی بنەماڵەی بارزانی کۆپی میرنشینەکانی ڕابردویە. پوختەی ئەم ئیتڕاتژیە ئەمەیە:

ئەم ئیستڕاتژیە بەردەوام لە لایەن بنەماڵەی بارزانی کاری پێ‌کراوە و دەکرێ.

کوردانی باشور، باکور و ڕۆژهەڵات و ڕۆژئاوا بونە قوڕبانی ئەم  ئیستڕاتژیە.

خێڵی درۆی کوردایەتی بە گشتی هەڵگری خەتی فکری ڕاستی سوننەتین و لە ناو هێز و حیزبی ڕاستگەرا و سونەتی جێ دەگرن.  دژی چەپ و نوێخوازین.

زۆرینەیان لە باشور سەر بە بنەماڵەی بارزانین و لە ڕۆژهەڵات سەر بە دێموکڕاتن و لە ڕۆژئاوا سەر بە ئە.نە.کەسە و لە باکور سەر بە ئا.کە.پە و پارتی دیموکڕاتی تورکیا و هاکپارتین. هەمو ئەم هێزانە لە یەک بەرەی فکری و کەلتوری و سیاسی دان و یەکتر ساپۆرت دەکەن.

هیچ کام لە حیزبە سوننەتیەکانی کورد کە خۆیان بە ناسیۆناڵیست(نەتەوەیی) پێناسە دەکەن، ناسیۆناڵیست نین. چونکە ناسیۆناڵیسم لە بەستێنێکی تایبەت دا ساز دەبێ. ناسیۆناڵیسم ئیدئۆلۆژی بورژوازی بەرهەمهێنەری ناوخۆیە.

 بە هۆی دەبەشکرانی کوردستان لە نێوان چوار دەوڵەتی دواکەوتو، بورژوازی بەرهەمهێنەری کورد مەیدانی گەشەکردنی پێنەدراوە.

 کوردستان لە جیاتی بوڕژوازی بەهەمهێنەر چینێکی ئەنگەلی سەردەستی هەیە کە لێرە دا وەک لۆمپەنبورژوازی پێناسەیان بۆ دەکەین.  (پاشماوەکانی ئاغاوات و دەرەبەگەکان، بنەماڵە دەست ڕۆییشتوەکان، بازەرگان و سەوداگەرەکان، ڕانتخۆر و دەڵاڵەکان)

بەرەی کوردایەتی، حیزبە سونەتی و ئیخوانیەکان نوێنەری فکری، ئابوری و سیاسی چینی سەردەستی کوردن.

حیزبایەتی فێئۆداڵی، دوای شەڕی جیهانی دوهەم لە بۆشایی دەسەڵاتی سیاسی دەوڵەتی ناەندی لە دیوەخانەکانی موکریان و بارزان دا لە دایک بو.(١٩٤٦-١٩٤٥) دانیشتوانی ئەم دو شوێنە بە گشتی سونی مەزهەب بون. لە ئاکامدا دێموکڕاتەکانی هەردوک لا سوننی دەرهاتن. سوننی‌گەری بەشێکی گرینگی پێناسەیانە. تەنانەت ئەگەر بە ڕواڵەت حیزبی سێکۆلاریش بن.

ئێستاش ئەم دێموکڕاتانە بۆ ناوزڕاندن و دەمکوتکردنی لایەنی سیاسی بەرانبەریان  تۆمەتی شیعە گەری دەخەنە پاڵی. لێرە دا لەبیریان دەچێتەوە کە خۆیان بە حیزبی نەتەوەیی ناساندوە. 

بە گشتی یەک لە سەر سێی کوردی دونیا و زیاتر لە نیوەی کوردی ڕۆژهەڵات (بەشی زۆری کوردەکانی کرماشان + ئیلام،بەختیاری، کوردانی خوڕاسان، لەک و لوڕ) شیعە مەزهەبن.

هێزە کوردیەکانی دیکە تۆمەتبار بە گرێدراوی بەرەی شیعە و ئێران و سپای قودس و قاسم سلێمانی و سەحراڕودی و ...دەکەن.

 بەڵام لەبیر خۆیان دەبەنەوە کە ئاغاکانی ئەمڕۆیان(بنەماڵەی بارزانی) لە ژێر فەرمانی سپای قودس و قەرارگای حەمزە و ڕەمەزان پێشمەرگەی دێموکڕات و کۆمەڵەیان قەتڵ و عام دەکردن  و  ورمێ، شنۆ، خانێ و مەریوانیان بۆ سپای پاسدارانی ئێران پاکسازی دەکرد (١٩٨٤- ١٩٧٩) 

خێڵی درۆ لە شرۆڤە و بیری زانستی و منتقی دا کورتەباڵان. سەرەڕای زۆر‌وێژی، نەیانتوانیوە تەنانەت یەک کتێب یان وتار لە چوارچێوەی مێتۆدۆلۆژی زانستی دا بەرهەم بێنن و بیخەنە بەر دەستی خوێنەران.

 بەڵام لە زەلکاوی سەفسەتە بازی و عەوامفریوی دا بە توانان. ئەگەر بە میتۆدۆلۆژی زانستی وتارەکانی خێڵی درۆ ئانالیز و شڕۆڤە بکرێن، دەبینین کە ٩٥٪ی وتەکانیان لە چوارچێوەی بەشەجۆراوجۆرەکانی سەفسەتە دا جێ دەگرن.

کەمتر هەڵدەکەوێ یەک لاپەڕەی نوسراوی خۆیان و ئاغا و سەرۆکەکانیان بەتاڵ بێت لە یەکێک لە بەشەکانی سەفسەتە. وەک: دژبە یەک وێژی (پاڕادۆکس)، گشتی وێژی(کلی گویی)، داشکان‌گەری(تقلیل¬گرایی) گشتاندنی ناڕەوا(تعمیم ناروا)، ڕەش‌کردنی لایەنی بەرانبەر بە کەڵک وەرگرتن لە بوختان، قسەبۆهەڵبەستن، ناووناتۆرە، ناوزڕاندن، سووکایەتی، دروست کردنی شوبهە، خەبەرسازی درۆیینەی بێ سەرچاوەی باوەڕپێکراو، جەوسازی، شایعەسازی، زمان بازی، چەواشەگەری، ڕاستی‌گۆڕی و...

سەفسەتە ڕێکاری فریودان و گەوجاندنی جەماوەرە کە بە درێژایی مێژوو لە گشت کۆمەڵگایەک کاری پێ‌کراوە. لە یونانی کۆن دا لە لایەن فیلسوفانی سوفستایی پێش سوقڕات لە 17 خال دا تیئۆریزە کراوە.

 ئاسانترین بەشی سەفسەتە ڕێکارێکە بە ناوی "خەراپ و خەتابار کردنی لایەنی بەرانبەر، لە جیاتی نەقد و شڕۆڤەی فکر، کردار و بەرنامەکەی".  ئەم ڕێکارە لە ناو خێڵی درۆ زۆرترین بەکارهێنەری هەیە. 

 مەلا مستەفای بێسەواد لە فەلسەفە و زانست دا کۆڵەوار  بو، بەڵام لە مەیدانی زمانشڕی و سەفسەتە دا توانایی زۆری هەبو. بە جۆرێک ئێستاش چل ساڵ دوای مەرگی، قۆڕیات و دەستەواژە کورتەکانی نەقڵی مەجلیسانن. بۆ نموە سەبارەت بە بەشداری ژنان لە شۆڕش دا دەیکوت:

"ژن دەبێ شێوێ خۆ بکا، قاپێ خۆ بشوا، نانێ خۆ بکا و گانێ خۆ بدا" 

سەبارەت بە کوردی سۆرانی دەیوت(سۆرەی قوندەر پیاوی لێهەڵناکەوێ، دەبێ بارزانی ژنەکانیان ئاوس بکەن...)

 موخاتەبەکانیان خەڵکانی بیرکۆڵ و هەژاری فکرین کە ناتوانن زانست و خوڕافە، مەنتق و سەفسەتە، خەبەر و تەبلیغات، ڕووداو و شایەعە، شاعیر و شایەر، باسەواد  و شەییاد، زانستی عەقڵی و نەقڵی، بیری ئازاد و بیری کۆیلە، ژنی ئازادبیر و ژنی خۆفرۆش لێک جیا بکەنەوە.

کەسانی ساویلکەی کۆمەڵگا کە بەهرەی هۆشیان لە مام ناوەند بۆ خوارێیە و توانای لێک دانەوە و بیرکردنەوەیێکی ڕەخنەگرانەیان نیە و بە بیستنی هێندێک دروشم و سەفسەتەبازی کوردایەتی بە تام و بۆنی سونیگەری وە چەقڵە سەما دەکەون.

گوێگرەکانیان، چەنەبازی و سەفسەتەی شەیادەکان باشتر قەبوڵ دەکەن  تا مەنتق و زانستی ڕوناکبیر و ئازادیخوازەکان. کەسانیک لە چەشنی ئەو خەڵکە ساویلکەیەی کە وێنەی مار لە جیاتی نوسینی مار بە سەواد تێدەگەن.

گوستاڤ لوبۆن ڕەوانشناسی فەڕانسەوی دەڵێ: "جەماوەر نە عەقڵی هەیە و نە بیریش دەکاتەوە چوونکە یان بە یەکجاری بیروبۆچوونەکان پەسەند دەکات، یانیش بە یەکجاری ڕەتیان دەکاتەوە،  بە بێ ئەوەی بەرگەی گفتوگۆکردن لە سەر ئەو بیر و ڕایانە بگرێت . ئەوەی سەرکردە و ڕێبەرەکان بە گوێیدا دەچرپێنن ، بە خێرایی مێشکی داگیردەکەن و جەماوەریش یەکسەر دەیانکاتە کردار و جوڵە"

خێڵی درۆ کەم ئاگاهی و کەم خوێندنەوەی خۆیان، لە پشتی زمان شڕێ و چەواشەکاری دا دەشارنەوە. درۆ، جوێن، بوختان و بێشەرمی ئامرازی هەمیشەییانە. بە ڕووحی مەلا مستەفا سیاسەت دەکەن. 

مەلا بە کوردە سۆرانیەکانی دەکوت "سۆرەی قوندەر" جیابیرەکانی بە جاش ناوزەد دەکردن. لە حاڵێکدا بۆخۆی جاش و گوێ لە مستی ساواکی ئێران، میتی تورک و موسادی ئیسڕائیل بو.

خێڵی درۆ لە بێحەیایی دا هەمو سنورێکی ئەخلاقی دەبەزێنن. تا ڕادەیێک کە قوڕبانی لە جیاتی جەللاد تاوانبار دەکەن. دەبینین کەسانی وەک "حامیدی گەوهەری" کۆنە ساواکی، وەک فاحیشەی سیاسی لە جیاتی قاتڵ(مەلا مستەفا)، شەهیدانی دەستی پاراستن (کاک سلێمان موعینی و دوکتور شوان و هاوڕێکانیان) تاوانبار دەکات.   

 خێڵی درۆ بێشەرمانە دەورەی قیادە موەقەتەی مەسعود و ئیدریس و جاشایەتی و پاکسازی لە ڕۆژهەڵات و کوشتاری بە کۆمەڵی پێشمەرگەی دێموکڕات و کۆمەڵە لە ورمێ و شنۆ و خانێ بە کوردایەتی ڕەسەنی بارزانیەکان نیشان دەدەن.

بەتاڵ بون لە رۆئیاکانی گەورەی ئینسانی وەک دادپەروەری کۆمەڵایەتی، سۆسیالیزم، یەکسانی ژن و پیاو، ئازادی و دێموکڕاسی تایبەتمەندی دیکەی ئەم توێژەیە، گەورەترین ڕۆیایان ئەوەیە ئاغاکانیان( بنەماڵەی بارزانی و سەرانی حیزبە ڕاستگەرا و سونەتیەکان) ببن بە خاوەن دەسەڵات و ئاغا و میری کورد. خۆیان ببن بە نۆکەر، ڕاوێژکار، دەمڕاست، کارمەند، ئەندام و بەرپرسی حیزب، پۆستێکی ئیداری یان ئابوریان پێ بدرێ  و  سواری خەڵک بن و لە ڕانتی کوردایەتی بۆخۆیان و منداڵ و نەوەکانیان بەشدار بن.

دوای ڕاپەڕینی ١٩٩١ و بە ئاکام گەییشتنی پیلانی دگیرکەرانی کوردستان بۆ داسەپاندنی بنەماڵەی بارزانی وەک ئاغای یەکەمی باشوری کوردستان، هەزاران قەل و داڵی باشور، باکور، ڕۆژئاوا و ڕۆژهەڵات گەییشتنە بەر دەرگای دیوەخانی بارزانی. لە تەختە پەینی کوردایەتی دیوەخان خۆیان دەگەوزێنن و سڵاوات لە دیداری بارزانی لێدەدەن و لە دژی نەیارانی بنەماڵە دەقیڕێنن.

 لۆمپەنەکانی ڕۆژهەڵات، باکور و ڕۆژئاوا وەک قالۆنچە بۆ سەر تەرس و تەپاڵە بەرەو دیوەخانی بادینان و هەولێر ڕێچکەیان گرت....

 شایەر، ڕەقاسە، بەیت بێژ، مێژوو نووس(مێژوو ساز)، فاڵگیر، ڕۆژنامەوانی خۆفرۆش، کۆنە سیاسی برسی، پاشماوەی ئاغاوات و مڵکدار، سەید، شێخ، مەلا  و تەنانەت هێندێک حیزبیش( وەک حیزبی دێموکڕاتی کوردستانی ئێران، حیزبی شیوعی کوردستانی عێراق، حیزبی سۆسیالیستی کوردستانی ئێراق، پارتی ئازادی کوردستانی حوسێنی یەزانپەناه ) بە خڕی چونە سەر خوانی دیوەخانی کوردایەتی بارزانی. بونە بەشێک لە دەستگای تەبلیغاتی بنەماڵەی بارزانی بۆ سپیکردنەوەی کارنامەی ڕەشی ئەم بنەماڵەیە و گەوجاندنی خەڵکی کورد.

ئەرکی دیاریکراوی خێڵی درۆی بارزانی لەخشتەبردن و هەڵخەلەتاندنی جەماوەری ساویلکەی کوردە بۆ ڕەوایەتیدان بە ئاژاوەگێڕی، فیتنە و شەڕی بنەماڵەی بارزانی بەرانبەر هێزە ئۆپۆزیسیۆنەکانی دیکەی کوردی چوار پارچەی کوردستانە.   

ئیستڕاتژی نەگۆڕی بنەماڵەی بارزانی

لە سەدەکانی پێشو دا میرنشینە کوردەکانی سەر بە عوسمانی و ئێران بە پێی نزیکی جوغڕافیایی و میزانی دەسەڵاتی هەر یەک لەم دو زلهێزە دەسەڵاتی ناوچەیی خۆیان لە گەڵ یەکێک لەم دو دەوڵەتە گرێ دەدا.

هاوژیانی میرنشین و دەوڵەت بۆ هەردوکیان پڕقازنج بوە. میرنشین ناوچەکەی بە ماڵیات، باج و خەراج و شەڕکەرەروە خستۆتە خزمەت دەوڵەت.

دەوڵەتیش ئاغایەتی ویراسی بۆ میر و بنەماڵەکەی مسۆگەر کردوە و لە هێرشی میرنشین و دەوڵەتی دیکە پاراستویەتی.

ئیستڕاتژی بنەماڵەی بارزانی کۆپی میرنشینەکانی ڕابردویە. پوختەی ئەم ئیتڕاتژیە ئەمەیە:

ئەم ئیستڕاتژیە بەردەوام لە لایەن بنەماڵەی بارزانی کاری پێ‌کراوە و دەکرێ.

کوردانی باشور، باکور و ڕۆژهەڵات و ڕۆژئاوا بونە قوڕبانی ئەم  ئیستڕاتژیە.

بەشێک لە خیانەتەکانی بنەماڵەی بارزانی دژ بە گەلی کورد:

 ١-مەلا مستەفا بۆ ڕازی کردنی تورکیا هەر دوو ڕێبەری پارتی دێموکڕاتی کوردستانی تورکیا(دوکتور شوان و سەعید ئالچی) کوشت(١٩٧١)

٢- سەدیق ئەنجیری، ئەسعەد خودایاری، سلێمان موعینی، خەلیل شەوباش و مەلاڕەحیمی وەرتێ لە ڕێبەرانی حیزبی دێموکڕاتی کوردستانی ئێران بە شێوازی جۆراوخۆر وەک تیرۆر و ئیعدام قوڕبانی کران. دەیان شۆڕشگێڕی دیکە بە زیندویی ڕادەستی ساواکی ئێران کرانەوە کە زۆربەیان ئیعدام کران( دیەی١٩٦٠ )

زیندوو یادان لە ڕاستەوە خەلیل شەوباش، سدیق ئەنجیری و دڵشاد ڕەسوڵی

٣- دوای ئاشبەتاڵی ١٩٧٥ یەکیەتی نیشتمانی کوردستان دروست کرا و بو بە جێگای هیوای کوردانی ڕۆژهەڵات و باکوریش. بەڵام کاردانەوەی دەوڵەتانی تورک و ئێرانی لێکەوت. مەسعود و ئیدریش بارزانی لە ساڵی ١٩٧٦ لە ماڵی دوکتور عەبدوڵای مەولەوی لە ژێر چاوەدێری نوێنەری ساواکی ئێران و میتی تورک قیادەی موەقەتی پارتی دێموکڕاتی کوردستانی ئێراق¬ یان دامەزراند.

دەوڵەتانی ئێران و تورکیا سەرکوتی بزوتنەوەی چەکداری کوردی سێ پارچەی ئێران، ئێراق و تورکیایان پێ سپارد. چەک و تفاقی باشیان پێدان و ڕەوانەی کێوەکانی باکوری ڕۆژهەڵاتی ئێراق کران.

 ٤- یەکەمین گورزی قورسی قیادە موەقەت بەر یەکیەتی نیشتمانی کەوت و لە کارەساتی حەکاری  ٧٠٠ پێشمەرگەی لە دەست دا و ڕێبەرانی ئەم کاروانەش( عەلی عەسکەری، دوکتور خالید و حسێن بابە شێخ) دوای تەسلیم بون و گیرانیان بە ئارپیچی ئیعدام کران١٩٧٨

 

٥- بارزانیەکان دوای هاتنە سەرکاری کۆماری ئیسلامی ئێران لە داگیرکرانەوەی ڕۆژهەڵاتی کوردستان وەک کارامەترین هێزی میلیشایی ژێر فەرمانی ئێران ڕۆڵیان گێڕا و تەنانەت ٦٠٠ شەهیدیان بۆ کۆماری ئیسلامی دا. 

٦ مەسعود و ئیدریس بارزانی ساڵی ١٩٨١ بە پیلانی مەلا حەسەنی ورمێ، جەنازەی مەلامستەفای باوکیان لە گۆڕ دەرهێنا و تاوانەکەیان خستە پاڵ حیزبی دێموکڕاتی کوردستانی ئێران.

ئەم تاکتیکە بو بە هۆی ئەوەی کە چەکدارەکانی قیادە موەقەت باوەڕ بەو سیناریۆیە بێنن و بە رقێکی قووڵ بکەونە شەڕ دژی ڕۆژهەڵات. بە جۆرێک تەنانەت لە ڕۆژێک‌دا لە دۆڵی بایزاوای شنۆیە ١١پێشمەرگەی کۆمەڵە و ٢٢ی حیزبی دێموکڕاتیان کوشت.

٧- بارزانیەکان هەتا ساڵی ١٩٨٣ بە هاوکاری سپا و ئەرتەشی ئێران ناوچە کوردنشینەکانی ڕۆژئاوای ورمێ، شنۆ و خانێ تا ئاڵوەتانی سەردەشت پاکسازی کرد.

٨- بنەماڵە دوای ڕاپەڕینی١٩٩١ی باشور کە لە سەر دەستی لایەنگرانی یەکیەتی پێکهات، لە کەرەج و راژانی ورمێ گەڕانەوە سەر سفرەی ئامادە.

لە گەڵ یەکیەتی پارلمان و حکومەتی٥٠/٥٠یان ڕاگەیاند. یەکەمین بڕیاری ئەم پارلمان و دەوڵەتە ڕاگەیاندنی شەڕی دژی پ ک ک لە ژێر چەتری دەوڵەتی تورک بو.

 لەم خیانەتە دا یەکیەتی نیشتمانی کوردستان بە پێچەانەی مێژووی خۆی کە پشتیوانی شۆڕشگێڕانی پارچەکانی دیکە بوە، بو بە پاشکۆی پارتی١٩٩٢

ئەم ڕووداوە نیشانی دا کە دۆستایەتی بنەماڵەی بارزانی خەتەرناکترە لە دوشمنایەتیان.

٩- پارتی دێموکڕاتی بارزانی لە ساڵی١٩٩٤ بە پیلانی ئێران،تورکیا و ئێراق شەڕی دژی یەکیەتی دەست پێکرد. دوای چوار ساڵ توانی بە هاوکاری هەوایی، زەوینی و پارە و چەک و تفاقی زۆری هەرسێ داگیرکەر سەرکەوتن بە دەست بێنێت.

١٠- بارزانی لە ساڵەکانی ٨-١٩٩٧ بە هاوکاری تورکیا شەڕێکی خوێناوی دیکەی بە سەر پ ک ک داسەپاند. بە ئۆپێراسیۆنی هاوبەش لە گەڵ سپای تورکیا دژی گریلاکانی پ ک ک قەناعەتیان نەکرد و تەنیا لە ڕۆژێ ١٦ی گوڵانی ١٩٩٧ زیاتر لە حەفتا کادری ڕۆژنامەوانی، دەرمانی و گریلای برینداری پ ک ک لە هەولێر کۆمەڵکوژ کران. 

١١- قۆرغکردنی داهاتی باشوری کوردستان کە بە نەوت و گاز و گومرک و ...  ساڵانە زیاتر لە ١٥ میلیارد دۆڵار دەکات.

دوای ٣٣ ساڵ ژێرخانی ئابوری باشور بە تواوی داڕماوە و ٣٣ میلیارد دۆڵاریش قەرزدارن.

١٢- داسەپاندنی ڕیفڕاندۆمی سەربەخۆیی باشور بە پیلانی تورکیا بۆ نانەوەی ئاژاوە؛ تا تورکیا بتوانێ لەژێر بەهانەی پاراستنی گیانی تورکمانەکان باشوری کوردستان و موسڵ داگیر بکات و خەونی سەد ساڵەی میساقی میللی تورکی ١٩٢٠ بێنێتە دێ.

 بە هۆی هێرشی سپای ئێراق و هەڵاتنی پێشمەرگە ناوچە جێناکۆکەکان زوو داگیر کران و تورکیا هەلی بۆ نەڕەخسا تا باکوری ئێراق داگیر بکات. لە هەمان کات دا ٥١٪ی خاکی باشور کەوتەوە دەستی دەوڵەتی ئێراق.

بە پێچەوانەی ڕوانگەی خۆشبینانەی زۆربەی حیزب، جەماوەر و تەنانەت ڕووناکبیرانی کوردستان، هاوکاری بنەماڵی بارزانی و داگیرکەرانی کوردستان بە هیچ جۆرێک تاکتیکی و کورت ماوە نەبوە، نیە و نابێ. بەڵکە ئیستڕاتژیەکی نەگۆڕە.

"مێژوو گەورەترین مامۆستای مرۆڤ و کۆمەڵگایە. گەلێک مێژوو نەخوێنێتەوە یان لەبیر خۆی بەرێتەوە، ناچارە هەڵەکانی پێشینیانی دوپات بکاتەوە"

بنەماڵەی بارزانی لە مێژووی شێست ساڵی ڕابردو دا، بێ چەتری یەک یان دوو داگیرکەری کوردستان، یەک ڕۆژیش ژیانیان تێنەپەڕاندوە. کرۆنۆلۆژی هاوژیانی بارزانی و داگیرکەرانی کوردستان:

عەبدوڵا پەشێو شاعیری نەتەوەیی کورد  ئاوا وەسفی کوردایەتی دیوەخان دەکات:

(دێوەره= فروشنده دوره گرد روستاها) و( که‌ر= خر)

دێوەرەیه‌ک به سواری که‌ر،

ڕێیه‌کی دووری گرته به‌ر،

نه‌یهێڵا که‌ر بدا بێنێ

تا ڕێیان که‌وته بژوێنێ.

که‌ر که بینیی وا له‌و ناوە

گیاوگۆڵ سه‌ری پێوەناوە،

میوانی گه‌ورەی سروشته،

نه خێو، نه باری له پشته،

به زەڕەزەڕ، به غارەغار،

دنیای هه‌موو کردە به‌هار

لەپڕ خاوەن که‌ری زۆرزان

هه‌ستی کرد وا له‌ودیو ته‌لان

هه‌را و هۆریا و دەنگه‌دەنگه،

ئیتر زانیی کاری له‌نگه!

گوتی: که‌ره گیان، گوێ گرە،

ئه‌و دەنگه دەنگی ڕێگرە!

هه‌تا زووە با بارت که‌م

له ڕێگران ڕزگارت کە‌م

کەر دایه قاقای پێکه‌نین...

گوتی: قوربان، هاوڕێی شیرین!

بارەکه‌ی من له خۆت بار که

هه‌تا زووە خۆت ڕزگار کە

که من که‌ر بم، بارەبه‌ر بم

کورتان له پشت، هه‌شبه‌سه‌ر بم

فه‌رقی چییه؟ دەرد هه‌ر دەردە،

'که‌ری تۆ بم، یا هی جه‌ردە! '

 دێوەرە: دەسگێڕ، چەرچی، دەسفرۆشی گەڕۆکی لادێ

خێو: خاوەن، ماخۆ، خودان

ته‌لان: هەوراز، زوورگ و هەڵەت، گرد

جه‌ردە: چه‌ته، ڕێگر، که‌سێکه ڕێگا به خه‌ڵک بگرێ و به زۆر ڕووتی کاته‌وە