رۆشنبیرانی عەرەب و قەیرانەکانی کوردستان

دیارە ئەو کارە نابەجێانە و دژ بە مرۆڤایەتیەی لە باکووری کوردستان لەسەر دەستی دەسەڵاتی تورکیا روودەدات لە لایەک و، ئەم قەیرانە ئابووریە سەختە و وەزعی نالەباری هەرێمی کوردستان لە لایەکی ترەوە، قسەی زۆر هەڵدەگرێت . بەڵام لێرەدا تەنها با لە هەڵوێست و روانینی رۆشنبیرانی عەرەب بە گشتی و عیراقیەکان بە تایبەتی لەم بارەوە بدوێین .

پێشتر رۆژ نەبوو باس لە وەزعی کوردستان و وردە پێشکەوتنەکانی و هەندێک دەستکەوتی کاتی نەکەن، گوایە بە پارەی نەوتی بەسرە و شارەکانی خواروو هاتۆتە دی و، بە منەت لەسەر ئێمەیان حساب دەکرد و بۆ جارێکیش باسیان لە دەیان ساڵ نەوتی بەتاڵان براوی کوردستانیان نەکرد، هەر جارەو داوای برینی بودجە و چاوخشاندنەوەیان بە مامەڵە کردن لەگەڵ هەرێمدا دەکرد، تاوەکو جەنابی مالکی بودجەکەی بری و ئەوانیش متقیان لێبرا . ئەو هەموو قسەو مامەڵانە هەروا بە ئاسانی ناتوانین هەڵیسەنگێنین و بیخوێنینەوە ئەگەر دوور لە رەگەزپەرستی مێژوو عەقڵیەتی عەرەبمان لەبەر چاو نەبێت کە چون تەماشای خەڵکی تر دەکەن . لە لایەکی ترەوە هەر جارێک کە لە بازگەیەک بۆ پشکنین و خۆ پاراستنی هەرێم لە ناهتنە ناوەوەی تیرۆرستان یەک تۆز پرسیاریان لێ بکرایە هەزار بۆڵەبۆڵ و رەخنەیان دەگرت و، وەک ئەوەی خاوەن ماڵمان دەرکردبێت باسیان لێوە دەکرد و، ئێستا لە هەر شوێن وجێگەیەک بن خۆیان بە میر ناگۆرنەوە . ئەگەر ئێمە ئەم دەسەڵاتە گەندەڵە نەبێت ئێستا خاوەنی سەرجەم بنەما سەرەکیەکانی جاردانی سەربەخۆیی خۆمان دەبوین، بەڵام نەزانی و گەندەڵی و خودپەرستی وبنەماڵە و حزبپەرتسی دەیان ساڵ بەرەو دوای بردین .

هەر ئەوانەی تادوێنی لەژێردەستی ئەواند دمانناڵاند و لە کاتێکیشدا کە لێیان قەوما هەرێمی کوردستان باوەشی بۆ گرتنەوە، یەڵام بە خۆیان وەک دوومەزهەب بەم شێوەیە پێشوازیان لەیەک نەگرت و پردی بزێبز شایەتی ئەو مامەڵە نا بەجێیەی نێوان ئەو مەزهەبانەیە بەرامبەر یەکتر و، تا ئێستاش بەغدا بە ئازادی رێگەی پێ نەداون برۆنە ژوورەوە . کەچی لەم هەموو قات و قری و نەهامەتی و قەیران و تەنگژەیەی هەرێمی کوردستاندا سەرەرای ئەوەی هۆکارەکەی زیاتر ناوەکیە لەوەی دەرەکی بێت لەم قۆناغەدا، بەڵام یەک کەس لەو بەناو رۆشنبیرانەی خواروو بە دڵسۆزیەوە باسی لە چۆنێتی رزگار بونی کورد لەم قۆناغەی نەکردووە، بەڵکو زۆر بە پشودرێژیەوە فەرمان و کردەوەکانی مالکیان بە ئاساییەوە خوێندەوە و لەباری مرۆڤایەتیەوە هیچ حسابێکیان بۆ گەلی کوردستان نەکرد .

لە لایەکی ترەوە لە ئاستی ناوچەکەدا،  وا بە رۆژی رووناک دەبینین رژێمی تورکیا چ کردەوەیەک بە سەر میلەتەکەمان لە باکووری کوردستاندا دێنێت و چۆن رەفتار دەکات کەچی لە ئاستی عیراق بە فەرمی و نافەرمی، بە تاییبەتی لە لایەن رۆشنبیرانە هەر هیچ نەبێت تاکە هەڵوێستێکی شەرەفمەندانەمان لە جێی خۆیدا لەمەر ئەم مەسەلەیەمان نەبینی و، کەس بە دێرێکی رووتیش باسی ناکات . ئەوەی زیاتر دەخوێنرێتەوە لەبارە نەتەوەیی و مەزهەبیەکەدا باسی دەکەن نەک وەک مەسەلەیکی مرۆڤایەتی و سیاسی . بۆیەلێرەدا بە پێویست دەزانرێت کە بزانین، کە سروستی هەر نەتەوەیەک بەندە بە مێژوو و باری کۆمەڵایەتی و بیرکردنەوە و ناخی خودی نەتەوەکەوە و بە ئاسانی لە پەرگیری و خودپەرتسی رزگاریان نابێتبەنایبەتی ئەمانەی کە لە مێژوودا کردەوەی چەپەڵ نیە دەستیان بۆ نەبردبێت . بەڵام لێرەدا و بەتایبەتی لەم ناوچەیەدا و لە لایەن نەتەوە سەردەستەکانی ئەم وڵاتانەی کە ئێمە بەسرەیاندا دابەش کراوین، ئەوەی دەیبینین پێشکەوتنەکانی زانین لەباری ئینسانیەوە هیچ کاریگەریەکی ئەوتۆی لەسەر ئەم برادەرانە نەبووە و، بۆ تاقە رووداوێکی مرۆڤایەتیش بێت، کەس گوێی لەمانە نەبوو هەڵوێستی مەردانەیان لەمەر کێشەکانی گەلی کورد لە ناوخۆ و دەرەوەی عیراق هەبێت .

بۆیە زۆر پێویستە کە ئێمەش لە روانین و مامەڵەی خۆماندا وردبینەوە و، هەڵوێستەکانمان لەئاست قۆناغەکەدا بێت و، لە بەرژەوەندی خۆماندا بێت زیاتر لەوەی وەک سۆز مامەڵە لەگەڵ پرسەکاندا بکەین و، هەمیشە خۆمان بە برا بچوک نەزانین .  تاوەکو ئەم میلەتانەش وەک سەرجەم میلەتانی پێشکەوتو پرسی میلەتانی تر بخوێننەوە و رەفتاری لەگەڵدا بکەن و هەڵوێستی لەمەر وەربگرن نەک وەک ئێستا بە پێی پشتخانی مێژوویی و رۆشنبیری و فکری و فەلسەفی خۆیان .